Rode oortjes

Het is jammer als geschreven dingen door iemand uit elkaar worden getrokken, net zo lang met woorden en hele alinea's dobberend, tot er een geheel nieuwe eigen interpretatie uitrolt. Ik heb het niet over Vincent uit Kleintje 294, want die neemt kritisch afstand, bedachtzaam het hele wereldgebeuren bekijkend. Farzad heeft het echter meteen over 'oorlog' en een 'harde aanval op het communisme/socialisme' etc., en alles insinuerend uitlegt als: iemand kapot willen schrijven. Zelfs de Jihad tegen Salman Rushdie wordt erbij gehaald om te bewijzen hoe vuil mijn taktiek is. Maar als er ’emand is die een ander kapot schrijft, is het Farzad zelf wel. Mijn zogenaamde 'oorlog' bestond uit de kalme constatering dat '.. vele ideologieën of kollektieve ideeën al zijn misbruikt door types die geen verantwoording willen dragen voor hun eigen gedrag...' en daarbij enkele voorbeelden ter illustratie. Het communisme/socialisme 'aanvallen'?? Waar heeft Farzad het over. Al m'n hele leven sta ik voor het grootste deel achter deze ideologie (behalve de strijd tegen religie en behalve de racistische en Indogermaanse denkbeelden van Marx en Engels). Maar het streven naar maatschappelijke rechtvaardigheid, eerlijke welvaartsverdeling en het opheffen van machtsmonopolies kan helaas ook leiden tot oostblokdiktatuur, of Lichtend Pad die in de Andes Indiaanse boerendorpjes overvalt en de bewoners vermoordt, verjaagt of ontvoert. Ook dit gebeurt in naam van klassenstrijd. Maar daarom hoef je nog niet aan de waarde op zich van een ideologie te twijfelen!! Je kunt heel goed achter een gedachtengang staan en toch kritisch zijn, zowel bij communisme als bij antroposofie. Maar ook bij feminisme of een witte-fietsen-plan. Als je het misbruik daarvan negeert of ontkent, ben je een dweper die de realiteit niet wil zien. Maar wie het daarover heeft, is volgens Farzad bezig met oorlog. Get life? Een andere trap onder de gordel geeft hij door een aantal regels maatschappijkritiek over de hele jaren 50-sfeer met al zijn indoctrinatie, waarin onder andere de woorden 'onschuldige kinderboekjes' voorkomen, onherkenbaar om te ploegen tot: Ôeen heel lang verhaal over kinderboekjes en hoe onschuldig Erna was'. Als dit het Kleintje niet was, zou ik denken dat ik per abuis een Story of Privé zat te lezen. Of ik heb Farzad niet begrepen, of hij is alleen uit op doelpunten maken en misbruikt daar een diskussie voor. Of is hij zo achterdochtig dat een diskussie nauwelijks mogelijk is? Ik weet het allemaal niet en hoop dat het gewone menselijke misverstanden zijn. Ernstige escalaties in deze tijd, die per ongeluk niet alléén om Westeuropeanen gaan, mogen blijkbaar niet genoemd worden. Rust hier een taboe op, moeten we eerst België, Duitsland, Frankrijk noemen voor we het over een crisis even verderop hebben? Hoewel het in die landen uiteraard broeit (net als in de rest van de wereld), wordt daar op dit moment geen genocide gepleegd, geen milieu-aktivisten verhangen, geen Hitler-achtige massa-haat tegen Joden ingeblazen, die schijnen te moeten worden uitgeroeid in een ideologische oorlog. Maar wel in Amerika, dat is echt niet zo ver hoor, door kleurlingen, ja helaas, het zijn niet altijd blanken maar ook wel eens anderen. Al wonen in dat land ook blanken, die wel eens op een idee kunnen komen als dat voor hun neus gebeurt. Ben je een racist als je meent dat iedereen verantwoordelijk is voor zijn daden? Hutu's en Tutsi's voeren al eeuwen een politiek-economische klassenstrijd en lossen dat wel degelijk via racisme op, ook al hebben ze dezelfde kleur. Blanken doen of deden dat net zo goed; als die zich toevallig langdurig koest houden (voornamelijk vanwege verstrengelde Europees-economische belangen) wil dat nog niet zeggen dat we over de rest van de wereld moeten zwijgen. Met Nigeria bedoel ik uiteraard Shell die via economische chantage de landspolitiek tot een akkoordje dwingt om zich van milieuaktivisten te ontdoen. En ook hier is wel zeker sprake van racisme, want het Westen zou