"Drie dagen duisternis, daarna de hemel in"
Succes ligt voor het grijpen. Maar zoek eerst de gouden kern in jezelf. De cursussen van het Landmark Forum gaan als broodjes over de toonbank. Maar hoe onschuldig is de giro-psychiatrie van Landmark? En hoe naïef zijn de cursisten? "You are a jerk."
hervormd Nederland 17 april 1999
door Jos Teunissen
Landmark opereert sinds 1992 in Nederland. Op poenige locaties in en rond Amsterdam die bij 'succes' passen, zoals afgelopen zaterdag in het Victoria-hotel, worden introductie-bijeenkomsten georganiseerd die tot doel hebben de instroom van nieuwe cursisten op gang te houden. Alleen al in het afgelopen jaar telden de 'introducties' meer dan tweeduizend nieuwelingen. Op 21 mei is er een speciale workshop voor kerkelijke werkers. De ochtend is volgens een trainster belegd om tegemoet te komen aan de groeiende belangstelling bij 'geestelijk Nederland' voor Landmark. Op onze vraag wat dominees en pastoors bij Landmark te zoeken hebben, zegt ze dat ook geestelijken mensen zijn en 'liefde, warmte en compassie, de cultuur van het mens-zijn' willen ervaren. Landmark adverteert niet voor deze bijeenkomsten, ze werft via de cursisten. Hun verhalen zijn de enige reclame en moeten zo opwekkend klinken, dat anderen ook enthousiast worden. Op cursisten wordt dan ook druk uitgeoefend om te praten over wat ze bij Landmark hebben meegemaakt. Op die manier worden weer anderen enthousiast gemaakt voor de beginnerscursus en de cursisten voor een vervolgcursus.
Landmark gebruikt daarvoor de term enrollen: een typisch Amerikaans, keihard systeem van klantenbinding waarmee in de VS al zo'n half miljoen cursisten zijn binnengehaald. Als die minimaal 900 gulden hebben betaald, moet Landmark dus alleen in de VS ten minste honderden miljoenen hebben binnengehaald.
Ex-cursiste Els Kikke werd zich bij Landmark ervan bewust hoezeer haar verleden drukte op haar heden. 'En met die programmering uit het verleden propte ze haar toekomst vol'.
Ze kreeg er, zegt ze, 'gereedschap om die toekomst schoon, leeg te maken'. Ze denkt dat Landmark de filosofieën van Aristoteles, Socrates, Plato, Habermas, Heidegger, Wittgenstein, Camus, Sartre, maar ook 'de bedrijfseconomische verhandelingen van Taylor', 'de psychologie van Maslow en Rogers', de 'think and grow rich'-ideeën van Napoleon Hill, de 'psychocybernetics van Maxwell Malt' en het Zenboeddhisme in een 'compact denkraam' heeft samengebracht. Landmark opereert volgens haar vanuit het idee dat alle mensen 'heel en compleet zijn', maar dat die heelheid geblokkeerd is geraakt doordat mensen leven vanuit de herinnering aan gebeurtenissen in het verleden. Op die manier blijft het verleden het heden en de toekomst bepalen. Bij Landmark wordt het verleden teruggezet waar het thuishoort: in het verleden. In een zaal met een paar honderd cursisten neem je samen met degene die naast je zit een vraag door die de forumleider op je heeft afgevuurd. Of je wordt voor de microfoon uitgenodigd om iets over jezelf te vertellen om vervolgens te worden gefileerd 'op waar je vastzit'.
De meeste deelnemers herkennen zichzelf in het verhaal van degene voor de microfoon. Deze wordt met een massaal applaus aangemoedigd ('bekrachtigd'). Juist die massale ondersteuning is van cruciaal belang bij de Landmark-methode: je wordt er als kwetsbare individu alleen maar sterk en energiek van.
