Big Brother is watching you

Bio-ID-plicht

1984 van George Orwell verscheen in 1948. De omdraaiing van 48 in 84 staat symbool voor de nieuwspraak, een instrument van werkelijkheidsverdraaiing waarmee repressie als veiligheid en vrijheid wordt gepresenteerd.

door Johan van Someren

In het post 9-11 tijdperk zijn slogans als 'Big Brother is watching you!' en 'Onwetendheid is kracht!' werkelijkheid geworden. Zelfs volksvertegenwoordigers die voor het ene na het andere repressieve wetsvoorstel stemmen, hebben geen idee van de consequenties.
Bij de behandeling van de identificatieplicht, wilde minister Donner geen discussie over biometrie. In de CDA fractie zitten leden die voor de identificatieplicht hebben gestemd maar nog nooit van biometrie hadden gehoord. We worden nu geconfronteerd met de gevolgen. Het kabinet Balkenende wil de biometrische vingerafdrukken en foto's van iedereen die een paspoort aanvraagt in een centrale database opslaan. "De ontwikkeling van deze informatie- infrastructuur draagt bij aan de intensivering van de samenwerking op Europees terrein en levert een bijdrage aan de effectiviteit van de uitvoering van de identificatieplicht" aldus de brief van het kabinet dd. 24 januari aan de Tweede Kamer (1).
De gevolgen van deze "samenwerking" zijn niet slechts Europees maar mondiaal. Burgerrechtorganisaties als ACLU en Privacy International verwachten dat in 2015 de biometrische gegevens van meer dan een miljard paspoorthouders opgenomen zullen zijn in een wereldomspannend netwerk van databases en uiten hun bezorgdheid dat biometrische reisdocumenten slechts een onderdeel zijn van een groot geheel waarbij het individu waar ook ter wereld wordt gevolgd (2). In het bijzonder waarschuwt PI voor de mogelijkheid dat terroristen en de georganiseerde misdaad zich toegang weten te verschaffen tot deze informatiestructuur. Bovendien is de vastgestelde biometrische standaard niet accuraat, de foutmarge is ongeveer 15 procent, waardoor er een substantieel aantal personen ten onrechte van paspoortfraude kan worden of beschuldigd of ten onrechte als terroristen geïdentificeerd. Handhaving van de identificatieplicht zou geen doel op zich worden, werd ons verzekerd. Met de nieuwe database waarvan het doel alleen maar kan zijn, iedereen ook zonder paspoort te identificeren, gaat dat drastisch veranderen. Ook de 40.000 boetes die inmiddels zijn uitgedeeld voor het niet dragen van een identiteitsbewijs, waartoe de wet letterlijk genomen niet verplicht, spreken duidelijke taal (3).

Biometrische hype
Het is in het algemeen belang, zo verzekert het CDA bij voorbaat haar gewillige achterban bij impopulaire maatregelen. Ook andere partijen gaan mee in de biometrische hype. Een debat over de wenselijkheid en de risico's wordt niet gevoerd. Geen aandacht wordt geschonken aan bezwaren van principiële aard of zelfs maar het feit dat veel mensen biometrie beschouwen als een aantasting van hun privacy en integriteit. Daarbij gaat het niet puur om de onbekendheid met biometrie maar de dwang waarmee het wordt opgelegd. Voor veel goedwillende burgers is het biometrisch paspoort een nachtmerrie die niet weg te wuiven is met drogredenen zoals "Als je niets te verbergen hebt..." Het onbehagen uit zich in opmerkingen als, "Dan maar niet meer naar Amerika. Binnenkort kunnen we ook niet meer naar Engeland. Straks kunnen we ook niet meer met het vliegtuig." Uit dit soort opmerkingen blijkt dat mensen bereid zijn keuzes te maken om van biometrie verschoond te blijven. Uiteraard zal die keuze niet voor iedereen gelijk zijn. Helaas wordt met de nieuwe Europese richtlijnen het biometrische sleepnet steeds kleiner, identiteitskaarten en rijbewijzen worden ook biometrisch, zodat er over een paar jaar voor gemoedsbezwaarden en andere principiële weigeraars maar een oplossing overblijft, geen kaart meer aanvragen. In Europa lopen Engeland en Frankrijk voorop om naast het paspoort een aparte biometrische identiteitskaart in te voeren waarbij het internationale terrorisme als alibi wordt gebruikt. De Britse campagnegroep NO2ID voert een strijd op leven en dood tegen verplichte biometrie en ook in Frankrijk laten NGO's weten dat er wat hen betreft geen compromis mogelijk is over biometrie (4). Ook in Nederland kunnen we een nieuwe biometriekaart verwachten als per 1 januari 2006 het sofi nummer wordt omgedoopt tot Burger 'Service' Nummer waarmee de gegevens van iedereen nog makkelijker kunnen worden opgevraagd.

