Catwalk voor blauw bloed

Ergens in 1985... In 's-Hertogenbosch is "de Ayatollah van Brabant" Mgr. J. ter Schure (1922-2003) zojuist bisschop geworden en 't opperhoofd der roomskatholieken - paus Johannes Paulus II (oftewel Karol Jozef Wojtyla 1920-2005) - staat op het punt naar deze stad te komen. We zijn bezig Kleintje Muurkrant (1977-heden) nummer 147 samen te stellen en vouwen daar een formulier in met de oproep "schrijf je nou eindelijk eens uit als katholiek!". Vrijdenkersvereniging De Vrije Gedachte regelt die "verklaring van kerkafscheiding" in die dagen. Je vult een formulier in, maakt zeven-en-een-halve gulden over op hun girorekening en na een paar maanden krijg je netjes een verklaring thuis, ondertekend door de parochiekerk waar je ooit gedoopt bent met de mededeling dat je officieel bent uitgeschreven als katholiek. Het was een prachtige Kleintje-actie en ook in eerdere Kleintjes (nummer 87, 105 en 133 - wie wat bewaart heeft wat) hadden wij reeds vurige pleidooien opgenomen om je uit te laten schrijven als katholiek - 's-Hertogenbosch hè?

Voor velen de definitieve afsluiting van je jeugd waarbij met name in het Zuiden het roomse geloof een gemiddeld rolletje speelde. Zo zat ik op een katholieke lagere (jongens)school, was misdienaar (liefst van huwelijksmissen want dat leverde een rijksdaalder op), ging elke zondag wel een keer naar de kerk en genoot van de bedwelmende wierookdampen, het pompeuze orgel, het latijnse onverstaanbare gebrabbel en misdienaarreisjes naar de Efteling en vlagverovertje spelen op de Veluwe. Later - op de middelbare school - steeds verder naar achteren in de kerk en uiteindelijk - onzichtbaar voor je ouders even de kerk in en er onmiddellijk via de andere eiken deur weer uit om op een veldje te voetballen en een uurtje later weer op het kerkplein je ouders opwachten... Uiteindelijk niet meer naar de kerk ("je hoefde niet meer") en vervolgens jezelf afzetten tegen de onderdrukking ("handjes boven de dekens"), het hypocriete ("de grootste schurken zaten voorin de kerk met gevouwen handen hun schuld te belijden") en het misdadige ("Banco Ambrosiano en Opus Dei"). Weg ermee!
Toch bleef ik mijn vinyl met daarop wat Gregoriaanse gezangen van de Norbertijen van de Abdij van Berne te Heeswijk en de Benedictijnen van het Montserrat-klooster koesteren. En af en toe bij een begrafenis genieten van de uitbundige kleuren, het feestelijk geklingel der kelken en de volwassen celibataire mannen in jurken en een vrijwilligerskoortje doen me nog steeds glimlachen. Een grote hoge koele ruimte met zorg behangen vol schilderijen en steentjesmozaïek, gebrandschilderde glas in lood ramen blakend van jarenlang knutselplezier.

