Casino-kapitalisme

Eenzelfde standpunt een tijdlang uitdragen heeft het grote voordeel dat je uiteindelijk waarschijnlijk wel een keer gelijk krijgt. Zoals wanneer je die bruine ribbroek met smalle pijpen in je klerenkast laat hangen. Na een tiental jaren loop je er weer helemaal bijdetijd -en dus hip- mee rond. Wij roepen in 't Kleintje al jaren dat de absurd hoge Hollandse huizenprijzen drastisch in elkaar zullen zakken en dat de grenzeloze speculatie aan het beurscasino veel financiële slachtoffers zal opleveren. Wat die instortende huizenprijs betreft is het nog heel even wachten aangezien alles er op lijkt dat er een forse samenspanning aan de gang is tussen een ieder die eigenbelang heeft bij de hoge huizenprijzen (beleggers, makelaars, hypotheekverstrekkers en media - advertenties!) tegen diegenen die op zoek zijn naar een betaalbare woning. De boel klapt binnenkort zekerteweten in elkaar - eind zeventiger jaren revisited. Het lijkt nu allemaal een beetje samen te vallen met een nieuwe olie-crisis (1).
Zo is het ook met "de marktwerking". Zo'n beetje samenvallend met de ineenstorting van het sovjet-imperium kreeg "de markt" gelijk. Alles zou beter worden als je "de markt" zijn zin maar geeft. Dus stortte van toen af aan de collectieve sector in elkaar: weg met het solidariteitsbeginsel bij het openbaar vervoer, de post, de telefoon, de woningbouw... en de zorg dreigt ook al geprivatiseerd te worden. Alles zal beter worden. En vooral goedkoper. Leve de consument!
Ondertussen zien we de conglomeraten en bijbehorende woekerwinsten groeien en is er een gigantische schijn-vrijemarkt ontstaan. Want natuurlijk moet de overheid fors ingrijpen als er rampen dreigen. Langzamerhand neemt de gefundeerde kritiek op dat "vrije markt denken" echter (gelukkig) weer toe. Want we lazen in NRC van 10 mei jongstleden een uitstekende verhandeling over de drama's rondom de huidige 'voedselcrisis'. Dat komt helemaal niet alleen door het feit dat er plotseling voedsel zou worden verbouwd om daar brandstof van te maken. Volgens Oxfam is dit voor eenderde van het probleem de oorzaak. De kern van het voedsel-probleem zit 'm erin dat de voedselvoorziening al meer dan een decennium onder enorme druk staat omdat er steeds minder boeren landbouw bedrijven. Binnen het huidige neoliberale denken en handelen zijn er megabedrijven uit de grond gestampt die echter per saldo helemaal niet meer produceren, integendeel, er wordt juist minder productie gehaald. De winsten zijn echter veel groter en komen bij veel minder mensen terecht. De auteur van het artikel -Jan Douwe van der Ploeg- noemt naast deze agrarische conglomeraten ook nog de soms absurde routes die voedsel afleggen als een voorbeeld van massa-gekte. Zo schijnen de meeste asperges voor de NoordEuropese markt bijvoorbeeld afkomstig te zijn van woestijnen langs de Peruaanse kust. Hij schrijft dan "dat water daar schaars is doet er niet toe. Het schaarse water wordt, verpakt als asperge, geëxporteerd. Dat kan omdat land, en vooral arbeid er zo goedkoop zijn". En dan het volgende stukje: "een wereldmarkt en een wereldhandel die worden geordend met behulp van de neoliberale fictie kunnen niet anders dan ecologische wanorde, verspilling van energie en een permanente turbulentie opleveren. Turbulentie zoals we nu meemaken en die allerlei onverwachte neveneffecten, als tijdelijke schaarste en abrupt stijgende prijzen, oplevert. Al in de jaren '50 van de vorige eeuw waarschuwde Polayni dat "het lot van land en mensen overlaten aan de markt, overeenkomt met de verwoesting ervan". Dat is precies wat we nu zien."

En dan het afvoerputje van de wereldgeldmarkten waar de afgelopen maanden vele miljarden euro's en dollars in zijn weggelopen. Zogenaamd als gevolg van de "kredietcrisis". Natuurlijk heeft dit veel meer met de mega-schuldenlast van de Verenigde Staten te maken dan met wat hypotheek-gerommel. De VS zijn in de nu vijf jaar durende oorlog tegen Irak niet alleen al meer dan vierduizend militairen verloren maar ook ongeveer 1,7 biljoen dollar (en een biljoen heeft twaalf nullen - dus 1.700.000.000.000 dollar). En dat de dollar daalt ten opzichte van de euro heeft hier uiteraard ook van alles mee van doen - hoewel de toenemende inflatie in de VS en de geldontwaarding van de dollar ongetwijfeld ook heel veel te maken heeft met het ongebreideld bijdrukken van dollars en die in de economie pompen zonder dat er ook maar iemand is die dit kan controleren. Tot twee jaar geleden moest de FED die hoeveelheid bijgedrukte dollars nog bekendmaken - de zogenoemde M3 - maar dat hoeft niet meer, leve de vrije markt! Een vrije markt die onherroepelijk leidt tot oorlog en marteling, tot guantanamo bay en rendition, helemaal niet tot vrijheid dus...

Zo, dus eindelijk wordt er hier en daar - schoorvoetend - toegegeven dat de huizenprijs aan het zakken is. Wie heeft de sterkste zenuwen, daar draait het om. Leugens en bedrog zijn overal om ons heen aanwezig. Wie zijn ogen open doet ziet al heel erg lang de vele huizen te koop staan, de lege kantoren, de te huur staande winkels, het toenemen van anti-kraakwachten, de dure makelaarskantoren met steeds hogere omzetten. De dikke huizenkranten, er is dus zat aanbod. Pure prijsopdrijving. En dan dadelijk zakt de hele boel in en denk maar niet dat die vrije markt daar de schuld van krijgt, of de banken en hypotheekverstrekkers. Nee dan kan de overheid (met een forse zak belastingcenten) weer op komen draven om de ramp enigszins te verzachten. Zoals nu de zogenoemde 'kredietcrisis' (die natuurlijk feitelijk een 'oorlogscrisis' is) "opgelost" door daar miljarden dollars en euro's belastinggeld in te duwen. We betalen met ons allen voor een crisis van enkelen.

1. Lees "De permanente oliecrisis. Waarom benzine, gas en voedsel steeds duurder worden", geschreven door Willem Middelkoop en Rembrandt Koppelaar en zojuist uitgegeven door Nieuw Amsterdam Uitgevers.

Dit bericht is verschenen in Kleintje Muurkrant nr 432, 4 juli 2008