"Een spoedcursus in levensgeluk "

Religie en Filosofie

Het fenomeen van de Large Group Awareness Training blijkt ook in ons land aan te slaan. Honderden zijn inmiddels bezweken voor de bekoring van de blijde boodschap van de zelfverwerkelijking. Overigens is niet iedereen even enthousiast: "Eigenlijk vind ik mezelf wel goed zoals ik ben."

Trouw 6 juni 2003
Elma Drayer

Bewustzijnstraining - Een dinsdagavond in de bossen bij Ede-Lunteren. Buiten op het hotelterras staan plukjes mensen bij elkaar. Ze zijn overwegend jong, goedgekleed en ze praten met het volume van de euforie. Wie het terras oploopt, krijgt een minutenlange, warme hug. "Heee! Hoe is het nu met je?" "Vandaag op mijn werk had ik wel een dipje, hoor."

Een week geleden wisten de blije mensen voor Hotel Belmont van elkaars bestaan niet af. Maar afgelopen weekeinde hebben ze met z'n allen The Basic ondergaan, een spoedcursus levensgeluk voor beginners á 449 euro exclusief. Zondagavond mochten ze naar huis. Maandag en dinsdag hebben ze hun best gedaan om nieuwe cursisten te werven. Nu zijn ze terug voor de Post Basic Event. Hun introducés -gestrikte familie, vrienden, collega's- mogen naar een aparte zaal.
Daartussen zit ik. Weliswaar zonder persoonlijke uitnodiging, maar mét veel interesse.
Die werd gewekt door de 30-jarige Marc, bedrijfskundige uit een grote provinciestad. Zijn naaste collega -een vrouw met wie hij naar eigen zeggen erg bevriend is- kwam een halfjaar geleden laaiend enthousiast terug van The Basic. Is helemaal wat voor jou! Vis informeerde wat er dan gebeurde op zo'n weekend. Sorry, zei ze, daar mag ik niks over zeggen. Maar als je een échte vriend bent ga je óók naar The Basic. Marc weigerde beleefd. Sindsdien maakt hij zich grote zorgen om zijn vriendin. ,,Ze lijkt wel gehersenspoeld.''
Hoog tijd om af te reizen naar Ede-Lunteren, voor de Basic Information Evening, bedoeld om potentiële cursisten over te halen. Op de tafels achter in het zaaltje liggen de registration forms in stapels klaar. Donderdag 3 juli begint de nieuwe reeks, er is nog plaats.
Voor de flap-over staat Ellen. Zij zal ons de wondere wereld van de persoonlijke transformatie binnenleiden. Vier jaar geleden vond ze het nog doodeng om voor een groot publiek te spreken. En zie haar nu eens. Vier jaar geleden was ze nog in loondienst. Nu heeft ze een eigen bedrijf!
Van de 36 oefeningen waaruit The Basic bestaat -leren door ervaren is het motto- krijgen we een voorproefje. Paarsgewijs moeten we elkaar 'iets onverwachts' vertellen over onszelf. Even later moeten we aan een andere wildvreemde melden wat onze diepste dromen en idealen zijn. En er meteen bij vertellen waarom we die nog niet hebben bereikt. Aha! Geef jij je leven het cijfer 7? Probeer te bedenken waarom het geen 10 is. Zijn er tot zover vragen?
Volgens Marc transformeerde zijn vriendin in korte tijd tot een compleet ander wezen. Het klinkt wat zweverig, zegt hij, maar ze is haar authenticiteit kwijtgeraakt. Tot in haar met urgency en pleasegedrag doorspekte taalgebruik aan toe. Ze heeft het licht gezien, en dat steekt ze niet onder stoelen of banken. Intussen is de sfeer op kantoor er niet knusser op geworden. Ze strikte enkele andere collega's voor The Basic die net zo high terugkwamen. Nog ergerlijker in de ogen van Marc: ze werft onder klanten van hun bedrijf. Inmiddels heeft ze ook de vervolgcursus -The Advanced- gedaan. Bijna al haar tijd besteedt ze nu aan de club. Het lijkt wel, zegt Marc, of ze in een rare sekte is beland.
Dat is ze niet. De vriendin van Marc kwam terecht in een authentieke Large Group Awareness Training ofwel LGAT - de naam die Amerikaanse sceptici voor het fenomeen gebruiken. LGAT's ontstonden in de jaren zeventig (Mind Dynamics, Lifespring, est, Outward Bound), en er zijn er inmiddels honderden. In Nederland is de opvolger van est, Landmark Forum, het bekendst. In opzet en bedoeling zijn LGAT's allemaal aan elkaar verwant.
Kort samengevat: met hulp van peptalk, psychologische spelletjes en idem technieken raakt een groot gezelschap -zeg tweehonderd mensen- onder de bekoring van de blijde boodschap van de zelfverwerkelijking. Inspiratie halen LGAT's uit een mix van oosterse en westerse wijsheden. In drie tot vijf lange dagen leert de trainer hoe je je leven in eigen hand kunt nemen. Als je je doelen niet bereikt, is dat je eigen keuze. Als je ongelukkig bent ook. En steevast zijn er na de basiscursus vervolgcursussen waarin je nóg dieper naar de eigen navel kunt staren en waarvoor je nóg meer betaalt. Adverteren doen LGAT's nooit: cursisten worden, heel slim, aangemoedigd eigenhandig nieuwe deelnemers werven.