anders reageren als er geen Ogoni's maar blanken werden opgehangen. Joegoslavië is dichtbij en was voor de oorlog een vrijwel geheel westers land. Uit oorlogsverslagen van getuigen, slachtoffers en onderzoekers, blijkt steeds duidelijker dat Serviërs stelselmatig en georganiseerd, niet-Serviërs hebben verkracht om zo 'het Servisch ras' uit te breiden. Dat is geen stammenoorlog, maar racisme. Niet ver weg, maar heel dichtbij. Voor sommigen kan het een raadsel zijn dat je zowel geïnteresseerd kan zijn in aardse wetenschap als in mysteries. Maar wat aards gezien als een mysterie overkomt, kan vanuit een ander perspectief juist vanzelfsprekend en natuurlijk zijn. Een draadloze telefoon vinden we heel normaal, maar als we alleen een natuur-samenleving hadden, zouden we dat eerder als mystiek beschouwen. Planten hebben geen oren, maar toch is wetenschappelijk aangetoond dat veel planten beter groeien bij bepaalde klassieke muziek, om over Findhorn nog maar te zwijgen. Veel mensen hebben voorgevoelens die niets met fysieke zintuigen te maken hebben. De schepping is zo ontzaglijk groot, dat we daar vrijwel niets van weten, behalve die 2% die we fysiek hebben kunnen waarnemen. De genezingen waarvan ik getuige was, hadden niets met een hocus-pocussfeertje of geheime genootschappen te maken. Het waren nuchtere mensen die er blijkbaar een gave voor hadden energie door te geven. De resultaten na die genezingen waren zichtbaar en controleerbaar. Bij medische controle later snapte men er niets van. Natuurlijk vond ik het allerminst 'gewoon', m'n complete wereldbeeld viel als een kaartenhuis in elkaar. Daarna ben ik definitief en grondig veranderd in mijn manier van kijken en denken. Als je zoiets meemaakt voel je je als mens heel klein en onbeduidend, alsof je maar een stofje bent in een oneindig universum. Niet beter dan anderen, zoals soms de beschuldiging luidt uit de hoek van sceptici. Ik ben precies evenveel waard als iemand die zich alleen voor 'aardse' dingen interesseert. Zoals velen maakt Farzad zich zorgen over het klakkeloos beoordelen van individuen naar aanleiding van huidskleur of ras. Ik net zo goed. Sinds mijn jeugd heb ik altijd geprotesteerd als in schoolklassen, op feestjes, in winkels of café's, rassen- of andere discriminatie voorkwam. Ik heb verscheidene jaren met woonwagenbewoners en zigeuners gewerkt, die ook gediscrimineerd worden. Tegen het gedwongen spreidingsbeleid geknokt, tegen de vooroordelen uit de maatschappij, en ze stimuleren hun eigen persoontje in de samenleving als normaal te beschouwen in plaats van als underdog of zondebok. Steeds dezelfde soort diskussie heb ik gevoerd met mensen die allochtone criminaliteit anders of zwaarder opnemen dan die van eigen bodem. Erop gewezen dat blanken net zo goed hun percentages criminaliteit hebben, al dan niet met 'witte boorden' of koloniale uitbuiting. Toen ik, jaren terug, op het inschrijfformulier van het Bossche arbeidsbureau las: 'bent u van Surinaamse, Antilliaanse of Molukse afkomst', of iets van gelijke strekking, heb ik meteen een klacht ingediend bij het meldpunt discriminatie. In buurthuizen of jongerencentra waar ik werkte, leefden bij een aantal jongeren flinke vooroordelen tegen buitenlanders, en vaak ook tegen allerlei andere dingen die niet in hun leefwereld bekend waren. De opmerkingen en grappen die ik daar hoorde, zou ik hier niet durven herhalen. Jarenlang ben ik bezig geweest, tussen het werk door, met diskussies, gesprekken, voorlichtingsavonden met antiracistisch info-materiaal. Vertellen over achtergronden, andere kulturen, politiek-economische situaties in landen van herkomst waardoor mensen echt niet voor hun lol naar het arrogante Westen trokken, maar met hun rug tegen de muur stonden. Vragen wat ze zelf zouden verwachten van hun gastlanden als z’j in zo'n situatie verzeild zouden raken. In de hoop dat er meer respect zou komen voor niet-blanken. Wat soms niet lukte, omdat de vooroordelen heel hardnekkig bleken te zijn, maar in een aantal gevallen werkte