Vervolgens gaat de forumleider je manier van denken en doen aan de kaak stellen, evenals jouw antwoord erop. Op die manier word je 'gecoacht' in het terugzetten van je 'verhaal' in het verleden. Kikke heeft 'persoonlijk ervaren' en bij anderen waargenomen dat bij sommige deelnemers 'vrij snel inzichten ontstaan die tot een ruimer bewustzijn leiden. Nieuwe mogelijkheden worden onderkend en benut.' Het leidde er bij Kikke toe, dat ze 'een nieuwe communicatie met mijzelf en mijn omgeving' creëerde. 'Ik heb de muur die ik altijd tussen mijn moeder en mij voelde, afgebroken.' Tijdens pauzes kun je in het gebouw telefoneren om situaties met de buitenwereld aan te pakken. Dat moet meteen gebeuren, want later zou 'je verhaal' je weer in zijn greep kunnen nemen. If not now, when; if not you, who; if not here, where? In het Engels klinkt het krachtiger dan in het Nederlands. Een deel van de Landmark-trainingen wordt dan ook in het Engels gegeven. Sommige deelnemers worden bang voor de soms keiharde charges van de forum-leider. 'You are just talking skinbags, listening to the conversations in your head instead of listening to each other. I'm listening better to you than you do', werd Kikke een keer toegevoegd. Ze ervoer het als 'een zegen'. Eindelijk werd ze gedwongen op te houden situaties zo te vervormen dat ze passen in haar 'verhaal'. Een andere deelnemer kreeg van de leider te horen: 'You are a jerk.' De cursist protesteerde en zei: ik laat me niet uitschelden. De leider: scheld ik je uit als ik een conclusie trek? Landmark is geen psychotherapie, houdt Kikke staande. 'Je laat je begeleiden in het opsporen van wat je weerhoudt om voluit te leven. Er wordt gewezen op je mogelijkheden. Je moet ophouden anderen de schuld te geven of 'verkeerd' te maken. Niet je ouders verwijten dat ze er niet waren toen je ze echt nodig had. Want dat gaat ten koste van liefde, contact, warmte, vrijheid, vitaliteit, eerlijkheid, gezondheid, vervulling, zelfexpressie. Nog tijdens het cursusweekeinde belde de 'jerk' zijn vrouw op om haar zijn excuses aan te bieden voor het haar verkeerd maken' en om haar te vertellen dat hij zijn geluk zocht bij een andere vrouw. De volgende dag vertelde hij voor de microfoon dat hij na lange tijd weer contact met zijn vrouw had gevoeld.
Hij zei ook de kracht te voelen die uitging van het straight en moedig zijn. Hij voelde zich meester geworden over 'wat eens misging' en besloot deze winning formula (succesformule) voortaan ook in andere situaties toe te passen. Kikke: 'Een jaar na mijn cursus heb ik er nog steeds wat aan. Gelijk willen hebben, conflicteren, de ander 'verkeerd' maken, jezelf rechtvaardigen, dat heb ik afgeleerd.'
'Je zou willen dat kinderen deze dingen al op school leerden', zegt een cursiste van Landmark. Ze is, zoals de meeste (ex-)cursisten die we spreken, lyrisch over Landmark.
Opvallend in de antwoorden van cursisten is, dat ze op iedere vraag een zeer direct antwoord hebben. Landmark mag dan geen sekte zijn, sekte-achtige trekjes vertoont ze wel degelijk: nergens een spoor van twijfel. Veel cursisten vertellen dat ze al heel wat gezoek naar het juiste levensgevoel achter de rug hebben. Na alle teleurstellingen die dat met zich heeft meegebracht, lijkt het Landmark Forum het ineens helemaal te zijn. Kritiek wordt genegeerd of onmiddellijk gepareerd. Niemand wil iets horen van het religieuze karakter dat Landmark wel degelijk heeft: je gaat drie dagen door de duisternis, daarna zie je het licht. Je werft vervolgens onder familie of vrienden nieuwe cursisten zonder dat je daar zelf een cent wijzer van wordt. En dat er bovenin de Landmark-hemel mensen zitten die alle miljoenen opstrijken, daar doet niemand moeilijk over. Cursisten moeten bij het begin van de workshop een confidentiality agreement ondertekenen waarin ze verklaren geen informatie aan de media te verstrekken buiten de Landmark-staf om. Wie daar om informatie vraagt, krijgt slechts een brochure en wordt voor verdere vragen doorverwezen naar een antwoordapparaat in de Verenigde Staten. Het lijkt allemaal verdraaid veel op de Scientologykerk, waarmee Landmark in de VS chronisch overhoop ligt, vermoedelijk omdat ze elkaars concurrenten op de lucratieve Amerikaanse mind-business zijn. De link met Scientology is er in ieder geval wel via de oprichter van Landmark, de zich 'Werner Erhard' noemende voormalig scharrelaar in tweedehands auto's John Rosenberg. Rosenberg flirtte ooit met Scientology ('Reach out for Jesus!'), maar ging begin jaren zeventig na enkele cursussen in hypnose en "silva mind control" de boer op met zijn eigen, bikkelharde Erhard seminars trainingen. Deze est's beoogden de cursist in onafgebroken zittingen van zestig uur tot de grond toe af te breken om hem daarna met veel collectief handgeklap en gelach ('sharing') een nieuw zelfvertrouwen bij te brengen. Tot Erhards klanten behoorden veel Amerikaanse sterren (John Denver, Diana Ross) voordat ze massaal overstapten naar Scientology. Om zijn marktaandeel terug te veroveren bedacht Erhard midden jaren tachtig de Landmark-methode: minder grof, minder extreem. Maar het principe bleef overeind: vastgeroeste manieren van denken moeten overboord. In 1991 verkocht hij het concept aan een groep medewerkers, nadat de Amerikaanse media het ene schandaal na het andere (incest, fraude) hadden onthuld.
