De strijd in Oekraïne
maandag 27 januari-2014
Sinds de onafhankelijkheid van Oekraïne is het land in een diepe strijd gewikkeld. Die strijd speelt zich niet alleen af in het binnenland, maar ook tussen de diverse machtsblokken die de wereld beheersen en Oekraïne binnen hun invloedssfeer willen brengen. De huidige golf van protesten wordt dan ook uitgevochten met de steun en de verantwoordelijkheid van de EU en de VS. In de westerse media worden de demonstraties in Kiev voorgesteld als onderdeel van een strijd voor democratie en de rechtsstaat, maar in feite zijn ze onderdeel van een conflict over geostrategische en geopolitieke kwesties. Het doel is om de Russische invloed af te zwakken en Oekraïne in de invloedssfeer van en overheersing door de Europese Unie en de NAVO te brengen.
Welke Oekraïense politieke organisaties laten zich voor dit karretje van het westen spannen? De politieke leiders van de protesten komen uit reactionaire kringen. Het gaat om een drietal partijen, waarvan er twee nauwe betrekkingen onderhouden met het conservatieve kamp in de EU, terwijl de derde partij openlijk fascistisch is.
De Batkivshchyna (Vaderland) partij, van de in gevangenschap verkerende Julia Timosjenko, heeft de status van waarnemer bij de Europese Volkspartij, de vereniging van Europese Christendemocratische en conservatieve partijen. De tweede partij is UDAR (Kopstoot) van bokskampioen Vitali Klitschko, die zelf in Duitsland woont. Deze partij is een creatie van de Duitse Christendemocratische Unie (CDU) van Angela Merkel en de denktank van deze partij, de Konrad Adenauer Stichting. Deze oerconservatieve stichting propageert op haar website seminars voor politieke vorming van UDAR-leden.
De eveneens Duitse Friedrich Ebert Stiftung publiceerde onlangs een rapport onder de titel "Extreem-rechts in de Oekraïne" en noemt de derde partij die bij de protestacties is betrokken, Svoboda (Vrijheid), "het vlaggenschip van een extreem-rechtse ideologie". De oorspronkelijke naam van de partij was Sociaal-Nationale Partij van Oekraïne. Zij had als embleem een logo dat sterk deed denken aan het hakenkruis van de Nazi's. Op advies van het Franse Front National, waar Svoboda nauw mee samenwerkt, werd besloten tot een minder provocerende naam.
Arseniy Yatsenyuk (van Batkivshchyna) en Vitali Klitschko verschijnen op persconferenties samen met Oleh Tyahnybok van Svoboda. Tyahnybok is een neonazi die berucht is voor zijn ultranationalistische, xenofobe en antisemitische uitlatingen.
Vooraanstaande westerse politici hebben zich solidair verklaard met de protesten in Oekraïne. Dezelfde krachten die stilzwijgend hebben ingestemd met het keiharde optreden van de politie tegenover de tegenstanders van de EU-bezuinigingen in Athene, Madrid en elders spreken nu hun verontwaardiging uit over het optreden van de Oekraïense politie. De Amerikaanse minister van buitenlandse zaken John Kerry drong er bij de Oekraïense regering op aan om "te luisteren naar de stem van hun volk", terwijl zijn Duitse collega Guido Westerwelle zich begin december nog persoonlijk onder de demonstranten in Kiev begaf. De secretaris-generaal van de NAVO, Anders Fogh Rasmussen, heeft geëist dat de Oekraïense regering het recht op vrijheid van meningsuiting en vergadering erkent. Nog bonter maakt de Duitse regering het, die procedures start tegen de neo-fascistische Nationale Democratische Partij van Duitsland en tezelfdertijd het recht van de Oekraïense fascisten verdedigt om te demonstreren.
De drie genoemde partijen eisen onder meer het aftreden van de president, nieuwe verkiezingen en ondertekening van de vrijhandelsovereenkomst met de EU. Volksvertegenwoordigers in de Verchovna Rada, het Oekraïense parlement, stemden begin december in meerderheid tegen een motie van wantrouwen tegen de regering. Voornaamste argument was dat de vrijhandelsovereenkomst met de EU een verwoestende invloed heeft op grote delen van de Oekraïense bevolking. Deze overeenkomst met de EU sluit namelijk het gelijktijdige lidmaatschap van een door Rusland geleide douane-unie uit en daarmee zou Oekraïne afgesneden zijn van zijn belangrijkste handelspartner. De Oekraïense industrie en transportroutes en die van de Russische Federatie zijn nauw met elkaar verbonden. De afschaffing van de douanerechten op Europese goederen zou ook het faillissement voor veel Oekraïense bedrijven betekenen.
De voorwaarden van de overeenkomst, deregulering van de arbeidsmarkt, privatisering van staatsbedrijven en vermindering van de overheidsschuld, zou een sociale impact hebben die vergelijkbaar is met de EU bezuinigingsprogramma's die werden opgelegd aan Griekenland, Roemenië en andere landen. Om de druk op de Oekraïense regering op te voeren heeft het Internationaal Monetair Fonds (IMF) Oekraïne al de broodnodige kredieten ontzegd omdat de regering weigert de prijs van gas met maar liefst 40 procent te verhogen, iets dat onvermijdelijk zou resulteren in de dood van veel werklozen en gepensioneerden die in de ijskoude Oekraïense winter niet in staat zijn om hun rekeningen voor verwarming te betalen.
Het uit de hand lopen van de demonstraties in Kiev is niet alleen te wijten aan de reeds lang bestaande tegenstellingen in het land zelf, maar de westerse mogendheden zullen moeten erkennen dat hun politiek van destabilisering van de voormalige Sovjet-Unie zeker een significante bijdrage levert.
(met dank aan Bas van der Plas)