het wel. Het was vooral een kwestie van anders leren kijken en afstappen van vijands- en concurrentiebeelden.M'n kind heb ik antiracistisch opgevoed, en ik heb nooit iets gemerkt van racistische indoctrinatie via de vrije school. De daar aanwezige niet-blanke kinderen lopen vrij en onbekommerd rond, worden niet geminacht of gepest (behalve door kinderen die iedereen als plaagobject uitkiezen, zowel blank als niet-blank). Ik beschouw mezelf niet als racist. Maar ik vind dat we niet zo bang moeten zijn voor de verscheidenheid van rassen, volken, groepen, kulturen. We willen uit - terechte - angst voor discriminatie, dat iedereen 'precies hetzelfde' is, alleen een beetje individueel verschillend. Nou, dat is niet zo, er bestaan meer dan persoonlijke verschillen. Die mogen uiteraard niet een verschil in 'waarde' suggereren; in die zin vind ik de beschreven rassenevolutie van Steiner wel erg 19e-eeuws. Het zou vriendelijker, respectvoller en humaner kunnen, maar je kunt niet zeggen: 'we hebben niets met evolutie te maken, iedereen is precies even ver ontwikkeld'. Want dan sla je door naar het andere uiterste; wel begrijpelijk, gevoelsmatig, maar verder een utopische gedachte. We moeten het woord 'ontwikkeling' ook op een minder dogmatische wijze leren bekijken. Voor een westerling is dat beladen met allerlei bijgedachten die kwaliteit of waarde suggereren. Het Westen leeft bij de toekomstige utopie van: 'beter, sneller, verder, hoger'. Prestatie en status. Nu we de aarde omgeploegd hebben, gaan we de maan koloniseren, lees de krant maar over Wubbo Ockel's plannen. Allemaal uiterlijke, kwantitatieve criteria, die van binnen leeg en hol zijn, en het gebrek aan innerlijke rijkdom projecteren op een uiterlijke prestatie-race. 'Vernieuwde dreft, nu nog beter! Van krantejongen tot miljonair, van kleuterschoolkind tot hoogleraar'. Dat is ónze gedachte bij 'evolutie', maar de vraag is of dat de juiste optie is. Waarom kunnen we het woord 'evolutie' niet ontdoen van een onzinnige emotioneel toegevoegde waarde. Als je neutraal en objectief kijkt, ziet ieder mens dat verschillende volkeren zich op verschillende wijzen ontwikkeld hebben. De één l’jkt verder dan de ander, maar dat is bedrieglijke schijn. Want oppervlakkige uiterlijkheden zeggen nog niets over kwaliteit en zeker niet over 'waarde'. Als een volk zich eenzijdig ontwikkelt, zal die andere volken, die zich anders ontwikkeld hebben, ook eenzijdig beoordelen, omdat men niets weet van vaardigheden of talenten die ook ontwikkeld hadden kunnen worden. Steiner heeft over het blanke ras, ook al was hij bevangen door te veel rassensentiment, gezegd dat ze zich versneld ontwikkelen in een materialistisch-intellectuele richting. Zodat men steeds meer vanuit het hoofd zou gaan leven, wat in de toekomst tot behoorlijke problemen zou kunnen leiden. Dat daardoor een geestelijke ontwikkeling voor blanken zo noodzakelijk was. Een mens die slechts vanuit het hoofd leeft, gaat steeds meer op een computer lijken die onaangedaan de snelste weg naar oplossing zoekt. Steeds opnieuw een monopolie op de toekomst legt, het hier-en-nu vergetend. Als het Westen meer hart had, zouden we geen miljoenen investeren in ruimte-projecten of egocentrische luxe terwijl tweederde van de mensheid krepeert van armoede. Het 'techno-fascisme' waar Vincent het in nummer 294 over had, lijkt inderdaad wel op een overfixatie op materialistisch-intellectueel denken. Wie Steiner niet gelooft, verwerpt of wantrouwt, kan misschien naar Malidoma luisteren. Malidoma Patrice Somé schrijft in zijn boek 'Bevriend met de vijand': 'In de westerse werkelijkheid is er een duidelijke kloof tussen het spirituele en het materiële, tussen religieus en wereldlijk leven. Dat begrip is vreemd aan de Dagara. Voor ons is het bovennatuurlijke deel van ons leven. Voor een Dagara is het materiële gewoon het spirituele dat vorm heeft aangenomen (...). Ik weet nog niet waarom ik daar ben geweest (westerse opleiding). Het systeem was er niet in geïnteresseerd of je echt iets leerde of niet. Het was gebaseerd op het oprispen van uit het hoofd geleerde kennis. (...) De antwoorden op examenvragen waren meestal zichtbaar in de aura's van de leraren. Deze methode werkte zo goed dat op een dag een van mijn leraren me achterdochtig opnam en vroeg : 'heb je mijn gedachten gelezen?'