Sindsdien hebben meer dan een half miljoen Amerikanen de cursus gevolgd. Sommige ex-cursisten uiten kritiek op het grote aantal vrijwilligers bij Landmark. Die zijn tijdens de cursus steeds opvallend aanwezig. Een productieteam van vrijwilligers, meest vrouwen, verzorgt alles tot in de puntjes. Ze staan om half zeven op om de zaal schoon te maken.
En 's nachts zijn ze tot half twee in de weer om de stoelen weer op hun plaats te zetten. Tussendoor worden de toiletten gereinigd. Maar waarom zijn er zoveel vrijwilligers? Om de kosten zo laag en de winst zo hoog mogelijk te houden? De enige betaalde krachten zijn de 45 forumleiders en ongeveer evenveel 'productiemanagers'. De vele miljoenen die de forums jaarlijks opleveren, moeten een erg kleine groep mensen puissant rijk hebben gemaakt.
In principe kan iedereen forumleider worden. Als hij of zij tenminste bereid is zeven jaar training op training te volgen. Pas dan verkijg je een 'enorme geschoolde intuïtie', zegt Landmark-coach Rita Doets. 'Het zijn absolute leidersfiguren', verzekert ze ons. 'Evenveel mannen als vrouwen. Er straalt een geweldige energie van 'hen af. En in de geest van wat ze beogen - de gouden kern in jezelf ontdekken - zal geld ze vermoedelijk worst wezen.
Opvallend is ook, dat cursisten Landmark een 'instituut' noemen. Dat woord suggereert dat er volgens een wetenschappelijke methode wordt gewerkt. Maar de Landmark-methode is ten hoogste een omstreden psychotherapie, waarbij taal wordt ingezet om de ervaring van nare gebeurtenissen uit het verleden te veranderen. Door training leren mensen zich ervan bewust te zijn dat ze feiten op een negatieve manier ervaren. Vervolgens wordt geprobeerd die ervaring positieve draai te geven. Landmark gaat ervan uit dat als het werkt, het okay is. 'En daarmee is het een typisch Amerikaanse manier van denken', zegt de Haarlemse psychotherapeut P. Schoonheim. Sommigen hebben daar blijvend voordeel van, maar het schijnt volgens artikelen op internet ook voor te komen dat mensen bij Landmark juist meer beschadigingen oplopen. In Amerika werd na een onderzoek geconcludeerd dat mensen die op Landmark afkomen, meer ellende achter de rug hebben dan de gemiddelde Amerikaanse burger. Ze zouden wellicht meer baat hebben bij een gewone psychiatrische behandeling.
De meeste cursisten zien Landmark echter voor alles als een ideële instelling, waar geld een ondergeschikte rol speelt. Maar in feite is Landmark een internationale onderneming (49 vestigingen in veertien landen) die de psycho-babbel als product heeft. Het is gewoon Ratelband in een bedje van pseudo-wetenschap. Dat er zoveel mensen op afkomen, past helemaal in de jaren negentig: Indiase goeroes zijn 'uit', maar giro-psychologie is in. Maar hun grootste vergissing is, dat ze denken dat Landmark nieuw en uniek is. Dat is Landmark alleen doordat ze de therapie massaal toepast. Het 'neuro-linguïstisch programmeren' wordt in de bewustzijns-industrie wel vaker gebruikt om individuen uit hun nare verleden terug te fluiten. Schoonheim past de methode zelf ook wel eens toe. 'Ik had er aanvankelijk bedenkingen tegen, omdat het heel sterk op het doen is gefocust: als je een probleem hebt met je vader en je lijdt eronder, bel hem dan op en maak een afspraak. Dat 'doen' valt te billijken, want in de reguliere psychotherapie wordt uiteindelijk heel veel gepraat en weinig gedaan. Maar Landmark breekt daar te radicaal mee. Men tendeert naar een sterke confrontatie. Ze doen me denken aan de Amerikaanse tv-predikanten ('Bekeert u!'). En aan Jomanda met haar opwekkingsrituelen.' De cursisten blijken bovendien niet te weten dat er sympathiekere manieren zijn om contact met je 'zelf' te maken. De meditatie-technieken van Mansukh Patels Life Foundation bijvoorbeeld zijn in ieder geval stukken goedkoper en vriendelijker.
