Essencetrainingen (002-a)

Nog een beschrijving van de Essence-trainingen

april 2009

Vooraf

In de meeste gevallen kom je bij de Essence terecht door de enthousiaste, ongetwijfeld goed bedoelde, werving van vrienden en bekenden van je. Die hebben je nieuwsgierig gemaakt, maar als het goed is je niets verteld over wat er echt in de training gebeurd. Dat mogen ze van de Essence ook niet doen, omdat anders het effect van de processen verloren zou gaan (aldus de Essence). Zo werkt de marketing van de Essence: gebruik de verse 'graduates' (mensen die dus net een Essence hebben gedaan) om met hun enthousiasme nieuwe klanten te werven. Deze mensen realiseren zich niet dat hun geweldige gevoel niet blijvend is, (waarschijnlijk vooral een adrenaline-kick als gevolg van de uitputting en de stortvloed van ervaringen die je over je heen krijgt) en al helemaal niet goed voor je beoordelingsvermogen. Verder weten ze niet, of kiezen ze ervoor het niet te weten, dat sommige mensen na een Essence (of Source, de vervolgtraining) in ernstige problemen kunnen komen: depressies, psychoses, tot aan zelfmoordpogingen toe). Sommige relaties worden erdoor gered, andere gaan juist op de klippen. Niet voor iedereen pakt het goed uit.

Hier volgt een beschrijving van wat er in een Essencetraining gebeurd. Op sommige details kunnen er per training of trainer wel enkele verschillen zijn (b.v. in de muziekstukken). Die zijn echter niet groot. Het is een strak georganiseerd concept.

Dag 1, woensdag, bootcamp

Rond 17.00 uur begint de registratie. Er wordt dan gecheckt of je betaald hebt. Je krijgt dan ook je naamkaartje uitgereikt. Je moet dat perse rechts opspelden. Daar wordt geen reden voor gegeven. Het is een eerste dingetje dat bedoeld is om je uit je 'comfort zone' te halen (bedoeld wordt: uit je gewone doen, uit je dagelijkse gewoontes, ook uit je normale weerstanden, om je zo open te maken voor de 'nieuwe','overweldigende' inzichten die de Essence te bieden heeft). Waarom dat: de meeste mensen zijn rechtshandig, en dan is links opspelden het gemakkelijkst. Vandaar. Het is natuurlijk ook een dressuur-dingetje. Het is niet meer dan een allereerste stap overigens.

De gebouwen waar de trainingen worden gehouden zijn uitermate kaal ingericht (ook hier met de bedoeling om mensen uit hun 'comfort zone' te halen, het is natuurlijk ook heel goedkoop inrichten). Een catering is er niet, trainees moeten hun eigen eten meebrengen. Koffie en thee kun je wel krijgen, en er zijn magnetrons om je eigen prak op te warmen.

Behalve trainees lopen er ook assistenten rond. Die dragen ook naamplaatjes, maar die zien er wel anders uit (varieert per training: andere kleur naamplaatje dan een trainee, andere kleur inkt, een sticker i.p.v. in een houder, dat soort dingetjes, binnen een training is dat overigens wel uniform). Zij zorgen voor de hand- en spandiensten bij een training. Er moet tijdens een training nogal eens een keer wat versjouwd worden of anders ingericht. Zonder de vrijwillige inzet van deze mensen zou een Essence training niet mogelijk zijn. Voor alle duidelijkheid: deze mensen worden NIET betaald, en de meesten van hen zetten zich de volle vijf dagen van een training heel intensief in. Ze moeten zelf hun overnachtingsplek regelen, en ook hun reiskosten worden niet vergoed. Omdat de trainingen tot diep in de nacht duren, betekent dat dus behoorlijk wat auto-kilometers en / of logementskosten (en ze zijn na afloop net zo uitgeput als de trainees). Het zijn dus goedkope arbeidskrachten voor de Essence.

De meeste assistenten doen dit veeleisende liefdewerk uit oprecht goede bedoelingen. Allemaal hebben ze zelf een Essence training gedaan, en ze zijn er enthousiast stuiterend uitgekomen. Ze willen datgene wat ze zelf ervaren hebben overbrengen op anderen. Veel van hen willen eigenlijk ook hun eigen Essence nog eens herbeleven. Bij dat laatste moeten ze overigens oppassen. Als je b.v. bij een visualisatie-oefening (closed eyes process) als assistent (net als de trainees) ook je ogen sluit, dan wordt je de zaal uitgestuurd door de trainer. De trainer is overigens heer en god in de training. Tegenspraak wordt niet geduld, inspraak is er niet. De assistenten worden behoorlijk opgejaagd. Wie niet doet wat gezegd wordt, wordt uit het team verwijderd. Dat alles onder het mom dat je overal 'vertrouwen' in moet hebben (lees: klakkeloos moet doen wat er gezegd wordt).

De onderlinge groepsband in het team van assistenten in is heel sterk, en het team vangt ook veel voor elkaar op. Veel van die kameraadschap is zonder meer echt. Lief en leed worden gedeeld, en teamleden die onder de druk emotioneel worden opgevangen, krijgen veel oprechte steun. Dat neemt niet weg dat de verhoudingen dictatoriaal zijn. Wil je verder komen binnen de Essence organisatie, dan moet je tig keren vrijwillig assisteren bij de trainingen. Een kritische houding wordt binnen de organisatie beslist niet aangemoedigd.

Daarnaast zijn er voor veel processen zogenaamde 'proces-assistenten'. Dit zijn mensen die voor een los proces langskomen om mee te helpen. Ook deze mensen bedoelen het allemaal goed, zijn enthousiast, en doen het helemaal gratis en voor niets. Bij sommige processen streeft de Essence naar één procesassistent per trainee (b.v. bij de wdyw 1 en 2, waarover later meer, zie zaterdag). Er zijn er dus behoorlijk veel van nodig.