The Basic blijkt een cursus van CSA Nederland BV, standplaats Den Bosch. De afkorting dekt niet helemáál waar de letters voor staan: Centre for Self Aware ness and Personal Development. Volgens de brochure werd deze 'succesvolle' trainingsorganisatie opgericht 'als antwoord op de enorme vraag naar experiential learning programma's'. De firma verzorgt trainingen voor particulieren én bedrijven.
In brochures en op de website meldt CSA niet zonder trots dat het 'medewerkers en teams van vele topondernemingen' tot zijn klantenkring rekent. Waarna een rij namen volgt die klinkt als een klok.
Maar een kleine rondgang bij vijf van die bedrijven -Shell, Heineken, Campina, Achmea, De Nederlandsche Bank- leert dat ze niets weten van die vermelding. De ondernemingen hebben geen officiële banden met CSA. Het kan hooguit zijn, zeggen de woordvoerders, dat individuele werknemers er een cursus volgden - op eigen kosten of die van de baas. Een enkeling zegt eens te zullen bellen met - waar zitten ze, zegt u? Een dag later zijn de klinkende namen van de CSA-site verwijderd.
CSA Nederland doet een beetje schimmig over zijn achtergrond. Op de introductieavond horen we dat de grondlegger John Schrederhof heet, dat die ooit 'in Azië' een training deed en het concept in 1999 naar Nederland haalde. Inmiddels zou CSA vertakkingen hebben in andere landen. Hoevéél Nederlanders intussen The Basic volgden blijft in nevelen gehuld. Gemeten naar de opkomst in Hotel Belmont -er liepen enkele honderden cursisten en bijna-cursisten rond- hoeft de firma zich voorlopig geen zorgen te maken.
Een week na de introductieavond bel ik naar het hoofdkantoor in Den Bosch. Een interview? Geen sprake van. ,,Wij hebben geen behoefte aan publiciteit'', zegt John Schrederhof. ,,Wij zijn gewoon een opleidingsinstituut. Wij zien niet het nut van meewerken aan een artikel.'' En nee, ook eenvoudige vragen wil de oprichter niet beantwoorden.
Dat is jammer. Want hoe zit het precies tussen CSA Nederland en AsiaWorks? Dat is een omvangrijke trainingsorganisatie, opgericht door Chris Gentry, met kantoren in Indonesië, Maleisië, Taiwan, Hongkong en Singapore. Zeker tot 2001 leverde AsiaWorks trainers aan CSA Nederland. En nog steeds staat CSA vermeld als Nederlands filiaal op de website van AsiaWorks.
Een boeiende connectie, al was het maar omdat de meningen over AsiaWorks zo verdeeld zijn. Tegenover de gebruikelijke euforie van de deelnemers staat het verdriet van familieleden en vrienden. Terugkerende klacht: na een paar maanden ken je cursisten niet meer terug. Ze gaan volkomen op in hun groep, verwaarlozen gezin en werk. Een ex-cursist zei in 2001 tegen Time Asia: ,,Of ze nu goed zijn of slecht, they are playing with people's minds.''
Antropoloog Richard Singelenberg, deskundig in religieuze bewegingen, kent CSA noch AsiaWorks. In Nederland, zegt hij, is de wetenschap niet geïnteresseerd in LGAT's. Zo gevaarlijk zijn ze volgens hem niet. Wel is er, weet hij, in Duitsland onlangs een onderzoek afgesloten. Daaruit zou blijken dat het effect van deze trainingsprogramma's op het psychisch welbevinden van de deelnemers verwaarloosbaar is. Het is, zegt Singelenberg, eigenlijk geldklopperij. ,,Wie weet zijn er trainers met zuivere, ideële motieven. Maar ik heb zo mijn twijfels.''
In Hotel Belmont zit de zaal intussen niet stil. We hebben net gehoord dat wij in het Westen te veel vanuit ons hoofd leven. En dat The Basic ons leert vanuit je gevoel te leven. Maar niet iedereen is al om. Een jongeman vooraan maakt hardop een kleine rekensom. Stel er doen 150 mensen mee á 449 euro, is toch mooi 67000 euro. Waarom een dergelijke prijs? Dat moeten we aan het CSA-kantoor vragen, zegt Ellen. Zij weet dat het dubbel en dwars het geld waard is. De niet-goed-geld-terug-garantie lijkt haar daarvoor het bewijs. Nog zo'n vraag: beklijft zo'n cursus nou? Dat is een keuze, zegt Ellen. Als je ermee doorgaat: ja.
Ineens staat achterin een meisje op. Ze heeft The Basic al achter de rug. Jarenlang was ze chronisch depressief. En nu lééft ze. Een man staat op. Je klote voelen is een keuze! Zijn leven is sinds de workshop een 10! Echt waar!
Na afloop wordt er druk nagepraat op het terras. Een man met wie ik de droomoefening heb gedaan -hij was hier op krachtig aandringen van zijn zoon- schudt langzaam zijn hoofd. Hij wéét het nog niet zo net. Verlegen lachje. ,,Eigenlijk vind ik mezelf wel goed zoals ik ben.''