Rita Doets kwam vorig jaar juni bij Landmark terecht na een 'spirituele zoektocht' die vele jaren duurde. 'Toen ik de eerste introductie-avond meemaakte, dacht ik: ach, de zoveelste heilsprofeten die me gaan vertellen hoe ik gelukkig kan worden. Al die productieve woorden had ik al zo vaak gehoord. Maar na vier introducties zei iemand: als je het curriculum for living doet, dan beloof ik je dat je daarna blij bent met je leven en met jezelf. Ik dacht: als het waar is, dan is het geweldig. Is het niet waar, dan weet ik dat ik alles geprobeerd heb.' Ze schreef zich in en deed de basiscursus. In oktober volgde de advanced cursus voor gevorderden. In de woorden van Doets een ontdekkingstocht naar de 'gouden kern in jezelf'. De deelnemers leren er de verborgen mogelijkheden in zichzelf ontdekken door antwoorden te zoeken op vragen als: in welke gebieden van je leven ben je niet vrij? Waar heb je angsten zitten? Waar zit je mee? Rita: 'Je maakt contact met je kern. Je benoemt de facetjes van de diamant.' Heb je die mogelijkheden ontdekt, dan kun je aan de slag in het derde deel van de cursus: het zelfexpressie- en leiderschapprogramma. In drie maanden ga je onder leiding van een coach voor anderen een project realiseren. Rita's project werd: groene hartstocht. Ze ging voor 75 deelnemers tochten organiseren in het Groene Hart. In februari sloot ze haar curriculum for living af. En nu begeleidt ze als coach op haar beurt vier mensen met hun project. Ook de coach is een vrijwilliger en wordt dus niet door Landmark betaald.
"De deelnemers aan de basiscursus zijn vooral dertigers en veertigers met een hoge opleiding, goede baan, vaste partner en prima vooruitzichten. Zulke mensen hebben toch al mogelijkheden zat?"
Doets moet lachen om zo weinig realiteitszin. 'Ha ha, u weet toch hoe het met veel tweeverdieners is gesteld: carrière gemaakt, duur huis gekocht, voor veel geld opgeknapt, en dan is het klaar en... is er plotseling een scheiding in aantocht. Of ze hebben problemen met hun kinderen of kampen met zingevingsvragen als: waar doe ik het allemaal voor? Ik ken dit soort drama's door mijn werk als regressie-therapeut. Ik krijg veel managers, directeuren van grote bedrijven die onvervuld zijn, een leegte voelen: hè, ik jaag steeds maar hetzelfde doel na: meer en groter, maar kom ik daar eigenlijk verder mee? Alles draait om uiterlijk, uiterlijk, uiterlijk. Dat ze helemaal uit Groningen, België, Zeeland en Limburg naar Amsterdam komen voor een uitputtende cursus zegt toch wel iets over hun behoefte.'
"Zijn die mensen niet gewoon gek?"
'Dat uitputtende is nodig om hun weerstand te verminderen. Anders blijven ze volharden in hun oude manier van functioneren. Op een gegeven moment krijgen ze slaap en wordt de beheersingsdrempel lager. Dat is een moment waarop doorbraken tot stand komen. Trouwens, moeheid is vooral een gedachte. Als je denkt: dit is te veel voor me, dan krijg je daar ook gauw het gevoel bij dat het te veel is, dat je moe bent, dat je je grenzen moet bewaken, dat je toch acht uur moet slapen. Want zo moet het toch immers: volgens de norm?'
"Het Landmark Forum is gebaseerd op oorspronkelijke theorieën en denkmodellen, zegt een brochure. Maar waar komen deze theorieën en modellen vandaan? Uit de bijbel? Uit A course in miracles?"