Om ongeveer 18.00 uur gaan de deuren naar de zaal open. De stoelen in de zaal staan strak in rijen opgesteld. Achterin de zaal zitten assistenten die de instructie gekregen hebben strak voor zich uit te staren en geen enkel teken van contact af te geven. Alles is bedoeld om een zo vervreemdend mogelijk effect op te leveren. Om je uit je 'comfort zone' te halen.

De trainer stelt zich dan voor. Dan volgt een preek.over wat je uit de training wilt halen, op welke punten je vindt dat je niet uit het leven haalt wat je zou willen, Dan volgt het eerste schema, wat wordt uitgetekend op het whiteboard. Het verhaal komt erop neer dat je kunt blijven hangen in wat je altijd al hebt gedaan, kunt blijven hangen in slachtofferschap over wat je is aangedaan, met alle negatieve gevoelens van dien (pijn, verdriet, frustratie, teleurstelling enz.). I.p.v. dit soort 'mechanisch' en 'routinematig' functioneren kun je kiezen voor 'effectief functioneren'. Je realiseren dat je oude routines niet werken en iets nieuws gaan uitproberen. Zo leer je dan iets nieuws en kom je tot verdere ontwikkeling.
Daarna gaat de preek verder met wat voor rol je kunt hebben in de training. Er volgt dan een vergelijking met een voetbalwedstrijd, en vier rollen die daarin voor kunnen komen:

• 1. Commentator: geeft commentaar op een wedstrijd, op anderen gericht, niet op zichzelf. Deel kritiek uit, focust zich op het verleden. Heeft geen invloed op het spel.
• 2. Toeschouwer: kijkt thuis voor de buis. Op anderen gericht, niet op zichzelf. Wacht af en hoopt, op het verleden gericht. Heeft geen invloed op het spel.
• 3. Speler: staat in het veld, in het hier en nu, op zichzelf gefocust, handelt en creëert resultaten. Heeft 100 % invloed op het spel (mag je hopen althans)
• 4. Coach: buiten het spel, aan de zijlijn, op andere gericht, reikt mogelijkheden aan, vergroot het kunnen van de spelers, toekomstgericht

Het zal duidelijk zijn dat de laatste twee categorieën het meest wenselijk zijn. Je kunt wel wegduiken in de groep, maar wat bereik je dan? Overigens zijn sommige Essence-groepen zo groot (meer dan 100 trainees is beslist meer dan eens voorgekomen) dat simpelweg niet voor iedereen speelruimte is. Een commentator wordt overigens impliciet gelijkgesteld met een 'roddelaar' of 'negatieve criticus' (het type dat in een groep of afdeling overal negatief over is en alle initiatief smoort).
Het echte leven is natuurlijk een stuk ingewikkelder. Als spelers of coaches fouten maken, dan is het maar zeer de vraag of je met hun activiteiten nu zo blij moet zijn. En komt het niet vaak genoeg voor dat een goed geïnformeerde buitenstaander meer ziet dan degenen die met hun neus bovenop iets staan? Nuja, in dit soort nuances zijn ze niet zo goed bij de Essence.

Dan volgt een vraag- en antwoordspelletje tussen trainer en groep (het heeft dan toch iets weg van een kleuterklasje) over hoe de vier rollen er in de training uitzien. "Discussiëren' zit dan al snel in de commentator-hoek, 'observeren' bij de toeschouwer. Dat wordt dan braaf op het bord gezet.

Daarna worden de tc's geïntroduceerd. Dit zijn die vaste assistenten die een klein groepje trainees toegewezen krijgen. Om de zoveel tijd zitten zij met hun groepje bij elkaar, en bespreken dan de ervaringen van dat groepje trainees in de training. Ze dienen ook als communicatiekanaal tussen trainer en trainees (de aantallen trainees zijn simpelweg te groot om door de trainer in de gaten te worden gehouden). Deze tc's moeten de Source gedaan hebben (later in de Essence training moeten ze er namelijk voor gaan werven, waarover later meer).
De tc's gaan op een stoel staan, en de trainees mogen hun tc uitkiezen. Dat moet dan wel heel snel, in een soort 'Ren-je-rot-stijl'. Ben je te laat als trainee, dan wordt je bij een tc gezet die nog te weinig 'klantjes' heeft.

De stoelen worden teruggezet, strak in rij en gelid. De trainer bespreekt dan de grondregels waaraan iedereen zich te houden heeft in de training. Belangrijk is dat er niets van de training naar buiten mag komen, dat je alleen mag praten over je eigen gevoel erbij. Over de inhoud van processen mag niets naar buiten worden gebracht, en ook niet over personen. Als reden wordt gegeven mensen zich vrij moeten voelen om alles van zichzelf te laten zien. Het heeft natuurlijk ook de prettige bijkomstigheid dat als er iets fout gaat, dat binnenskamers blijft. Je mag tijdens de training geen drank en drugs gebruiken (gezien de intensiteit van de processen terecht, alleen: buiten het Essence-gebouw kan niemand dat controleren). Verder moet je jezelf houden aan je medicijnen, als je die hebt (als je dat als trainee aangeeft, herinneren ze je eraan, doe je dat niet, dan weet de Essence er ook niet van). Verder moet je goed blijven eten en drinken. Als je je naamkaartje niet achterlaat, dan kun je midden in de nacht worden opgebeld of alles wel goed met je is (is dus meteen een mooi controlesysteem of iedereen wel inpandig is).
Je mag de zaal verlaten, maar dan mag je pas weer binnen als je de 'outside doorguard' (een vaste assistent dus) van de trainer toestemming heeft gekregen je weer binnen te laten (dat gaat via briefjes die onder de deur worden doorgeschoven). Je mag de training namelijk niet al te zeer verstoren. Je krijgt dan van de 'outside doorguard' de verplichte vraag: 'Besef je wel dat de training binnen plaatsvindt en dat jij buiten staat?' (of een variant daarop). Eten en drinken in de zaal is niet toegestaan.
Grappig is de manier waarop iedereen binnen wordt geroepen na een pauze. Dat gebeurt het begin van 'Also sprach Zarathustra' (in Essence-jargon 'Sprach' geheten). Iedereen moet dan met geheven handen naar binnen komen en zo blijven staan totdat het fragment is afgelopen. Iedereen moet ook voor het einde het dat fragment binnen zijn en voor een stoel staan. Pas als de trainer het zegt, mag je gaan zitten.
Na het opdreunen van de regels 'vraagt' de trainer aan iedereen zich aan de regels te houden.

