Huisbezoek van de sociale dienst kun je weigeren!
In Kleintje Muurkrant 292 van 16 december 1995 schreven we een stukje over huisbezoeken van de sociale dienst op grond van een a-selecte steekproef. Een van de bewoonsters van de Papenhulst had een brief van de sociale dienst gekregen waarin zij aankondigde de volgende dag op huisbezoek te komen. Ze bleek op grond van een a-selecte steekproef geselecteerd te zijn voor zo'n huisbezoek. De sociale dienst wilde bij haar thuis komen controleren of de gegevens die ze op een hercontroleformulier had ingevuld klopten. Ook moest ze tijdens dat bezoek originele documenten overleggen. In dreigende taal werd haar te kennen gegeven dat haar uitkering geblokkeerd of gestopt zou worden, als ze zou weigeren.
De paapbewoonster weigerde echter, omdat ze grote twijfels had bij de juridische rechtmatigheid van het willekeurig uitgeselecteerd worden. Ook het feit dat de mogelijkheid van huisbezoeken op grond van een a-selecte steekproef is geregeld in het Fraudebeleidsplan 1995 van de Gemeente Den Bosch, overtuigde haar niet van de rechtmatigheid ervan. Ze beschouwde zo'n huisbezoek als een schending van haar privacy en eiste dat de sociale dienst haar eerst precies het doel van het huisbezoek duidelijk maakte en daarbij aangaf op welke juridische gronden zij dacht zo'n huisbezoek te mogen afleggen. De sociale dienst wist duidelijk niet wat ze ermee aan moest en nodigde haar uiteindelijk uit om met haar documenten naar het kantoor van de sociale dienst te komen. Ze kwamen niet meer op huisbezoek.
In de maanden die volgden is er heel wat over en weer gepraat tussen de paap en diverse ambtenaren, uiteindelijk van het hoogste niveau binnen de sociale dienst. Met behulp van het Bureau voor Rechtshulp hebben we de jurisprudentie, dus alle rechterlijke uitspraken rondom huisbezoeken van de sociale dienst uitgezocht. In alle gevallen die voor de rechter hebben gediend ging het om een concrete aanleiding tot een huisbezoek en in die gevallen mocht de sociale dienst inderdaad huisbezoeken afleggen. Maar, tot op heden is er geen rechterlijke uitspraak gedaan over het afleggen van huisbezoeken op grond van een a-selecte steekproef. En ook de sociale dienst kon de juridische rechtmatigheid daarvan niet aantonen.
Uiteindelijk hebben we op 25 maart een gesprek gehad met Pleun Verhoeven en Frank Ooms, twee hoge ambtenaren van de sociale dienst. Zij vertelden ons dat iedereen die bij een a-selecte steekproef wordt uitgekozen, een huisbezoek mag weigeren zonder dat het gevolgen heeft voor de uitkering. Daarmee gaven ze dus feitelijk al aan dat er geen juridische grond is voor dit soort huisbezoeken. Wil de sociale dienst, als je geweigerd hebt, toch bij je op bezoek komen, dan moet ze een gegronde twijfel hebben over de gegevens die je hebt verstrekt. In zo'n geval moet ze duidelijk aangeven waar die twijfel uit bestaat en dus duidelijk maken dat er geen sprake is van willekeur. De ambtenaren die dan op bezoek komen moeten zich legitimeren en te kennen geven in welke hoedanigheid ze komen. Dat kan zijn in de hoedanigheid van controlerend ambtenaar. In dat geval is er onduidelijkheid over de gegevens die je hebt verstrekt. Het kan ook zijn dat ze komen in het kader van bijzonder onderzoek. Dan is er een ernstig vermoeden van fraude en ben je dus een verdachte. In zo'n geval moet het huisbezoek volgens de richtlijnen van het openbaar ministerie worden afgelegd door een sociaal rechercheur met opsporingsbevoegdheid.
Hiermee zijn huisbezoeken op grond van een a-selecte steekproef niet van de baan, maar als je een aankondiging van zo'n huisbezoek krijgt, kun je dus weigeren. Ooms en Verhoeven hebben toegezegd dat ze iedereen die a-select gekozen wordt, zullen informeren over de rechten die je hebt. Ook zullen ze de brieven die ze tot nu toe verstuurd hebben over zo'n huisbezoek nog eens bekijken en de dreigende teneur die daarin zat eruit halen. We zijn benieuwd of ze zich aan hun toezegging houden en roepen iedereen op die een brief krijgt waarin een huisbezoek wordt aangekondigd, een kopie daarvan, eventueel anoniem, aan het Kleintje te sturen: postbus 703, 5201 AS Den Bosch. Wil je meer informatie, bel dan de paap: 6136921, of schrijf of bel het Kleintje: 6136927.
