Heilbronnen

De ontdekking van geo-spotters via google.earth dat een al bijna dertig jaar bestaande fontein in Maasmechelen van bovenaf bekeken een hakenkruis blijkt veroorzaakt heel wat opschudding.

Door eric zwitser

Inmiddels heeft de burgemeester besloten de fontein tot een klavertje vier te laten vermaken. De symboliek dààrvan alsook van zekere aanverwante Keltische attributen laten we even rusten tot na deze eerste total makeover. Architect Robert Tachelet in de Belgische krant Het Laatste Nieuws: "Schrijf op dat ik helemààl achter het ontwerp blijf staan. Ik ben er apetrots op. En ja, hoe kan u het raden: ik ben geen nazi." Ooit schreef, naar bij navraag bleek 'heel spontaan', Emilie van Bohemen in het blad Bewust van de politiek uitermate akelige Ecologische Beweging (EB): "Na bijna anderhalf uur zagen wij de kust van Terschelling en even later meerden wij af. Op de kade installeerde de heer Elsinga zich met een 'Bewust' als herkenningsteken, zoals (naar) ik me vaag uit de oorlog herinner men met 'Volk en Vaderland' stond." EB'ers raakten regelmatig lyrisch over langsscherende meeuwen, die vogel werd immers net als de swastika door de nazi's voor hun Heilsleer misbruikt. Dat ziet er niet best uit voor de meeuwen: onder aanvoering van de Maasmecheler burgerpappa allemaal tot parkietje omgebouwd! In het Belgische Nieuwsblad stelt Tachelet dat "het gebruik van de swastika of hakenkruis al eeuwen, zelfs millennia, schering en inslag is. Het symbool komt terug in de Griekse, de Romeinse en de Germaanse tijd. In het hindoeïsme is de swastika nog steeds in zwang als een symbool van voorspoed." De architect heeft daarin gelijk. Nog afgezien van de gemakzuchtigheid om alles wat door de fascisten met hun gore poten bezoedeld is maar als verloren te beschouwen in plaats van er met hen het gevecht om aan te gaan, hebben we nog wel even te gaan als we werkelijk overal het hakenkruis zouden willen ausradieren. Enkele voorbeelden uit ontelbaar veel meer:
- Voordat de Keuringsdienst van Waren fuseerde met koeien, varkens, yuppen en juristen en toen deze dus nog enigszins redelijk functioneerde, had de Haagse KvW in de hal een vitrine staan met daarin de meest curieuze (mis)vangsten. Daaronder een met massa's hakenkruisen bedrukt poppetje uit India. Fout, gaf de KvW naderhand toe, maar niet zozeer het poppetje dan wel de dienst: het bleek slechts te gaan om een daar gebruikelijk voorspoedsymbool.
- De middeleeuwse kathedraal in het Franse Amiens heeft een vloer waarin het hakenkruismotief veelvuldig voorkomt.
- De uit het begin van de vorige eeuw stammende Lagunda Diversion Dam (in de wandeling de Swastika Dam) telt niet minder dan 47 diep in het beton uitgehouwen hakenkruisen van 20 tot 45 centimeter elk. Model voor de Lagunda-dam stond een reeds bestaande waterkering bij de rivier de Jumna in Noord-India. Medewerkers van het Amerikaanse Bureau voor Land(terug)winning/ontginning USRS die daar gingen kijken raakten onder de indruk van de spirituele betekenis van de swastika (Sanskriet voor: 'Het is goed') en brachten het symbool niet alleen overvloedig op de dam aan: voor de dienst werd een eigen vlag ontwikkeld met in het middelpunt een hakenkruis en de letters U, S, R en S in de vier hoeken. Nadat geëmotioneerde burgers in de Tweede Wereldoorlog de hakenkruisen uit het beton van de brug trachtten te verwijderen werd 24-uurs-bewaking ingesteld om dit te voorkomen.
- Coca-Cola bracht in 1925 een koperen gelukssleutelhanger uit in de vorm van een hakenkruis met daarop de slagzin: "Drink Coca-Cola in bottles 5 $ct."

Enzovoorts enzovoorts enzovoorts, van Grieken en Romeinen naar indianen en vikingen, in kerken, moskeeën, musea tot soms zelfs in een oude synagoge wordt het hakenkruis sinds jaar en dag afgebeeld en gebruikt als ornament zonder dat welke nazi of nazi-ideologie daarmee wat van doen heeft. Laten zitten dus, temeer daar de ervaring leert dat het verwijderen van nazisymbolen zelfs wanneer ze wel degelijk als zodanig zijn bedoeld, allerminst hoeft te betekenen dat er sprake is van een fatsoenlijke politieke moraal. Trieste voorbeelden in dit verband betreffen twee gerenommeerde musea, het Haagse Museum voor Communicatie (voorheen PTT-museum) en het Rijksmuseum voor Volkenkunde in Leiden alsook de VARA. (Meer hierover in een volgend Kleintje).
In tegenstelling tot wat de beide zojuist genoemde musea en de omroep plegen te doen, is het juist naar jongeren toe uitzonderlijk belangrijk niet slechts aan symptoombestrijding te doen door het à la de Maasmecheler burgerpa slopen van het hakenkruis, maar integendeel door goede voorlichting zulke symbolen voor extreem-rechts onbruikbaar te maken en herhaling van het verleden te voorkomen. Dat kost alleen wat meer moeite en kan af en toe pijnlijke situaties opleveren. Als gevolg van de deining die het hakenkruis niet slechts in het water van de fontein in Maasmechelen veroorzaakte is overigens al spontaan een forum "Hakenkruis in Maasmechelsfontijn" ontstaan op www.noxa.net. Jonge mensen gaan daar met elkaar in discussie op een niveau dat heel wat meer hoop erop geeft dat de bruine geschiedenis uit de eerste helft van de vorige eeuw zich niet zal herhalen dan de handelwijze van de zojuist genoemde 'achtenswaardige' instellingen.