Daarna mag elke trainee zijn 'buddy' uitkiezen. Dat is de mede-trainee waarmee je alles geacht wordt te delen wat je ervaart. Je 'maatje' dus. Als het goed gaat is dat je steun en toeverlaat in de training. Als het goed gaat. De keuze wordt bekrachtigd met een muziekstuk. Dat zullen we in de rest van de training nog vaak tegenkomen.

Na een pauze begint het tweede deel van de avond. Het is dan al behoorlijk laat. De deuren gaan open met het eerder beschreven 'Sprach'-ritueel. De assistenten roepen je toe de zaal in te komen met je armen omhoog. Ook dit is bedoeld om je uit je 'comfort zone' te halen.

De trainer vertelt nu over de Essence organisatie. Officieel motto van de organisatie is 'to create a better world that works for everyone, out of love, care and cooperation'. Ze vergeten er dan wel bij te vertellen dat als je t.g.v. de training in diepe mentale problemen komt, er geen nazorg is.

Ook worden de doelen van de training uitgelegd:

• Een doorbraak creëren in onze levens voorbij onze gevoelens en gedachten
• De kwaliteit van onze persoonlijke en beroepslevens te verbeteren
• Resulaten creëren in onze levens door deelname en toewijding
• De volgende stap te nemen
• En onszelf als mogelijkheden te zien

Dan worden de stoelen aan de kant gezet en wordt het licht gedimd. In deze 'trust walk' ga je op zoek naar die trainee in de zaal die je het meest aantrekkelijk vindt. Of als je iemand tegenkomt bij het door elkaar lopen zeg je één van drie zinnetjes: 'ik vertrouw je', 'ik vertrouw je niet', of 'ik weet niet of ik je vertrouw'. De meeste mensen ken je van tevoren niet, dus je weet eigenlijk niet genoeg van de persoon om er veel van te kunnen zeggen. Het wordt dan dus vaak 'ik weet niet of ik je vertrouw'. Na een eerste ronde volgt een preek van de trainer. Ben je met die laatste zin eigenlijk wel eerlijk tegen de ander? Maak je dan niet schuldig aan 'not-the-cat-language' (een hond geen 'hond' noemen maar niet-een-kat, om de hete brij heendraaien dus, i.p.v. rechtsstreeks te zeggen wat je bedoelt). Dit laatste is overigens typisch Essence-jargon. Het principe is niet verkeerd, maar het verschil tussen duidelijkheid enerzijds en respectloze en intimiderende botheid anderzijds is in het Essence-wereldje niet altijd even duidelijk.
In de tweede ronde wordt het commentaar op elkaar een stuk directer. Al snel wordt het dan 'ik vertrouw je niet'.

De stoelen worden teruggezet, en onder leiding van de trainer volgt een sharing (delen van ervaringen). De trainer zegt 'who wants to share?'. Wie dat wil moet zijn hand opsteken. Dan wijst de trainer naar eigen voorkeur iemand aan. Mensen vertellen dan over wat ze met de training ervaren hebben. Over wie ze vertrouwen en wie niet. Daar kunnen soms al heel pijnlijke verhalen tussen zitten. Bijvoorbeeld over pesterijen als klein kind. Of dikke mensen die met hun lijf in de knoop zitten (en dan worden opgepept met het muzieknummer 'Sex bomb', vaste prik).

Dan volgt een preek van de trainer over vertrouwen of niet. Vertrouwen geef je doorgaans aan personen die voldoen aan onze interne eigen 'lijstjes' (lees: vooroordelen). Als iemand knap is en aardig, dan vertrouwen we die persoon sneller. Datzelfde geldt voor oogcontact, een glimlach, een goede handdruk enz. Maar kloppen die lijstjes wel met de werkelijkheid? En is een academische opleiding of verfijnd taalgebruik wel altijd zo intelligent als mensen denken. Dan volgt het 'kalypagos'-voorbeeld (is Grieks voor 'mooi kontje', werkt volgens Yiftach Sagiv goed om indruk te maken op professoren, je hoeft het alleen maar net in een woordenboek gevonden te hebben. Hij vergeet er dan wel bij te vertellen dat het ook de naam is van een beroemd standbeeld, een juweel onder de bewaard gebleven oud-Griekse beelden. Nuja, esthetiek en verfijning snappen ze niet zo bij de Essence).
Dan volgt ergens het voorbeeld van de beveiligingsbeambten van El Al. Zijn niet erg toegankelijk op een vliegveld, maar je vertrouwt er wel je veiligheid en je leven aan toe. Zij beveiligen je, maar zijn niet aardig tegen je. En ook: zijn lijstjes wel geldig?
Dan volgt het voorbeeld van de 'gele treinen'. Staan die vannacht op het station van . . .. (vul hier een plaatsnaam is)? Na enig doorvragen volgt dan de vraag hoe je dat zeker kunt weten. Het kan namelijk zijn dat ze er niet staan. Dat weet je pas als je het bent gaan checken in de werkelijkheid. Je hebt daarmee twee soorten werkelijkheid: die volgens je 'meningen' en 'wijsheid', waarmee je normen stelt aan hoe de werkelijkheid zou zijn. Of de werkelijkheid zoals die feitelijk is, en die kunt onderzoeken, om zo tot natuurlijk weten te komen.