. Natuurlijk zei ik nee. We waren in de moderne wereld waar zoiets onmogelijk is'. Malidoma, '56, is een Dagara uit Burkina Faso, ingewijd medicijnman van zijn stam, en verbleef tevens langdurig in het Westen. Hij heeft doctoraten in politieke wetenschappen en literatuur (Parijs en Boston) en heeft enkele jaren literatuur gedoceerd aan de universiteit van Michigan. In het boek wordt de kloof beschreven tussen de westerse en Afrikaanse wereld, en de manier waarop de Dagara omgaan met de wereld. Voor wie westers denkt en kijkt, is dit boek tamelijk confronterend. Het racisme dat we nu kennen is voortgekomen uit de voorgaande vier eeuwen, waarin een selectieve kijk werd opgebouwd vanuit westerse ogen. In de 19e-eeuw, en daarvoor al helemaal, leefde men met een veel kleinschaliger infrastructuur, zonder effectieve multi-media. Boeken, reisverslagen en verhalen druppelden het Westen binnen, met een restje middeleeuws bijgeloof gemengd met 'geciviliseerde' eigenwaan die na de Renaissance was ontstaan. Behalve Europa-sentiment speelden ook economische motieven een rol bij de beeldvorming over buiten-Europese beschavingen. Slavenhandelaren en plantage-eigenaren hadden er belang bij een vreemd beeld te creëren over kleurlingen. Maar ook de meest objectieve reisverslagen kwamen met, voor blanken, onwaarschijnlijke verhalen die meestal een waarheid bezaten waarvan de essentie hen was ontgaan, of verdween/veranderde tijdens het alsmaar doorvertellen (à la roddelcircuit). Wilde verhalen over initiaties en rituele feesten deden de ronde. In onze tijd, door de moderne antropologie, kennen we daar nu meer achtergronden van, de betekenissen voor zo'n volk als onderdeel van hun harmonische cultuur. Blanken die daarniets van begrepen keurden dat bot af. Men vond ze wreed, onmenselijk, primitief en ook nog onchristelijk. Ook verhalen over koppensnellers deden gretig de ronde. Ook daarvan kennen we nu meer achtergronden, rituele waarden en de nauwkeurige voorschriften van oorlogvoeren.Hoewel blanken enerzijds genocide pleegden en slaven lieten doodwerken, hingen ze anderzijds de moralist uit. De verhalen naar Europa werden aangedikt, vol opgeklopte sensatie, zodanig dat we in 1996 nog steeds 'kookpotten' terugvinden in moppen en stripverhalen. Ook de gewoonte van sommige volken om de botjes van overleden (voor)ouders aan een koordje bij zich te dragen, vonden de blanken ongepast. Voor die mensen zelf was het volkomen normaal en een teken van liefdevolle eerbied. Maar Europeanen voelden dat niet. Het zou hetzelfde zijn als een vreemd bezettersvolk Europa binnenviel en paternalistisch de blanken hun foto-albums of persoonlijke brieven zou afnemen en ze beschouwen als een smerig of zielig volk. De blanken zouden net zo geschokt en woedend zijn en zich net zo tegen de indringers keren, als de kleurlingen tegen de blanken deden. Maar hun verzet werd opgevat als dierlijk, onbeschaafd, dom. De blanken leefden vanuit een star, egocentrisch wereldbeeld, dat niet openstond voor de gedachte dat men ook anders dan een blanke zou kunnen leven. Op dezelfde manier wekten de goden, natuurgeesten, reïncarnatiegedachten, voorouderverering en magische rituelen waarmee zowel eenvoudige als geciviliseerde verre volken zich omringden, bij de blanken afkeer, of op z'n vriendelijkst een druipend, neerbuigend medelijden. Als kolonisten respect, interesse en beleefdheid toonden, ontstond er nog wel eens vriendschap, maar meestal handelde men analoog aan de superioriteitswaan van de blanken. En nam ze hun voorouderbeeldjes en -botjes af, verbood de heilige rituelen die het volk tegen kwaad moesten beschermen of voor voorspoed zorgen. Men sloopte tempeltjes, totempalen of andere heilige bouwsels en graven, verbood de klederdracht of naaktheid, om hen westers te kleden, verbood hun dansjes en zg. 