Doets zucht eens diep en zegt na een stilte: 'Het is zo doorwrocht dat ik wel eens denk: wat hebben ze hier een knappe synthese tot stand gebracht. Landmark maakt gebruik van Duitse filosofen,' maar het fijne weet ik er niet van. Ik hou me meer bezig met de praktische dingen. De mens is een betekenisgevend wezen, dat element zit er absoluut in. Steeds is de vraag: what is happening? Sommige cursisten vertellen wat een vreselijke vader ze hebben gehad, hoe erg ze op school werden gepest. De leider vraagt dan: welke betekenis heb je daar aan gegeven en waarom draag je die steeds bij je? Het traumatische koppelt hij los van het feit en van jouw interpretatie van dat feit. Sommigen dragen die interpretatie al hun hele leven met zich mee en zeggen tegen zichzelf 'Ik deug dus niet' of 'Er is lets mis met me.' Dat blijft maar doorgaan. Totdat je op een gegeven moment alleen nog naar het heden kijkt. De aanvaring die je in het verleden met bepaalde mensen hebt gehad, ontstemt je nog steeds, maar je gaat er nu anders mee om.'
"Is het effect van de Landmark-methode blijvend?"
'Ik denk het niet. De basistape die mensen in hun hoofd hebben, de negatieve imprint, die blijft. Landmark laat zien dat die tape er is en zegt: je klachten- of je slachtofferverhaal zit in je racket. Ze gaan na welke woorden en inhoud dat verhaal heeft. Wat levert het verhaal je op en wat kost het je? En hoe kom je in een winning formula? Je werkt toe naar een keuzemoment: wil ik hierin blijven zitten in het verkeerd maken van anderen, mijn vader, mijn partner? Wil ik die record blijven draaien of maak ik een 'keuze voor wie ik werkelijk ben?'
"Dat klinkt tamelijk abstract."
'Ja, maar tijdens de training merk je: hé, ik voel dat het werkt, dat ik nu anders bezig ben.'
"Wat heeft het u opgeleverd? Geluk?"
'Nee, gelukkig zijn is absoluut geen cadeautje. Geluk creëer je zelf. Je kunt wel leren je gelukkig te voelen, is de boodschap van Landmark. Ze hebben me een aantal hulpmiddelen aangereikt die van invloed zijn op mijn levensgevoel. Ik heb leren genereren.
"Is Landmark niet gewoon religie?"
'Nee. Ik ben een religieus, devoot mens. Al twintig jaar ben ik bij een spirituele gemeenschap die psychologie en innerlijke ontwikkeling koppelt aan het spirituele. Ik heb aan transcendente meditatie gedaan en catechisatie bij Nico ter Linden. Ik wilde die werelden met elkaar verbinden, maar dat lukte niet. En de laatste tijd ben ik bezig met A course in miracles. Kernbegrippen in dit boek, zoals 'vergeven', komen bij Landmark ook voor, maar Landmark hanteert een zakelijke terminologie en sfeer. Daardoor heeft het een goede entree bij het bedrijfsleven: ze slagen erin personeel te motiveren om vanuit een klagerige houding van 'Het is niet goed' te komen tot inzet voor het bedrijfsdoel.'
"Op internet zie je veel kritische artikelen over Landmark. Deelnemers zouden worden gehersenspoeld..."
'Absoluut waar!'
"Is dat niet eng?"
'Nee, daar is niets mis mee. Het was voor mij juist een geweldige eye-opener! Al die hersenspinsels in je hoofd, die ruis van 'ik ben niet goed genoeg', 'ik heb gefaald', 'Ze zullen me wel niet serieus nemen' of 'Het komt nooit meer goed', van al die ondermijnende grijze mist word je je bewust. Vervolgens maak je de keuze: ik laat het geen rol meer spelen. Naarmate je je er niet meer door laat leiden, wordt het schoner en helder in je hoofd.'
"Dat is toevallig ook de essentie van A course in miracles."
'Ja, daarin ligt het aanknopingspunt voor wat ze 'verlossing' noemen: je hebt de keuze het een of het ander te denken.'
"Landmark zou nog andere sekte-achtige trekjes hebben: groepscontrole en dwang ten aanzien van mensen die ermee willen stoppen."