Dan volgt de uitleg van de dyad. Je wordt als trainees in paren tegenover elkaar gezet op je stoel. Knieën tegen elkaar, handen om je bovenbenen. Oogcontact verplicht, ontsnappen is dus amper mogelijk. Zeker in het begin bepaald onwennig, om niet te zeggen ietwat dreigend.

Daarna volgt een Closed Eye Process. De trainer geeft een visualisatie waarbij je voorstelt op je eigen strand te zijn, en hoe er dat uit ziet. Ook wordt gewerkt met kleurvisualisaties die erg sterk doen denken aan de traditionele Indiase charkra-leer. De meditatie wordt afgesloten met wat muziek.

Tot slot van de avond, het is dan inmiddels diep in de nacht, volgt de afsluiting van de avond. Waar nodig worden nog slaapplaatsen geregeld voor trainees.

Dag 2, donderdag, de dag van de grungies

Rond 17.00 uur begint de training met 'Sprach' en het bijbehorende binnenkomstritueel (handen omhoog enz.). De trainees gaan bij elkaar zitten in hun TC-groepen. Er volgt dan een vraag en antwoordspelletjes. Wie weet zich nog het beste te herinneren wat het motto van de organisatie was en wat het doel van de training is. De trainer stelt dus de vragen, en de trainees mogen als schoolkinderen hun hand opsteken om hun antwoord te geven. Kleuterklassfeertje dus. Daarna gaan de tc-groepen in hun eigen groepjes delen over elkaars ervaringen en emoties. Wordt de vragen van een trainee wat dringender of persoonlijk, dan heeft de tc de instructie meegekregen daar niet op in te gaan, maar de trainee aan te moedigen bij de sharings zijn / haar hand op te steken.

Daarna volgt een algemene sharing van successen. Het begrip 'successen' is een essentieel onderdeel van de Essence-mantra. De volgende dingen mag je als succes noemen:

• Een resultaat behalen wat je wilt hebben
• Een actie uitvoeren, volgens planning of desnoods na enige aarzeling. Hoe die actie dan uitpakt, is dan niet van belang. Als het niet werkt, volgt deel 2 van de Essence-mantra: 'Stop, look, correct, take action'
• Een fout herkennen (en daarna deel 2 van de Essence-mantra)
• Een beter begrip over iets wat je al kende
• Een compleet nieuw inzicht (Aha-Erlebnis)

'Successen' zijn binnen de Essence zo'n beetje het middel tegen elke kwaal. Voel je je gespannen, schrijf dan je successen op. Voel je je down, schrijf dan je successen op. Heb je tegenslag, schrijf dan je successen op. Enz. enz.

Gevolgd door één van de meest komische nummers van een Essence training: de chair derby. Je zit nog bij elkaar in je tc-groepjes, en iedereen moet zo snel mogelijk in rij en gelid zitten. Je mag pas starten als de trainer het signaal heeft gegeven. Iedereen buitelt dan langs en over elkaar heen om zo snel mogelijk op een plek te komen met zijn / haar stoel (plastic kuipstoeltje, licht en gemakkelijk te stapelen). De geldige plaatsen staan aangegeven met stippen op de vloer. Dat is heel strak geregeld allemaal. Het pas goed als iedereen keurig op zijn plaats zit en geen beweging meer maakt.
De tijd wordt opgenomen, en daarna wordt vergeleken met de snelste groep in Israël ooit en de snelste Nederlandse groep ooit. De grap is wel dat dit nooit gecontroleerd kan worden bij gebrek aan officiele registratie. En een groep van 100 trainees is natuurlijk wezenlijk wat anders dan een groep 10 of 15. Nuja, het is wel een grappig ritueel.
Er zit waarschijnlijk toch ook nog iets diepers achter. Zeker vroeg in de training doet nog niet iedereen zomaar mee. Je kunt dan als trainer gemakkelijk observeren wie nog niet gretig genoeg is om alle 'waarheden' van de Essence als zoete koek te slikken. Het is ook een indicator van het saamhorigheidsgevoel van een groep. Gaat ieder voor zich met zijn stoeltje (is in het begin altijd zo), of ontstaat een systeem van samenwerking waarin stoelen heel snel aan elkaar worden doorgegeven om zo tijd uit te sparen. Het lijkt onschuldig, maar is het dat ook wel?

Dan volgt een uitleg over de 'vissekom'. Je blijft in je vissekom hangen als denkt dat je 'zijn' afhangt van 'hebben' (wat je hebt) of 'doen' (wat je doet). Het gaat om een ommekeer in je denken. Je 'zijn' zorgt ervoor dat je 'hebben' en 'doen' op hun plaats komen (o.i.d.). Dit wordt geïllustreerd met enkele verhaaltjes. Er volgt weer een closed eyes process / visualisatie met wat muziekstukken.

Na een pauze volgt een uitleg over 'slachtoffer' zijn en 'verantwoordelijk' zijn. In het eerste zit je in de sfeer van smoezen verzinnen, afwachten en hopen op, beschuldigen en afschuiven en allerlei automatische gedachten. Bij het tweede gaat op het om de fout bij jezelf zoeken, oplossing creëren en toepassen, realiteit erkennen en verder komen. Klinkt op het eerste gezicht niet verkeerd, maar er zit een addertje onder het gras. Wat als iemand je daadwerkelijk kwaad berokkend heeft? B.v. bij sexueel misbruikt, bedrog, geweld, of erger? Deze manier van denken biedt uitgelezen kansen tot 'blaming the victim' (het slachtoffer krijgt er de schuld van, hij of zij zou het uitgelokt hebben of te passief zijn geweest, of ).
De Essence weet dit mechanisme ook heel vaardig toe te passen: als je na een training in de problemen komt (depressie, psychose), dan is dat altijd "je eigen verantwoordelijkheid" (lees: 'je eigen schuld'). Dan stellen "love, care and cooperation" vanuit de Essence niet veel meer voor.