'heidense' feesten, dwong hen hun mystieke wereldbeeld op te geven en plaats te maken voor de westerse god en westerse denk- en leefwijze. De heilige of jacht-gronden werden omgeploegd, elke ecologie negerend, om plantages te vestigen of industrie en mijnen te bouwen. Daar werd de bevolking geacht te werken als slaaf of slechtbetaald arbeider. Als er opstand of agressie uitbrak, of sabotage en vluchten, klaagde Europa over verdorven, ondankbare volken waarmee niets te beginnen was. Zulke verhalen riepen verontwaardiging en minachting op, maar ook een opwaardering voor de blanken die zich toch maar 'opofferden' voor die volken ginds. De vriendelijkste en meest meegaande culturen verdwenen na de blanke invasie vaak deels of helemaal zonder dat er een haan naar kraaide. Culturen die hoog ontwikkeld waren, of die weerbaarder waren, wisten de blanken nog lang, of zelfs voorgoed buiten de deur te houden. De natuurvolken werden als primitief en onbeschaafd afgeschilderd, de meer geciviliseerde volken als dwars of onwelwillend. Deze egocentrische en eenzijdige beeldvorming leidde ruim vijf eeuwen lang tot een diepgeworteld racisme. Pas in onze eeuw, en met name na de 2e WO, is daarin iets veranderd. Maar niet geheel, want zo men kleurlingen al accepteert, dan toch meestal in Westeuropese geconditioneerdheid. De blankitis gaat veel verder dan het beoordelen op kleur of uiterlijk, en is nog even bang voor een niet-blanke cultuur, denk- en leefwijze, religie, gebruiken en levensbeschouwing. Maar ook daarin lijkt verandering te komen. We hebben toegang tot een objectieve, veelzijdige en moderne antropologie, een groeiende groep niet-westerse schrijvers en wereldreizigers van alle volken die nieuwe verhalen meedragen en doorgeven. Daarnaast zijn er talloze voorbeelden van kleurlingen die universiteiten bezoeken of oprichten, of die zich onderscheiden in de internationale politiek, economie, industrie, kunst, volkenkwesties.We hebben dus een meer dan riante positie om te 'oordelen' na een gigantische cultuuromslag die zich in een krappe eeuw heeft voltrokken. Niemand van ons kan de garantie geven niet hetzelfde te hebben gedacht, als we in die tijd geleefd hadden. Maar met name zij die new age-achtige groepen beschuldigen van mystiek, aardereligie, reïncarnatiegedachten, sprookjes, dansjes, van deze critici wil ik weten of zij zichzelf anders vinden dan racistische moralisten van vroeger, die identieke kritiek hadden maar dan op kleurlingen (= stel je niet aan, zweer je geloof af en ga iets zinnigs doen in onze maatschappij), en deze volken juist vanwege deze gewoontes, levensbeschouwing en religies als dom en onderontwikkeld beschouwden. En ze verdorven en hopeloos vonden als zo'n cultuur zich met al haar woede op haar bezetters stortten, en hun eigen cultuur, geloof en gebruiken weer opeisten. Wat voor een levensbeschouwing heeft iemand, als-ie de visioenen, amuletten, religies en mystieke wijsheden bij zulke volken afdoet als gewauwel en verdacht gezweef, maar die volken ineens wel serieus neemt nadat ze zich, na eeuwen onrecht, murw aan de blanke beschaving hebben aangepast? Terwijl in deze tijd, steeds opnieuw, door een aantal volken wordt geëist dat ze recht hebben op hun eigen identiteit, hun eigen waarden die eeuwenlang door de blanken zijn onderdrukt. De meesten willen de tijd niet meer terugdraaien, passen zich aan aan de 'vooruitgang', vrijwillig maar meestal gedwongen door economische malaise of sociale noodzaak om hoe dan ook te overleven in deze wereld. Maar ze wensen geen gezichtsloos verlengstuk meer te zijn van de westerse beschaving, en velen kiezen voor hun eigen mystiek en levensbeschouwing, waarbij ze niet slechts hun uiterlijk, maar ook hun eigen denk- en leefwijze proberen te redden van een totaal opgeslokt worden door het Westen. Of maken zulke critici nog een rasgebonden onderscheid als het gaat over mystiek, reïncarnatie, geestelijke