"Kleintje is niet bang voor Landmark"

Landmark Education probeert iedere journalist die zijn lezers over haar Forum-cursussen wil informeren (HN 17 april), te behoeden voor 'onnauwkeurigheden'. Of wil Landmark feiten verdoezelen die haar onwelgevallig zijn?

Hervormd Nederland, 18 september 1999
door Jos Teunissen

We zijn geen religie en ook geen sekte, 'vooraanstaande' deskundigen hebben dat bevestigd. We dwingen geen cursisten. Er is geen band tussen Landmark en Scientology, nooit geweest ook. En rijk zijn we er niet van geworden. Elke journalist die het succes van Landmark wil beschrijven, krijgt vroeg of laat te maken met faxen van deze strekking. Hetzij rechtstreeks vanuit de Landmark-kantoren in San Francisco, hetzij via het Amsterdamse advocatenkantoor Kennedy Van der Laan. En meestal vroeg dan laat. Redacteuren worden al tijdens het schrijven van hun verhaal overladen met pakken papier waarin op het gevaar van 'misinformation' wordt gewezen.
Vrij Nederland ondervond al jaren geleden hoe agressief Landmark daarbij te werk gaat. Een verhaal over Landmark ('Een stoomcursus in levensgeluk') was nog niet eens in dit weekblad afgedrukt of er kwam al een fax van 76 pagina's op de VN-redactie binnen met het dreigement: als VN het waagde om 'false and inaccurate statements' te publiceren, dan zou Landmark 'appropriate legal action' ondernemen. Een voor bedrijven doorgaans ongebruikelijke reactie. VoIkskrant- redacteur Caspar Janssen werd tijdens het schrijven van zijn Landmark-artikel in juni dit jaar ('Happy clappy family') voortdurend vanuit het hoofdkwartier van Landmark in San Francisco gebeld. 'Een keer zelfs midden in de nacht, om 5 uur 's morgens. Om 'misinformation' te voorkomen werd weer een lading papier aangekondigd. Ze hadden totaal geen gevoel voor proporties.'
Ook Trouw-journaliste Sybilla Claus heeft tijdens het schrijven van haar artikel ('Zelfverheffing in drie dagen') de hete adem van Landmark ervaren. Terwijl ze telefoneerde met Landmark-pr-vrouw Sharon Spaulding in de VS, was er al 'een fax van 36 kantjes' onderweg. Een nog dikker pak volgde over de Post. 'Vol met info waarom Landmark geen sekte is, rechtszaken tegen onder andere Panorama en Elsevier en lof van diverse kerkleiders en deskundigen over de cursus.' Ook na publicatie van haar verhaal ging het faxen door: er moesten van Landmark toch weer 'onnauwkeurigheden' worden rechtgezet. Trouw is vooralsnog niet van plan aan deze eis gehoor te geven en wacht de zaak voorlopig af.