Principeweigeraars
In 1999 verscheen het rapport "At face value" van de Registratiekamer (nu College Bescherming Persoonsgegevens) over de toepassing van biometrie. Bij het verschijnen maakten toen al diverse mensen zich zorgen. De publicist Jaap Spaans schreef een brief aan minister van Boxtel en stuurde daarvan ook een afschrift naar diverse betrokkenen en geïnteresseerden (5). Kernvraag in de brief van Jaap Spaans dd. 23 november 1999 was; Wat gebeurt er met mensen die weigeren een of meer unieke lichaamskenmerken te laten registreren. Zal hen een paspoort, Burger Service kaart enz. worden onthouden waardoor zij zijn uitgesloten van het economische en sociale verkeer? Om deze kernvraag draait het nog steeds. De proef met biometrische paspoorten onder de naam '2 be or not 2 be' heeft voor sommigen dan ook een zeer cynische bijklank. Spaans pleitte voor een andere mogelijkheid om aan identificatie te voldoen voor mensen met principiële bezwaren tegen biometrie. Dit werd door Minister de Graaf "te duur" bevonden. Dat er mensen zijn die willen weigeren is niet slechts een hypothese maar wordt ook in een notitie van de Christen Unie erkend (6). De Christen Unie wil zo snel mogelijk een debat over RFID (zie eerdere Kleintjes) chips die ook in paspoorten zullen worden gebruikt, dit na aanleiding van de betaalchip die bezoekers van de Baja Beach Club vrijwillig laten implanteren. Het is helaas geen excentrieke gril waar de Christen Unie zich zorgen over maakt. Op het biometrieseminar in Scheveningen in juli 2004 zei minister Verdonk tot de aanwezigen; "Hoe denkt u dat de grensbewaking er in 2015 uit zal zien? Worden biometrische gegevens verstuurd en geverifieerd voordat iemand op pad gaat? Of draagt de reiziger een elektronische chip ergens in zijn lichaam? Of gaan we om de 500 meter een grensbewakingsbeambte neerzetten? Ik hoop niet dat dit laatste in uw aanbevelingen komt te staan!" (7)

Big Brother maatschappij
Het schijnt welhaast een wetmatigheid te zijn dat EU voorzitters andere lidstaten de loef afsteken met het nemen van draconische maatregelen zoals een bewaarplicht van telefoon en emailgegevens van iedereen en biometrische databases. Het is dan ook niet verbazingwekkend dat minister Verdonk tijdens het EU voorzitterschap van Nederland, een procedure in het Euro-parlement vervalste om een tweede biometrisch kenmerk aan het paspoort toe te voegen (8). Het ontwerp dat het parlement in eerste instantie werd voorgelegd, voorzag alleen in de opname van een gezichtsscan maar op verzoek van Duitsland werden daar vingerafdrukken aan toegevoegd. Tenslotte hadden Innenminister Schilly en Tom Ridge van Homeland Security dat kort na de elfde september afgesproken (9). In mei was de nieuwe Chief van Homeland Security, Michael Chertof, even op bezoek om de laatste Amerikaanse eisen te dicteren. Voor grensformaliteiten in het land van de onbegrensde mogelijkheden moeten we straks niet twee maar tien vingers in laten scannen. Ook de huidige EU voorzitter Clarke wil haast maken met het 'fingerprinten' van iedere inwoner van de EU. "De Big Brother maatschappij bestaat al en het is mijn taak om die te controleren" aldus Clarke in een poging de kritiek op de biometrische ID card te pareren (10). Deze nieuwspraak-omkeer-redenering waarbij controversiële maatregelen als reeds bestaand worden beschouwd, zullen we nog vaak horen. Ook de Britse inlichtingendienst MI 5 doet een duit in het zakje door te beweren dat het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens niet meer van deze tijd is en moet worden afgeschaft. De tendens is duidelijk. Privacy en internationale rechtsverdragen moeten wijken voor de veiligheidsstaat. Hoe zei Orwell dat ook al weer? 'Vrijheid is slavernij!'

noten:
1. Brief 24 januari 2005 aan de Tweede Kamer (www.minbzk.nl/contents/pages/11000/bestandzeventig.pdf)
2. "Biometric Identifiers on More Than a Billion Passengers to be Computerised and Shared Globally by 2015", en "UK introduces 'E-Borders' programme, proposing more surveillance and profiling of all"
3. "Legitimatie: al 40.000 bekeuringen", Het parool 19 augustus 2005
4. www.no2id.net / www.edri.org / "French Campaign against biometric ID card": www.edri.org/edrigram/number3.11/biometrics
5. Ook afgedrukt in het boekje "Biometrie, Digitaal brandmerk?", Jaap Spaans (De Oogst Publicaties - 2002)
6. "Notitie RFID tags", www.christenunie.nl "RFID-chips: Are you being served?"
7. Speech minister Verdonk www.justitie.nl/pers/010704Verdonk Biometrie.htm
8. "Verdonk loog tegen Kamer", Algemeen Dagblad, 4 december 2004
9. Financial Times Deutschland 31-10-2003
10. www.EDP24.co.uk
& zie ook de "campagne tegen bewaarplicht verkeersgevens" op www.bof.nl

Dit artikel is verschenen in Kleintje Muurkrant nr 406, 23 september 2005