De paapbewoonster weigerde echter, omdat ze grote twijfels had bij de juridische rechtmatigheid van het willekeurig uitgeselecteerd worden. Ook het feit dat de mogelijkheid van huisbezoeken op grond van een a-selecte steekproef is geregeld in het Fraudebeleidsplan 1995 van de Gemeente Den Bosch, overtuigde haar niet van de rechtmatigheid ervan. Ze beschouwde zo'n huisbezoek als een schending van haar privacy en eiste dat de sociale dienst haar eerst precies het doel van het huisbezoek duidelijk maakte en daarbij aangaf op welke juridische gronden zij dacht zo'n huisbezoek te mogen afleggen. De sociale dienst wist duidelijk niet wat ze ermee aan moest en nodigde haar uiteindelijk uit om met haar documenten naar het kantoor van de sociale dienst te komen. Ze kwamen niet meer op huisbezoek.
In de maanden die volgden is er heel wat over en weer gepraat tussen de paap en diverse ambtenaren, uiteindelijk van het hoogste niveau binnen de sociale dienst. Met behulp van het Bureau voor Rechtshulp hebben we de jurisprudentie, dus alle rechterlijke uitspraken rondom huisbezoeken van de sociale dienst uitgezocht. In alle gevallen die voor de rechter hebben gediend ging het om een concrete aanleiding tot een huisbezoek en in die gevallen mocht de sociale dienst inderdaad huisbezoeken afleggen. Maar, tot op heden is er geen rechterlijke uitspraak gedaan over het afleggen van huisbezoeken op grond van een a-selecte steekproef. En ook de sociale dienst kon de juridische rechtmatigheid daarvan niet aantonen.
Uiteindelijk hebben we op 25 maart een gesprek gehad met Pleun Verhoeven en Frank Ooms, twee hoge ambtenaren van de sociale dienst. Zij vertelden ons dat iedereen die bij een a-selecte steekproef wordt uitgekozen, een huisbezoek mag weigeren zonder dat het gevolgen heeft voor de uitkering. Daarmee gaven ze dus feitelijk al aan dat er geen juridische grond is voor dit soort huisbezoeken. Wil de sociale dienst, als je geweigerd hebt, toch bij je op bezoek komen, dan moet ze een gegronde twijfel hebben over de gegevens die je hebt verstrekt. In zo'n geval moet ze duidelijk aangeven waar die twijfel uit bestaat en dus duidelijk maken dat er geen sprake is van willekeur. De ambtenaren die dan op bezoek komen moeten zich legitimeren en te kennen geven in welke hoedanigheid ze komen. Dat kan zijn in de hoedanigheid van controlerend ambtenaar. In dat geval is er onduidelijkheid over de gegevens die je hebt verstrekt. Het kan ook zijn dat ze komen in het kader van bijzonder onderzoek. Dan is er een ernstig vermoeden van fraude en ben je dus een verdachte. In zo'n geval moet het huisbezoek volgens de richtlijnen van het openbaar ministerie worden afgelegd door een sociaal rechercheur met opsporingsbevoegdheid.
Hiermee zijn huisbezoeken op grond van een a-selecte steekproef niet van de baan, maar als je een aankondiging van zo'n huisbezoek krijgt, kun je dus weigeren. Ooms en Verhoeven hebben toegezegd dat ze iedereen die a-select gekozen wordt, zullen informeren over de rechten die je hebt. Ook zullen ze de brieven die ze tot nu toe verstuurd hebben over zo'n huisbezoek nog eens bekijken en de dreigende teneur die daarin zat eruit halen. We zijn benieuwd of ze zich aan hun toezegging houden en roepen iedereen op die een brief krijgt waarin een huisbezoek wordt aangekondigd, een kopie daarvan, eventueel anoniem, aan het Kleintje te sturen: postbus 703, 5201 AS Den Bosch. Wil je meer informatie, bel dan de paap: 6136921, of schrijf of bel het Kleintje: 6136927.
Dit artikel is verschenen in Kleintje Muurkrant nr 296, april 1996