of natuurkrachten en geestelijke vrijheid, en zo ja, vanuit welke levensovertuiging wordt zo'n rasgebonden onderscheid dan gemaakt? Hopelijk wordt als reactie niet gerefereerd aan de blanke, Europese cultuur die slechts blank-Europese gedachten en gevoelens kan opleveren. Naast het feit dat je dan vanuit een dogma zou redeneren dat je zelf afwijst (bloed & bodem), zou je ook achteloos voorbijgaan aan de legitieme redenen die velen hebben om hun eigen cultuur niet zaligmakend te vinden. Omdat elke blank-cultuurgebonden politiek, hoe oprecht bedoeld ook, steeds weer nieuwe blank-cultuurgebonden onrecht en strijd oplevert, die je steeds dieper wegzuigt in het blanke schilderij. Strijd tegen onrecht voeren is prima, maar alle gekleurde volken hébben eeuwenlang strijd gevoerd tegen de blanke invasie, tegen verwestering. Maar ze zijn uitgeroeid of geassimileerd aan de westerse wereld. Juist de gekleurde volken, die nog iets van hun oude veerkracht overhielden, wijzen de blanken erop dat blanken een zieke geest hebben en hun denkwijze en levensopvattingen moeten veranderen, als ze willen dat de wereld en de mensheid niet tenondergaan. Volken die eeuwenlang met aardereligie, natuurgeesten, reïncarnatie en spiritualiteit hebben geleefd, hebben de aarde intact gelaten met eerbied voor het leven. Een van de weinige volken die daar hardnekkig niet in believen te geloven, zijn de blanken: het volk dat als geen ander de aarde heeft verziekt. Europeanen die deze boodschappen serieus nemen, verdiepen zich, behalve in hun eigen wereld ook graag nog in heel andere standpunten, levensbeschouwingen, wijsheden en andere bronnen, om zo het falen van hun eigen cultuur veelzijdiger te doorgronden. Steeds meer mensen zien in dat het Westen niet alleen sociaal-politieke fouten en ecologische blunders heeft gemaakt maar dat de oorzaak veel dieper zit: in de geestelijke werkelijkheid van het blanke ras. Wie het niet op Steiner heeft, kan van heel wat gekleurde volken hun eigen verhaal aanhoren. Zelfs als je niet in geesten gelooft, zou je alleen al uit respect en beleefdheid kunnen luisteren naar die volken, omdat blanken ze daar nooit de tijd en gelegenheid voor gegeven hadden tijdens de genocide, en dus nooit werkelijk open hebben gestaan voor een zienswijze die anders is dan de hunne. Wat is er dus mis mee, als je zoekt naar andere dan door blanken overgeleverde bestaansopvattingen? Moet je dan je eigen falende beschaving, dat polariserende, aards-intellectuele wereldje, tóch als meest waardevol en waarheidsvol beschouwen? Zijn andere, bijna of geheel uitgeroeide culturen met al hun mystiek, wijsheden, geloof en sprookjes, dan toch inferieur aan de 'ontwikkelde' blanke wereld? Heeft Ewald Conspira daar een antwoord op? Maatschappelijk verzet tegen misstanden is een waardevolle zaak en mag inderdaad best veel meer aandacht hebben. Maar veel essentiëler is het feit dat de meeste misstanden juist door gefixeerdheid op het blanke wereldje ontstaan. Door mentale starheid en niet meer onbevangen tegenover andere zienswijzen te kunnen staan, door niet meer uit je eigen schilderij te kunnen stappen. Onder andere door deze starheid zijn zoveel volken door blanken onderdrukt en geminacht. In Nederland kunnen new age-achtige bewegingen enorm verschillen in inhoud, doel en kwaliteit. Al zie je soms wildgroei of extreme hardnekken die de moeizaam opgebouwde patiëntenbelangen en -rechten in één klap onderuit lijken te willen halen, het merendeel probeert op een integere manier aan heelheid en groei te werken. Dat kost tijd en aandacht, want we hebben het hier over 'on'westerse methodes, dwars tegen je eigen cultuur in. Iets met veel aandacht en toewijding ontwikkelen is vreemd aan onze cultuur, die alles 'sneller, beter, hoger, verder' wil, ook in de strijd tegen onrecht. Een niet-westers spreekwoord luidt: ' waar veel kleine mensen op veel kleine plaatsen veel kleine dingen doen, verandert de wereld'. Heel wat mensen die kapot lopen in deze maatschappij, hebben on