Na een dyade-proces volgt het grungies-proces (Essence-jargon; een samenstrekking van 'grudge' (grief) en nog iets (wat eigenlijk?)). De stoelen gaan aan de kant. Het licht wordt gedimd. De deelnemers gaan dan diep in zichzelf, met gesloten ogen, op zoek naar een frustratie die ze al jaren hebben. De trainer moedigt ze aan daar meer en meer contact mee te maken, Met jezelf bedrogen voelen, met jezelf verstoten voelen, met onderdrukt zijn, met misbruikt zijn, met ... De trainer stookt de zaak op en roept dan tenslotte op om het te uiten. Dan breekt dus een pandemonium los van trainees die hun gekwetste gevoelens naar buiten brengen. Dat kan erg heftig zijn, mensen die verstard als een klein hoopje op de grond gaan liggen. Mensen die huilen, mensen die vloeken, tieren, schelden, om zich heen beginnen te slaan. Het varieert per trainer hoe ver die het laat komen. Soms blijft het bij een korte uitbarsting, soms laat de trainer het lang doorgaan. In sommige gevallen lopen sommige trainees met hun gesloten ogen wel degelijk opstoppers op, of zijn er vrij harde botsingen. De assistenten doen hun best dat allemaal te voorkomen, maar ze kunnen in het kluwen niet altijd overal op tijd bij zijn.

Op een bepaald moment roept de trainer dat het genoeg is. Dan wordt indringend aan de trainees gevraagd wat de gevolgen in hun levens zijn geweest van hun grungees. Voor de meeste trainees is dit een heel confronterend moment. Meestal zien ze dan datgene in hun leven voor zich waarin ze anderen veel pijn hebben bezorgd. Om het gevoel aan te wakkeren wordt een muziekstuk gespeeld. Iedereen moet dan met zijn buddy gaan delen over het proces. In die tijd gaat de zaal dicht. Nu volgt een 'clearing' van de procesassistenten. Dit proces is ook hen bepaald niet in de koude kleren gaan zitten. Ook hierbij komen veel emoties los, en vaak behoorlijk heftige.

Na de pauze worden de trainees weer de zaal ingeroepen met 'Sprach'. Na een sharing volgt een dyad-proces met, in overdrachtelijke zin, je vader en moeder.
Je gaat met een andere trainee in dyad zitten (het licht in de zaal is dan gedimd), en om beurten doe je net alsof je tegen je vader praat. Je mag dan alles zeggen wat de man fout heeft gedaan. Je wisselt elkaar daarin af. Er worden heel persoonlijke dingen verteld. En op veel vaders valt behoorlijk veel aan te merken. Dan komt de verrassing; de trainer instrueert iedereen om je vader te bedanken voor alles wat hij voor je opgeofferd heeft. Zijn eigen dromen en verlangens die hij omwille van jou op de achtergrond heeft gezet. Je moet daarvoor hem ook bedanken. Dat wordt afgesloten met een muziekstuk (kan b.v. 'Papa' zijn van Stef Bos). Datzelfde verhaal verhaalt zich, maar dan met je moeder zogenaamd tegenover je. Dat wordt ook met een muziekstuk afgesloten (b.v. 'Geen kind meer' van Karin Bloemen).
Daarna volgt een visualisatie, waarin de deelnemers gevraagd wordt na te gaan welke beslissingen ze namen als kind om zich staande te kunnen houden in de boze buitenwereld. Dat wordt bekrachtigd met muziek (b.v. 'Is dit nu later' van Stef Bos).

Daarna, het is weer diep in de nacht, wordt iedereen naar huis gestuurd.

Met dit laatste proces wordt de grens met therapie duidelijk overschreden in een Essence training. De organisatie beweert dat het 'slechts een training' is en 'geen therapie'. Dat is een leugen. De grens wordt duidelijk overschreden.

Dag 3, vrijdag, over spontaan zijn en rood-zwart

Om ongeveer 16.00 uur gaan de deuren naar de zaal open met het inmiddels welbekende 'Sprach'-ritueel. Het vraag-antwoordspelletje tussen trainer en groep over de doelstellingen van de Essence organisatie en het doel van de training volgt weer. Verder worden er successen gedeeld.

Daarna wordt de 'conflict chart' behandeld door de trainer. Die ziet er om en nabij als volgt uit:
Je doet een waarneming over het gedrag van een ander, en je filtert die door je eigen subjectieve filters. Daardoor komt een er een gekleurd oordeel uit. Je neemt dan een standpunt in. Je denkt dat je gelijk hebt, en je zet dat door. Er onstaat strijd tussen jou en de ander. Als je de sterkste partij bent, zet je door en versla je de ander. Heel even geeft dat een goed gevoel. Daarna realiseer je je dat de relatie stuk is, en voel je de eenzaamheid.
Als je in een conflict de zwakste partij bent, dan beperk je je verlies, en je vertrekt. Ook dan is de relatie verbroken, ook dan is er eenzaamheid.
Moraal van het verhaal: of je dus wint of verliest in een conflict, uiteindelijk is het eindresultaat hetzelfde: eenzaamheid. Natuurlijk is er een oplossing. Nadat je een standpunt hebt ingenomen, ga je luisteren naar elkaar. En na goed luisteren kom je tot samenwerking. Een heel stuk prettiger.
Op zich is met dit verhaal niets mis. Maar wat als in het echte leven je iemand treft die wel zegt te willen luisteren, maar alleen maar zijn of haar eigen wil door wil drukken? Waarbij 'luisteren' neerkomt op een barrage voor je kiezen krijgen van persoonlijke aanvallen en vooroordelen? Iemand die elk weerwoord van jouw kant als 'niet willen luisteren' opzij kan schuiven. Daar hebben ze bij de Essence nog niet zo over nagedacht. Sterker nog: als het zo uitkomt doen ze het graag zelf.
Dit alles wordt bevestigd met een muziekstuk (zoals al zo vaak is gebeurd).

