Gladio a la Turka (028)

woensdag 3 februari-2010
Turkije is traditioneel een voorloper in de islamitische wereld als het om de scheiding tussen kerk en staat gaat. De AK-partij van Recep Tayyip Erdogan heeft er de laatste jaren wel wat aan liggen knagen, maar in principe wordt verreweg het grootste deel van Ataturk's gedachtengoed daaromtrent nog altijd gerespecteerd in de Turkse republiek. Dat komt niet in de laatste plaats door de strijdkrachten, die zich als de beschermer van het Turkse secularisme zien. De AK-partij was dan ook nog maar amper aan de macht, of de militairen begonnen al onrustig te worden over wat de in hun ogen fundamentalistische Erdogan allemaal zou betrachten. Het eerder door ons besproken plan tot operatie "Sledgehammer" was daar het gevolg van. Generaal Basbug kan het nu ontkennen tot hij een ons weegt, maar vrijwel niemand twijfelt er nog over dat dit plan bestond. Ondertussen heeft Basbug wel een bedreiging aan zijn ontkenningen toegevoegd. "Er moet niet gedacht worden dat het geduld van de Turkse strijdkrachten oneindig is", zei hij naar aanleiding van berichten over operatie Sledgehammer. Geen beste taal, maar dat neemt niet weg dat Basbug hier onmiskenbaar het probleem aanwijst waar Turkije mee worstelt. Want dient het geduld van de strijdkrachten niet onbegrensd te zijn in een democratie? Dat was toch voor zover wij ons kunnen herinneren, een van de spelregels van die bestuursvorm. Turkije weet kerk en staat voor alsnog gescheiden te houden, maar de scheiding tussen leger en staat is iets heel anders. Neem bijvoorbeeld de kwestie rond het protocol over "Samenwerking voor veiligheid en openbare orde" (Emasya), het laatste hoofdstuk in het conflict tussen regering en strijdkrachten. Emasya ontstond in 1997 als een afspraak tussen het ministerie van Binnenlandse Zaken en de generale staf. Het stelde de strijdkrachten in staat om zonder wat voor toestemming van burgerautoriteiten dan ook, op te treden bij binnenlandse veiligheidskwesties, door inlichtingen bijeen te brengen of operaties uit te voeren. Over de kat op het spek binden gesproken; het lijkt wel een vrijbrief voor het leger om de macht te grijpen. Ook Emasya heeft weer een lekker Gladio smaakje. Zo wordt de laatste dagen een relatie gelegd met een aanslag op een boekenwinkel in 2005 te Semdinli. In verband daarmee werden destijds twee officieren en een voormalige PKK informant gearresteerd, omdat ze gegevens hadden verzameld over de betreffende boekhandel en het daardoor aannemelijk was dat ze meer over de toedracht van de aanslag wisten. Bij hun verhoor verklaarde het drietal volgens Esamya richtlijnen gehandeld te hebben. De bij het onderzoek in Semdinli betrokken officier van justitie, klaagde vervolgens een aantal hoge militairen aan, waarvan er drie door een burgerrechter tot 39 jaar gevangenisstraf werden veroordeeld. Het beroepshof vernietigde dit vonnis echter en verwees de zaak naar een militaire rechter, die de veroordeelde militairen na een zitting vrijsprak. De aanklager die zo brutaal was geweest de militairen voor een rechter te slepen, kreeg de zak. Zo gaat dat in Turkije. Niet vreemd dus dat President Gul hard aan de noodrem trekt en 'n einde wil maken aan Emasya, zoals hij een einde wil maken aan alle militaire protocollen die een bedreiging zijn voor de regering. Maar of hij zal slagen, is nog maar de vraag. Niet al te lang geleden stootte de president bijvoorbeeld ook nog zijn neus toen hij probeerde de wet te stoppen die het burgerechters verbiedt militairen te berechten. Het Turkse constitutionele hof greep toen in. Gul kan daarom bij zijn verklaring over Esamya wel gezegd hebben dat Turkije door de Turkse regering bestuurd wordt, maar in de praktijk gaat dat vaak heel anders. Er valt nog veel te doen voor de AK-partij in Turkije teneinde meer openheid in het land te doen ontstaan. Maar langzamerhand worden de meest recente ontwikkelingen als een revolutie betiteld in de media, dus dat geeft hoop.