Reïntegratietrajecten onderzocht

"Want een overheid die in vijf minuten of vijf dagen een fout maakt en vervolgens getroffen burgers vijf maanden, vijf jaar en zelfs een veelvoud daarvan laat vechten om die fout erkend, hersteld of vergoed te krijgen, die is niet alleen empathieloos en respectloos. Ze is, veel erger, een bron van bittere en vijandige gevoelens" (R. Diekstra, 25 juni 2002 in GPD)
Het is een zeer goede zaak dat een Groningse commissie onderzoek zal verrichten naar de doelmatigheid en doeltreffendheid van reïntegratietrajecten. Dat had jaren eerder dienen te gebeuren, want de misstanden op dit gebied bij SoZaWe zijn oud en groot en de nood bij niet weinige herintreders hoog, mede als gevolg van onwaarachtig en onwaardig gedrag van SoZaWe-medewerkers, waaronder managementleden, zo blijkt ook uit verkennend onderzoek. Groot is ook de boosheid van herintreders die door SoZaWe (en reïntegratiebedrijven) onterecht de schuld krijgen van een mislukt "trajectplan". Niet zelden worden daarbij door relatief laagopgeleide en onbevoegde personeelsleden klanten van sociale gebreken en zelfs geestelijke stoornissen beticht. Over het bestaan van geheime dossiers met denigrerende opmerkingen heeft deze krant (De Groningse Gezinsbode - red.) reeds in 2002 bericht. Tja, ook al zijn het valse kwalificaties, de behoefte van politici aan lage werkloosheidscijfers die daarmee kunnen scoren en goede werkbeoordelingen van personeelsleden door hun superieuren, werken slechte en onjuiste motieven in de hand, zelfs als men uitkeringsgerechtigden tot permanente armoede en uitzichtloosheid veroordeelt. Het is mij herhaaldelijk gebleken dat in zo'n proces van (stiekeme) afschrijving met alle ellende van dien ethische overwegingen geen rol spelen, ook niet bij leidinggevenden. Een bijzonder laag rendement vraagt om eerlijke antwoorden. De situatie is dermate ernstig dat de onderzoekscommissie, bestaande uit vier raadsleden en drie externe deskundigen, zich maandenlang fulltime kunnen bezighouden met diepgaand, omvangrijk en absoluut onafhankelijk onderzoek. Hoewel tijdrovend, is grondige analyse van casussen niet alleen interessant maar ook oplossingsgericht werk waarmee gemeenschapsgeld valt te verdienen. De onderzoekers mogen zich niet laten beïnvloeden door betrokken politici en ambtenaren om de werkelijkheid geweld aan te doen, via het mechanisme van doofpotten en druk om de vuile was binnen te houden. Een politicus is nog altijd verantwoordelijk voor de handelingen van ambtenaren. Voor wetsovertreders en ambtenaren die niet aan de "Modelgedragscode voor ambtenaren bij de gemeente" voldoen dient ontslag of degradatie te worden overwogen. Evenmin mogen verantwoordelijke politici voor faalgedrag met als argument "onvoldoende en onbetrouwbare informatievoorziening door ambtenaren" vrijuit gaan. De neutrale overheid heeft geen plaats voor politici en ambtenaren die het niet zo nauw nemen met waarheid en waarheidsvinding, pijlers waar geen rechtsstaat zonder kan. Onder meer werd slechte informatievoorziening als excuus door bestuurders aangegrepen bij de openbaring van de zeer inzichtgevende rapportages in 1997 van het gerenommeerde organisatie- en onderzoeksbureau MEDE. Destijds noemden de lokale media de wantoestanden bij SoZaWe een 'ramp' en niet alleen de interimmanager sprak van een 'vernietigend rapport'. Het zeer kostbare drama dat na een lange aanloop eindelijk in 1997 een kookpunt bereikte, kende als gelukkige bijkomstigheid een zeer noodzakelijke reiniging onder leidinggevenden. Mismanagement op diverse niveaus en onderling wantrouwen vierden hoogtij. Slecht beleid en zeer ontoereikende controle op de handel en wandel van de Groningse Kredietbank zo'n vijftien jaar geleden, veroorzaakte een verliespost van vele miljoenen publieksgelden, waarbij SoZaWe eveneens in belangrijke mate betrokken was. Anders dan in 1991 dienen nu klanten, waaronder gedupeerde herintreders, intensief bij het onderzoek betrokken te worden. Zij zijn onmisbaar voor het voltooien van een volledig en betrouwbaar onderzoek. En uiteindelijk zijn de zuurverdiende veertig miljoen euro (een enorm bedrag, ook in verhouding tot andere steden) bedoeld om (infuus)werklozen een beter leven te bieden, niet om bestuurders en ambtenaren aan het werk te houden waarbij -het zij gezegd- bestuurders niet zelden weten welke onvolledige en verwrongen gegevens zij ter ondertekening of beleidsoverwegingen van ambtenaren, bezwaarcommissies en zeker ook van subjectieve en slecht functionerende klachtenfunctionarissen onder ogen krijgen - het klassieke informatieprobleem tussen bestuurders en ambtenaren laat zich om verschillende redenen wellicht extra sterk in Groningen gelden. Maar ook het college van B&W kan de handen niet in onschuld wassen. De arrogante wijze waarop brieven worden teruggezonden met ontraceerbare handtekeningen die niet van de in brieven genoemde bestuurders zijn en waarin volstrekt niet wordt ingegaan op legitieme klachten betreffende besluiten met verstrekkende gevolgen voor werklozen en bijstandsgerechtigden, passen ook al niet in ons democratisch stelsel van wet en regelgeving. Op verschillende wijzen kunnen teleurgestelde en ronduit belazerde (her)intreders opmerkzaam worden gemaakt om deel te nemen aan het onderzoek. Flinke en herhaalde advertenties in De Gezinsbode zijn slechts een voorbeeld om voldoende deelnemers te vinden voor het verkrijgen van betrouwbare, representatieve inzichten. Niet vrijblijvende maar indringende gesprekken met zowel klanten als SoZaWe-personeel behoren deel te zijn van een systeem van methoden en technieken van onderzoek waarbij, in navolging van MEDE, zo nodig anonimiteit moet worden gegarandeerd. Gesprekken met "vertegenwoordigers van vertegenwoordigers" zal tot beperkte, onbetrouwbare onderzoeksresultaten leiden, hetgeen evenmin in het belang van de belastingbetaler is. Daarnaast zou men een eendaags congres met sprekers en workshops kunnen overwegen. Graag zal ik mijn verslag doen over onder meer (stiekeme) contractbreuk en schending van harde afspraken, leugens, de betrokkenheid van de Economische Controle Dienst (Fiod), visies van de Kamer van Koophandel, het Kadaster en de gemeentelijke dienst Bouw- Woningtoezicht en Monumenten, verkwisting van publieksgelden. Drie juristen en het gemeentelijke ombudsinstituut hebben mij op de mogelijkheid van een rechtsprocedure gewezen. Een betere effectiviteit van reïntegratietrajecten en transparantie komen tenslotte iedereen ten goede, ook SoZaWe-medewerkers. Integer handelen en eerlijke verslaggeving scheppen gezonde werkverhoudingen.
(deze brief is geschreven door T. Breuker uit Groningen en geweigerd in De Gezinsbode (Groningen). Daarom nemen wij 'm hier maar op in het Kleintje met een oproep aan ook andere dorpen en steden om de reïntegratietrajecten en -bedrijven kritisch te onderzoeken)

Dit bericht is verschenen in Kleintje Muurkrant nr 423, 11 mei 2007