Na een pauze volgen enkele verhaaltjes over hoe je verschillend op dezelfde dingen in de buitenwereld reageert als je er verschillende dingen over te horen krijgt. Enkele nummers:

• een verhaal over Amerikaanse ter dood veroordeelden die zichzelf alleen konden redden door de te nemen aan een experiment. Geblindoekt en vastgebonden krijgen ze te horen dat hun arm afgehakt wordt, en dat ze na geruime tijd zullen sterven. Dan wordt op de arm gehakt met niet meer dan een blok ijs. De veroordeelden zouden dit allemaal geloofd hebben, niet hebben kunnen zien dat het nep was, en allemaal gestorven zijn na ongeveer de tijd die nodig zou zijn om dood te bloeden (of het verhaaltje echt waar is?? Is bij de verhaaltjes van Yiftach Sagiv wel vaker het geval overigens).
• een verhaal over een biologie-lerares die Yiftach Sagiv gecorrigeerd zou hebben over de werking van het menselijk oor (zonder mentale filters dus, een zuiver natuurkundig proces binnen je organen). Er zou toen een jumbojet overgevlogen zijn, en die vrouw zou in haar uitleg daar niets van gehoord hebben omdat ze zo op ging in haar overtuiging (de rest van de zaal hoorde het wel). Onderhuids toontje in het verhaal: leraren zijn vaak zo lastig en eigenwijs.
• Als een baby in de auto ligt, en 'zogenaamd' het gebouw omringd is met prikkeldraad, honden, bewakers enz., is het dan onmogelijk om bij de auto te komen om de baby te redden als moeder zijnde? Ook hier weer als moraal van het verhaal: het zit allemaal in de filters van de situatie.
• Een verhaal over een vriend van Yiftach Sagiv, die steeds verder kwam als wetenschapper, maar erachter kwam dat hij toch steeds mensen bleef tegenkomen op zijn niveau die hij maar zo-zo vond. Zelfs toen hij hoogleraar werd, merkte hij al snel dat hij er niet gelukkig van werd.
• Over een medewerker op een luchthaven die na een promotie ineens in een duur pak aan kwam lopen. Een paar weken later had bij het begrepen en kwam weer in zijn oude kloffie. Moraal: imago is niet alles, het gaat om je oorsprong.
• Als vervolg erop een verhaal over hoe geweldig iemand als Mick Jagger is. Totaal nonconformistisch, op een heel provocerende manier niet zoals de rest. En toch waanzinnig rijk en succesvol. Omdat hij zichzelf is, aldus Yiftach Sagiv.

Daarna volgt het boy and girl-proces. Een mooie dame, tussentijds gevraagd, uit de groep mag dan mooi gaan zitten wezen aan een denkbeeldige bar. Een jongen uit de groep, ook tussentijds gevraagd, mag dan op afstand staan. Hij is dan wel omringd door een stel assistenten die ervoor zorgen dat hij geen kant uit kan. Dan volgt een verhaaltje van de trainer over hoe graag je als jongen met dat meisje contact wil maken, maar dat je je zo verlegen voelt. De assistenten brullen dan de jongen in kwestie allerlei twijfels toe, en zorgen dat hij niet van zijn plaats af komt ('ze is misschien wel lesbisch!', 'ze is al getrouwd!', dat soort dingen). Op het eind volgt het woord van de trainer. Je jaagt je angsten niet weg, maar je neemt ze gewoon mee als je op haar afstapt.

Daarna volgt het asshole-proces. De stoelen worden in twee rijen aan de kant gezet. De ene helft van de groep staat aan de kant. De andere helft moet dan tussen de twee rijen doorlopen, en mag geen enkele keer op dezelfde manier van de ene naar de andere kant lopen. Op het eind lopen ze achter de stoelen langs terug naar het startpunt, en dan 'mogen' ze weer van begin naar eind lopen. Steeds op een andere manier dus. Hinkelend, hinkstapspringend, achterwaarts, zijwaarts, in ganzepas, je mag het allemaal zelf verzinnen, als je het maar steeds op een andere manier doet. De mensen die aan de kant staan, moeten degenen die lopen vol enthousiasme toejuichen en aanmoedigen.
Dan wordt er gewisseld. De andere helft mag op de gekst mogelijke manieren van het ene naar het andere eind gaan lopen. De helft die zojuist heeft gelopen, mag nu toejuichen.
Muzikale afsluiting: 'Always look at the bright side of life' van Monty Python (of zoiets).
Moraal van het proces: iedereen kan oorspronkelijk en spontaan zijn, als je er maar niet bang voor bent voor een 'asshole' aangezien te worden. Je moet je dus niets aantrekken van wat anderen van je denken.

Daarna volgt het 'beads-game'. Elke trainee krijgt een stel stenen waaruit hij of zij een vierzijdige pyramide moet zien te maken (drie vlakken naar boven en één bodemvlak). Bij elke trainee zit een assistent die met handgeklap aangeeft of de trainee op de goede weg zit. Als de trainee iets afbreekt zegt die assistent: 'waarom breek je iets af wat goed is?'. Als de trainee te lang nadenkt zegt de assistent: 'Het universum applaudiseert voor actie, niet voor nadenken'. Doet de trainee een verkeerde stap, dan zegt de assistent: 'Hoor je me klappen?' Een truc die hier wordt uitgehaald is dat de assistent bij een bepaalde beginstap naar de oplossing wel applaudiseert, en bij een andere, net zo geldige, beginstap niet. Het is een nogal ingewikkeld vraagstuk, dus zeker voor mensen met minder wiskundige aanleg erg lastig. Het geklap en het commentaar van de assistent werken ook behoorlijk verwarrend. Het komt voor dat een trainee juist de oplossing vindt als de assistent er even niet bij is met zijn verwarrende signalen. Veel trainees vinden de oplossing overigens niet. Muzikale afsluiting: 'My way' van Frank Sinatra.
Moraal van het proces: trek je niets aan van het commentaar van anderen, zoek zelf je eigen weg naar de oplossing.