Troebel water
Het is natuurlijk wèl aan te raden om alvorens een oordeel uit te spreken, de achtergronden van een (her)gebruikt swastika-symbool wat nader te onderzoeken. Dan blijkt de ene fontein de andere niet te zijn. Zo staat er in het Argentijnse (San Carlos de) Bariloche een fontein waarin het water vloeit door een soort doolhof met als centraal punt een knoert van een swastika. Het in dit chique Argentijnse wintersportparadijs ("Beieren aan de voet van de Andes") door René Zwaap voor De Groene Amsterdammer van 2 februari 2002 geschreven artikel "Laatste tango in Bariloche" opent aldus: "Reizen door Patagonië, het diepe zuiden van Argentinië, is een surrealistische ervaring. Niet alleen door het overweldigende landschap (...), maar vooral door de indringende aanwezigheid van de pan-Germaanse cultuur, en dat alles zo'n 1700 kilometer ten zuiden van Buenos Aires. In de chique ski-ressorts van Patagonië, zoals Cerro Cathedral, waar Willem-Alexander en Máxima eind vorig jaar nog twee weken verbleven, klinkt jodelmuziek, schieten de Münchner Bierstuben de bezoeker van alle kanten tegemoet en is de overheersende architectuur geheel in Tiroler stijl, compleet met koekoeksklokken en eikenhouten pergola's. Er schuifelt zowaar een sint-bernhardshond rond." Onder (veel) meer doet Zwaap uit de doeken hoe de Duitse agitatie reeds in de jaren dertig stevig aanwezig was in Bariloche: "Boven op het gebouw van de Duitse taalschool Primo Caparo (de naam van een Italiaanse fascist die in Bariloche was neergestreken) wapperde de hakenkruisvlag en de uit Duitsland afkomstige docenten waren verplicht lid van de Liga van Nationaal-Socialistische Docenten. Hitlers Mein Kampf was het belangrijkste oefenboek. In 1938 maakte de gekozen Argentijnse president Roberto Ortiz een einde aan deze 'anti-Argentijnse activiteiten'. Het instituut werd ontbonden, om na de Tweede Wereldoorlog, toen dictator Péron eenmaal was aangetreden, te worden heropgericht door naar Bariloche uitgeweken nazi's." Tot de voor kortere of vaak langere tijd in Bariloche aanwezige fascisten behoren onder meer de daar zeer geziene massamoordenaar Erich Priebke (liefkozend "oom Erich" genoemd), Adolf Eichmann, Otto Meiling (ski-instructeur van dictator Juan Péron), wellicht Hitlers plaatsvervanger Martin Bormann (officieel in mei 1945 te Berlijn gestorven) en vermoedelijk ook Joseph Mengele (de "Engel des Doods" van Auschwitz). Het zal weinigen verbazen dat prins Bernhard zur Lippe-Biesterfeld, zelf behept met een aantal kwalijke verledens waaronder een NSDAP-lidmaatschap en een officiersrang binnen de SS, in Bariloche kind aan huis was. Bij de Argentijnse dictatorsfamilie Péron was Bernhard net zo getapt als de in Patagonisch Beieren ruimschoots verkrijgbare bieren uit de Heimat. Na de mededeling dat Willem-Alexander zich in Bariloche, in hetzelfde hotel Llao Llao ("ook alweer zo'n staaltje van Patagonisch-Tiroolse architectuur") waar eerder op persoonlijke uitnodiging van Juan Péron opa Bernhard logeerde, aan zijn aanstaande schoonouders voorstelde besluit het artikel in De Groene Amsterdammer als volgt: "De eerste foto's die in de Argentijnse pers verschenen van Willem-Alexander en Máxima werden ook in de bergen van Bariloche genomen. En de Argentijnse televisie meldde deze week dat het paar na 02-02-2002 direct weer naar Bariloche zal afreizen. Kennelijk zijn de echtelieden gegrepen door de Zuid-Amerikaanse grandeur in een Tiroler jasje van het landschap hier. Maar om misverstanden te voorkomen, moeten ze binnenkort toch maar eens verklaren dat zoveel nazi's op één plek het milieu wel erg bederven." Kijk, zò'n fontein komt wellicht in aanmerking voor een gründliche Renovierung. De benodigde voorlichting kan daarbij gegeven worden in de vorm van een bordje met tekst en uitleg over de geschiedenis ervan en waarom déze hakenkruisfontein juist dáár zo prominent aanwezig is. Dat zou voor Alex ook heel zinvol kunnen zijn, want die is gezien het uitblijven van de door René Zwaap gesuggereerde verklaring kennelijk zo gebiologeerd door water en zijn uit deze naargeestige streken afkomstige surrogaat-Evita dat hij blijkbaar niet meer opmerkt waar dat water precies doorheen stroomt.

Dit bericht is verschenen in Kleintje Muurkrant nr 416, 1 september 2006