'Dat klopt, maar die dingen hebben twee kanten. Aan het begin van de dag wordt gecontroleerd of alle deelnemers wel weer in de zaal zitten. Met tweehonderd deelnemers kunnen er makkelijk tien weg zijn zonder dat je het in de gaten hebt. Je moet bij het weggaan je naamplaatje afdoen en bij het terugkomen doe je het weer op. Ook op die manier wordt duidelijk of er mensen niet zijn teruggekomen. Als dat zo is, wordt er direct werk van gemaakt: je wordt opgebeld met de vraag: wat is er aan de hand, waar ben je? Soms komt het voor dat mensen vlak voor een doorbraak willen vluchten voor hetgeen waar ze zich bewust van zijn geworden. Ze mógen ook weg, maar er wordt altijd gebeld. Da's geen groepscontrole, maar gewoon goede zorg. Als een collega niet op het werk verschijnt, bel je toch ook op? Landmark wil dat de deelnemers 'schoon' weggaan. We zien erop toe dat mensen er echt voor kiezen om weg te gaan en ook uitspreken waarom. Zo'n exit-gesprek is heel goed. Ze gaan doorgaans dan ook niet weg uit emotie, maar bewust.'
"Die uitgebreide nazorg mag ook wel, want de deelnemers betalen negenhonderd gulden. Da's niet misselijk voor één weekend."
'Ik heb zelf ook tegen dat bedrag aangehikt. Maar uiteindelijk heb ik toch het totale curriculum gedaan, voor 2400 gulden. Niet goedkoop, maar vergeleken met wat een bedrijfstraining kost, is het wel goedkoop. In vergelijking met vormingscentra, waar je voor een weekend rond de 350 gulden betaalt, is het weer wel duur. Met gemiddeld 220 deelnemers levert een weekend Landmark zo'n 200.000 gulden op. Ik weet ook niet waar het naartoe gaat; het is niet inzichtelijk. Landmark is eigendom van degenen die er betaald werk verrichten en dat zijn mondiaal alleen de 45 forumleiders. Verder werken er veel onbetaalde vrijwilligers. Mijn conclusie is, dat er verdomd goede zakenmensen achter zitten. Maar wat is er mis met business? Het interesseert me eigenlijk niet zo. Hun product is erg goed.'
"Feit blijft dat het alleen voor mensen met geld is."
'Nee, het hangt ervan af wat je met je geld doet. Ik heb geen eigen huis, mijn broers en zussen wel. Ik heb alles bij elkaar zeker zestigduizend gulden in mezelf geïnvesteerd. Ik heb gewerkt aan mijn innerlijke huis. Het is prima zo. Ik heb heel lang gedacht dat ik het verkeerd deed, dat ik minder goed had gedaan, zonder huis, zonder grote auto, zonder kinderen, geen grote carrière en geen dik inkomen. Ik ben er blij mee en heb er geen behoefte aan me met anderen te vergelijken.'
"Vindt u het niet gek dat u voor uw werk niet wordt betaald terwijl er zoveel geld binnenkomt?"
'Nee. Dat behoort gewoon tot de deal die ik met Landmark heb.'
Jos Teunissen
kaderstukje behorende bij Hervormd Nederland 17 april 1999:
'Wie ben ik?'
De Landmark-cursus omvat vier onderdelen. Na de introductie schrijf je je in voor het forum. Deze basistraining doe je samen met 200 tot 250 andere cursisten. Ze kost 900 gulden en begint op vrijdagmorgen 9 uur. Pas om 2 uur 's nachts wordt opgehouden. Op zaterdag en zondag herhaalt de marathonsessie zich. Het is de bedoeling dat de cursisten zichzelf zoveel mogelijk beperkingen opleggen wat betreft eten, drinken en ontlasten. Er wordt dagelijks één keer gepauzeerd voor een maaltijd. Het forum begint en eindigt ermee, dat je vertelt wie je bent. Op dinsdagavond komen de cursisten opnieuw bijeen om de cursus af te ronden. Wie daarna de vervolgcursus doet, heeft daarmee zijn curriculum for living behaald. Een complete cursus kost rond 3000 gulden. Daarna kan ook nog het graduate of wisdom-programma worden gevolgd voor nog eens ruim 3000 gulden. In alle landen waar Landmark actief is, wordt hetzelfde programma aangeboden: zelfde draaiboek, zelfde tijden, zelfde avond. Meer dan de helft van de cursisten heeft een universitaire opleiding en veruit het grootste deel bestaat uit dertigers en veertigers. Het Forum belooft de deelnemers 'een nieuwe spontaniteit, een verhoogd gevoel van vitaliteit en levenslust, een diepere ervaring van eigenwaarde, een hogere mate van helderheid en inzicht', waardoor ze 'betere keuzes kunnen maken, meer zelfvertrouwen krijgen, effectiever zijn en originele gedachten hebben'.