De assistent die je 'bijstaat', moet overigens minstens één keer voltijds geassisteerd hebben. Het kan een assistent zijn van het vaste team, of een losse procesassistent die ooit eerder voltijds geassisteerd heeft. Bij andere processen wordt die eis niet gesteld. Er zit toch een trucje in om mensen te binden aan de Essence. Je mag sommige dingen pas doen, als je 'ingewijd' bent, al op een bepaald ''niveau' zit. Of je het beadsgame dan zelf echt snapt is een ander verhaal. Dat is beslist niet altijd zo.

Na een pauze volgt een sharing over de drie processen eerder op de avond. Mensen kunnen dan hun gevoelens kwijt, en de trainer geeft tekst en uitleg. Daarna volgt een preek met 'The physical universe is your guru'. Er wordt een verhaaltje verteld over 'F.R.E.D.' en George. F.R.E.D. zou een toestelletje in vliegtuigen zijn om koers te houden. F.R.E.D. geeft de afwijking aan van de koers, George corrigeert, en het vliegtuig komt op de juiste plek van bestemming aan. Daaraan wordt gekoppeld de Essence-mantra van 'Stop, look, correct, take action'. Er zit wel een grapje in het verhaal verwerkt: F.R.E.D. zou staan voor 'Fucking ridiculous Electronic Device'. Daarna volgt een verhaaltje waarin twee schonen met elkaar het vliegtuig in stappen om naar een zalig zonnig paradijs te gaan (meestal wordt dan teruggegrepen op de twee schonen uit het boy-and-girl-proces). Ze moeten zelf hun vliegtuig op koers zien te houden. Na een aantal koerscorrecties besluiten zetoch maar met verschillende vliegtuigen naar huis te gaan. Ze vinden elkaar niet zo aardig meer.

Dan volgt een visualisatie. De trainees moeten de ogen sluiten. Elke trainee moet zijn strand af, en zijn eigen afvalhoop gaan bezoeken. Daarna mag hij of zij afscheid nemen van die afvalhoop, en het laten voor wat het is. Ook dit wordt weer met een muziekstuk afgesloten. Na een pauze volgt een closes eyes dancing (dansen met gesloten ogen). Een soort disco dus. Op een bepaald moment mag er gedanst worden met open ogen.

Daarna volgt het rood- en zwartspel.
De trainees worden in twee groepen verdeeld en in aparte lokalen gezet, zonder contact met elkaar. Ze moeten 10 keer een keuze maken tussen rood of zwart. Doel van het spel is om zo veel mogelijk punten te behalen. Dat moet via een zeer strakke procedure: elke groep kiest een leider uit hun midden. Die moet bij elke stemronde controleren of iedereen in de groep gestemd heeft, en elke stem moet elke ronde geteld worden. De puntentelling is zodanig dat de verleiding groot die opties te kiezen die de andere groep doen verliezen.

Nu is het zo dat op het tijdstip van dit proces het al erg laat in de nacht is. De uitleg is niet erg gestructureerd. De tijd is kort, en vaak gaat er nogal wat tijd verloren in de groep aan discussies wat nu eigenlijk de bedoeling is. De verleiding om dan stappen over te slaan is groot (als al duidelijk was dat per se iedere keer gecheckt moet worden of iedereen een stem heeft uitgebracht, en dat elke ronde elke stem geteld moet worden). Stemmen die niet voldoen worden door enkele assistenten die als 'judges' optreden afgekeurd met een gedecideerd 'nee' schudden. Er volgt overigens geen uitleg. In veruit de meeste gevallen loopt het uit op chaos.

Daarna volgt een sharing over het spel. Daarna volgt een uitleg van de trainer, of beter gezegd een donderpreek. Er wordt dan uitgelegd dat het doel van spel was om zoveel mogelijk punten te behalen, MAAR DAN WEL VOOR BEIDE GROEPEN SAMEN. Dat had iedereen natuurlijk gemist. Nu lijkt de rest van het spel zoveel op een wedstrijd dat vrijwel iedereen ervoor gaat om te winnen, en dus ten koste van de andere partij spelen. Helemaal fout dus! (Hoewel, had je het dan niet beter en preciezer uit moeten leggen?). En hoe vaak doen we dat niet in het dagelijks leven of op het werk? Spelen ten koste van de ander.
Dan volgt een preek over het niet navolgen van de regels (die zo summier waren uitgelegd dat je op misverstanden kunt zitten wachten). Dat wordt weer gekoppeld aan alle gelegenheden in het dagelijks leven waar we regels aan onze laars lappen: door rood rijden, te hard rijden in een woonwijk, een pak a4-tjes van het werk meenemen enz. Als mensen aangeven dat ze wel doorhadden wat de bedoeling was, dan krijgen ze de om de oren waarom ze dan wel niet dat inzicht hadden doorgezet i.p.v. hun mond te houden in de groep. Dan volgt de historische parallel met al die keren dat mensen zwijgen terwijl ze weten dat er verkeerde beslissingen worden genomen. In het zakenleven, in het werk, of nog verdergaand: tegen discriminatie, onderdrukking en misstanden.

De mensen worden dan naar huis gestuurd. De meesten van hen balen dan ontzettend. Van zichzelf, om hun eigen fouten en beperktheid. Of omdat ze doorhebben dat ze in de val zijn gelokt door een opzettelijk ondoorzichtige instructie, bedoeld om hen op het verkeerde been te zetten. Veel mensen slapen die nacht slecht. Een nacht die toch al kort is omdat ze midden in de nacht naar huis worden gestuurd, en de volgende ochtend al rond 10.00 uur worden verwacht voor de dag.