Pasgeleden was er weer zo'n buitenkansje. Een "pontificale hoogmis" in de SintJan Kathedraal van 's-Hertogenbosch vanwege het 19e lustrum van de "Souvereine Militaire Hospitaal Orde van Sint Jan van Jeruzalem, van Rhodos en van Malta, afdeling Nederland". Een lachwekkende gebeurtenis druipend van de Brabantse bourgondische leefstijl en knipogend naar de ongetwijfeld serieuze historie van de middeleeuwse roomse standenmaatschappij, waar de adel "de eerste stand" was.
Tijdens de tocht van Stadhuis naar de SintJan vragen Bosschenaren en stadsgasten zich geamuseerd af welke carnavalsvereniging er nu weer langskomt. Vijf nieuwe ridders zullen er deze dag toetreden tot de "orde van Malta". Je moet - uiteraard - wel van adel en - natuurlijk - roomskatholiek zijn. Daar staan ze dan, in een nevel van wierook. De meiden zwart gesluierd en de enige man in zwarte cape. Patrick Frederik Ferdinand ridder de van der Schueren, Emilie Anne Louise barones van Voorst tot Voorst, Leila Marie Agnès Geneviève Andrée gravin de Marchant et d'Ansembourg, Elisabeth Henriëtte Marieke de Haas van Dorsser en Pia Elisabeth Marie Sophie Lokin-Sassen. Met als katholiek vertegenwoordiger van de hoogste der hogen Monseigneur Bacqué, apostolisch nuntius in Nederland, maar ook een aantal aarts- en Hollandse bisschoppen (Bär en Hurkmans) en een hele zwik puntmutsen van de Orde van Malta en 't Heilig Graf van Jeruzalem. Naast heel veel Ridders van de Maltezer Orde waren er vertegenwoordigersters van de Maltezer Damesafdeling, de Ridderlijke Duitsche Orde Balije van Utrecht, de Ridderlijke Orde van het Hospitaal van Sint Jan te Jeruzalem (Johanitter Orde), de Ridderlijke Orde van het Heilig Graf van Jeruzalem (zie foto) en de Illustere Lieve Vrouwe Broederschap (1).
Smullen was het, een theatervoorstelling van grote klasse, waarvoor hartelijke dank. Terwijl een schare priesters en mijters zich vanaf het altaar ter begroeting naar de ingang van de SintJan beweegt, knuisten rond dikke kaarsen en gehuld in wierookdampen komen er met enorme vaandels zwaaiende gildebroeders de kerk binnen. Diepdonderende paukenslagen. Metersgrote flappen felrode en gele stof scheren huiveringwekkend laag over de aanwezige ridders, baronessen, graven, hertogen, jonkvrouwen en -heren. En wij, arm gepeupel, verbannen naar de zijbeuken maar toch verheugd dit spektakel te mogen aanschouwen, met open monden gapen we de pracht en praal der roomsen aan (2). Veel samenzang, latijnse toverspreuken, een groot zwaard, een groot dik rood heilig boek, veel kaarsen, aangelicht door vrolijke zonnestralen dwars door de in de steigers staande basiliek. Overal druipende katholieke nostalgie. Daarna vaandelzwaaien door het werkvolk: Het Bossche Gilde "de Oude Schuts", Het Vughtse Gilde "St. Barbara - Sint Sebastiaan" en het Vughtse Gilde "Sint Catharina". Op het pleintje voor het voormalige Bisschoppelijk Paleis met daaromheen alle dames en heren ridders. Smullen was 't (3)... En wethouder financiën Roderick van de Mortel als loco-burgemeester en lid van de Bossche Zwanenbroeders! Het moet allemaal niet veel gekker worden.

Zie een hele serie foto's van deze gebeurtenis gemaakt door Peter Edel op Bastion Oranje.

noten:
1. Ook wel genoemd "De Zwanenbroeders" opgericht in 1318 te 's-Hertogenbosch. Zie "De Bossche Optimaten", G.C. van Dijck, Tilburg, Zuidelijk Historisch Contact, 1973 ("Eerstelijck, alzoo het lichaem van deze stadt is gecomposeert uyt ingesetenen, prinsipalijcken van twee verscheyden Religien, waervan d'eene werden genaempt Gereformeerde, d'andere Roomsche Catholijcken dewelcke nochtans gehoorich onder eenen Stadt ende Regeringe, metten anderen behoren te leven in alle borgerlijcke vrientschap ende onderlinge liefde ende eenicheyt" - statuut van 1642).
2. "On Yawning or the hidden sexuality of the human yawn", Wolter Seuntjens, Veghel 2004.
3. De voorstelling blijft natuurlijk een slap aftreksel van datgene waar het op teruggrijpt: het enige bekende middeleeuwse riddertoernooi in 's-Hertogenbosch (Bos le Duc) vond hoogstwaarschijnlijk plaats in het jaar 1278 op de plek waar nu zo'n beetje de Hinthamerstraat ligt.

Dit bericht is verschenen in Kleintje Muurkrant nr 417, 6 oktober 2006