Landmark eist zelfs rectificatie van wat journalisten helemaal niet geschreven hebben. De Volkskrant werd gesommeerd op 4 punten te rectificeren. Redacteur Caspar Janssen: 'Er kwam opnieuw een pak papier van landmark met een brief waarin deskundigen werden geciteerd die betoogden dat Landmark geen sekte is. Maar dat heb ik in mijn verhaal ook helemaal niet beweerd. Vervolgens kwam men met twee zogeheten 'feiten' die eveneens niet door mij waren beweerd. De hoofdredactie drukte tenslotte alleen een ingezonden brief van Landmark af waarin de door de Volkskrant gesuggereerde relatie tussen oprichter Ehrhard en Scientology wordt ontkend. Het is afwachten of Landmark daar genoegen mee neemt. 'Het zou me verbazen, maar ik sluit het ook niet uit', zegt Janssen.
In april dit jaar besloot HN het fenomeen Landmark eens te beschrijven zonder zich de opdringerigheid en de manipulaties van Landmark te laten welgevallen. We wilden ook niet het gemakkelijke cliché-beeld neerzetten: 'Amerikaans + veel geld + belofte van een betere toekomst = een sekte', maar Landmark portretteren zoals het in de duizenden artikelen op internet wordt geduid: een internationale onderneming die met groeiend succes groeps-therapeutische 'cursussen' verkoopt. Ook werd de Forum-basiscursus geanalyseerd en toegelicht door een bij Landmark werkzame 'coach', Rita Doets. We zagen 'sekte-achtige trekjes' bij Landmark: groepscontrole, strakke leiding, zachte dwang op de cursisten; tijdens de cursus, maar ook erna om zich toch vooral aan Landmark te blijven binden via 'vervolgcursussen'.
Daarna verging het HN al net zo als ieder ander blad dat kritisch over Landmark schrijft: er kwam een fax van de Nederlandse Landmark-advocaten Kennedy Van der Laan waarin werd gedreigd met een gerechtelijke procedure als HN geen 'rectificatie' wilde plaatsen.
Landmark staat journalisten zelfs niet toe feiten die ze zelf ter plekke op de cursus hebben vastgesteld, naar eigen inzicht te interpreteren. Zo mocht HN niet opmerken dat Landmark 'sekteachtige trekjes' en een 'religieus karakter' vertoont.
Ook mocht de cursus geen 'therapie' worden genoemd, en al helemaal niet psycho-babbel'. Landmark stelt botweg dat deze interpretaties 'onjuist' zijn. Ook mocht de in HN geïnterviewde Landmark-medewerkster Rita Doets geen 'coach' worden genoemd, terwijl ze zelf in de veronderstelling leefde dat ze dat wel degelijk was. Na het verschijnen van het HN-artikel werd ze door Landmark op het matje geroepen: hoe haalde ze het in vredesnaam in haar hoofd zich te laten interviewen! Daar had ze eerst vooraf toestemming voor moeten vragen: Omdat we bij HN zelfs één gulden aan advocaatskosten al zonde van het geld vinden en al helemaal geen risico wilden lopen op betaling van het tienduizendvoudige, stemden we toe in het afdrukken van een door Landmark geformuleerde verklaring. De HN-lezer begreep toch wel dat deze ons door Landmark werd opgedrongen en dat we bij weigering een ongelijke strijd in gingen: Dat Landmark een zeer lange adem heeft, ervaart momenteel Kleintje Muurkrant, het al 23 jaar 'in Den Bosch en verre omstreken' verschijnende 'onafhankelijke maandblad dat aanzet tot zelfstandig kritisch nadenken en handelen'. Kleintje publiceerde in 1996 een verhaal ('Handel in geluk') waarin Landmark werd neergezet als een 'commerciële sekte'. Prompt dwarrelde er een 'dreigbrief' uit San Francisco op Kleintjes deurmat waarin rectificatie werd geëist. Komt die er niet, dan dreigt Landmark met 'gepaste' actie tegen Kleintje en de schrijver van het artikel. Kleintje weigerde. Het maakte de zaak voor Landmark alleen nog maar erger door Landmark in vervolgartikelen te duiden als een schreeuwend dure occulte amateur-psychologie van de koude Scientologische grond', die door Amerikaanse ondernemers wordt ingeschakeld 'om werknemers eronder te krijgen'. Een hele tijd gebeurde er niets, totdat onlangs de general counsel van Landmark, Art Schreiber, opnieuw in Den Bosch aan de bel trok: als Kleintje nu niet snel rectificeert.
sleept Landmark het voor de rechter. Bovendien eist Landmark verwijdering van allerlei door onder meer Kleintje op het internet gemaakte links over Landmark. Kleintje-medewerker Gert-Jan van Beynum is niet onder de indruk. 'Het is pure intimidatie. Ze hadden een lijstje bijgevoegd met 'gewonnen procedures', waaronder die tegen Panorama en Hervormd Nederland, 'major magazine In the Netherlands'. Ze willen zelfs weten welke mensen er aan Kleintje meewerken, vermoedelijk om ze eventueel persoonlijk aan te pakken.
Volgens mij zijn ze daar zelf hartstikke in de war. Ze beweren dat onze artikelen onjuiste en onnauwkeurige beweringen bevat.
Terwijl wij denken dat Landmark erop uit is voor haar onwelgevallige feiten over haar oorsprong te verdoezelen.
Landmark komt rechtstreeks voort uit de keiharde seminars die zijn oprichter, Werner Erhard, er in de jaren zeventig op nahield.'
Het verzet van Kleintje is moedig, maar het blaadje heeft ook niks te verliezen: Kleintje is te klein voor Landmark. Van Beynum: 'Klopt We zijn zo arm als een kerkrat. Maar we willen nu toch wel eens door de rechter zien uitgemaakt hoe sterk of hoe zwak Landmark in feite staat".
En zo krijgt Landmark steeds weer vervolg-publiciteit. De zaken gaan goed in Nederland. Na de VS vinden de Landmark- cursussen hier de meeste aftrek. De afgelopen maanden werd bekend dat ook Paul de Leeuw en zijn staf de cursus hebben gevolgd. Zo'n voorbeeld doet volgen.