Echt uniek is het proces zeker niet. Lees maar in de volgende hyperlink

Grappig bijeffect is dat veel trainees zich een tijdlang overdreven nauwkeurig aan allerlei regels gaan houden (verkeersregels en zo, niet mobiel bellen in de auto, dat soort dingen).

Dag 4, zaterdag, de dag van de what-do-you-want 1 en 2

Rond 10.30 mag iedereen naar binnen met het Sprach-ritueel. De dag begint met lekker dansen met gesloten ogen. Eerst een rustig nummer Vervolgens een preek van de trainer om de zaak wat op te zwepen. Die geeft luidkeels aan dat er gedanst moet worden, en niet bewogen als een 'een stel 'duracel-konijnen'. Dan mogen de ogen open, en wordt het nummer 'Sing Hallelujah' gespeeld. Ineens een geweldige opleving in de zaal, en iedereen danst als een bezetene. De adrenaline-kick begint nu echt te werken. Geweldig gave ervaring.

Daarna zit je met je tc-groepjes bij elkaar. Het vraag-antwoord-spelletje over de doelstellingen van de Essence-organisatie en de doelstellingen van de training wordt afgewerkt. Er worden weer successen gedeeld (tegen deze tijd zijn de meeste mensen al zodanig niet kritisch dat iedereen maar al te graag van de trainer een beurt krijgt). En ten slotte wordt de chair derby afgewerkt. De meeste mensen zijn nu wel zo ver dat ze met vol enthousiasme proberen mee te doen. Komisch gezicht, dat zeker.

Dan volgt een uitleg over het rood-zwart-proces van de avond ervoor. Met de standaard frase dat 'wij trainers dit proces haten', maar dat het zo nodig is om mensen tot inzicht te brengen. Daarna komt er een spannend moment. Ineens komt een grote hoeveelheid proces-assistenten de zaal in (als het enigszins kan één per trainee). Die omcirkelen de hele groep trainees die dan nog netjes in rij en gelid zit. Je weet als trainee niet wat je dan te wachten staat. Het is erg spannend. Als toneelstukje is het best aardig bedacht, al is het wel ietwat intimiderend.

Je krijgt de instructie van de trainer om een assistent uit te kiezen die niet voor 'nice guy' met je gaat spelen (typisch Essence-jargon overigens), maar een 'echte vriend' (ook typisch Essence-jargon) die als je 'bullshit' (Essence-jargon ten voeten uit) uitkraamt je dat ook zal zeggen. Je moet als trainee op een assistent afstappen en vragen of die met je mag werken. Wat je dan als trainee niet weet, is dat die assistent de instructie heeft meegekregen altijd 'ja' te zeggen. Je zit dan in dyad tegenover elkaar. Met oogcontact, knieën tegen elkaar, geen ontsnappen mogelijk. Dan begint proces.

De assistent vraagt je als trainee: 'Wat wil je?'. Wat je ook antwoord, de assistent zal altijd antwoorden: 'Bullshit!!' De vraag 'wat wil je?' wordt door de assistent steeds herhaald, en wat je als trainee ook antwoord, het is altijd 'bullshit' wat je terugkrijgt. De aanpak varieert per assistent. Sommigen wisselen in toon wat af, anderen bulderen je toe. De zaal is een kakafonie van 'bullshit'.

Doel van het proces is om je uit je evenwicht te brengen (op de vierde dag van de training ben je al zo murw dat dit meestal niet eens zo erg moeilijk is voor ze). Wat je ook zegt, alles is 'bullshit'. In een korte pauze geeft de trainer alle trainees op de kop omdat ze nog steeds 'bullshit' uitkramen. De assistenten krijgen de boodschap mee om zich nog meer te geven, om zo de trainees nog meer te 'helpen'. Na die pauze gaat het proces op dezelfde manier verder.

Na een paar minuten volgt dan het einde van het proces. De meeste trainees zijn dan in tranen, of in elk geval zwaar geschokt. De assistenten krijgen van de trainer dan de opdracht om de trainee tegenover zich op de schouder te nemen, en heel zachtjes en vriendelijk te vragen wat ze nu echt willen. Daar kunnen heel persoonlijke antwoorden uitkomen. B.v. meer willen zijn dan een wandelend hoofd, echt aardig gevonden willen worden, er gewoon willen zijn, levendig willen zijn als een kind, enz. enz. enz. Heel persoonlijk vaak, vaak ook heel kwetsbaar.

Het is geen erg fijngevoelig proces, de what-do-you-want I (ook wel afgekort als 'wdyw 1' in het Essence-wereldje). Het heeft beslist meedogenloze trekjes. De bedoeling is om door de 'lijstjes' van mensen heen te komen, om te komen tot wat ze echt willen, dwars door alle conditioneringen heen. Het is waarschijnlijk afgeleid van een ondervragingstechniek. De assistenten krijgen van te voren de instructie om 'trouw te blijven aan zichtzelf' (ook Essence-jargon) en vooral geen enkele consideratie te hebben met wat ze ook tegenkomen bij de trainee die ze tegenover zich krijgen. Het gaat zo ver dat een Essence-medewerkster hen instrueert over hoe ze een vrouw aanpakte die kwam met dat ze het dochtertje terugwilde dat ze was kwijtgeraakt (die was dus overleden, jaren eerder). Ze ging toch door met 'bullshit'. Ze, de Essence-medewerkster, vertelt dan in de instructie dat die vrouw haar achteraf bedankt heeft voor de bevrijding die ze gehad heeft. Wat niet verteld wordt, is of die vrouw op langere termijn gelukkig is gebleven of niet.

 Vervolg