Koning Eénoog

"In het land der Blinden is Eénoog koning". Dit zou - en ik weet het, het klinkt heel onvriendelijk - goed van toepassing kunnen zijn op de Vereniging van Kwakzalverij, een vereniging die Cees Renckens in het vorige Kleintje Muurkrant lof toewuift.

door Paleander

Nu is het goed beschouwd onvermijdelijk dat wie een weerwoord schrijft zich aanmatigt het beter te weten dan de schrijver waar hij zijn pen tegen scherpt. Als gerechtvaardigd excuus kan ik natuurlijk aanvoeren, dat de schrijver door zijn ongenuanceerde stellingname blijk geeft van een aanmatigende houding tegenover iedereen die zijn ideologische visie op de werkelijkheid niet deelt. Kunt u een beter excuus verzinnen, dan dat hij dit weerwoord zelf heeft uitgelokt? Ongetwijfeld is de schrijver zich van geen kwaad bewust en volledig overtuigd van zijn redelijkheid. Niettemin proef ik er uit, dat wie niet denkt als Cees Renckens een brandmerk riskeert en wellicht ook een sanctie - en als het aan Cees Renckens ligt zelfs strafvervolging.
De strijd gaat er in principe om of wij bereid zijn de dominante waarden en visie van de politiek-culturele meerderheid of minderheid die regeert te onderschrijven of niet? Zij die sociaal, economisch, cultureel en wetenschappelijk het machtscentrum bezetten! En dat is boven alles ook een psychologisch machtscentrum, waar meestal een dreiging van uit gaat, in de zin van "wie niet denkt en handelt als wij riskeert een sanctie..." In het artikel "Tegen kwakzalvers" (Kleintje Muurkrant nummer 418), verwoordt Cees Renckens zijn treurnis over het besluit van het Openbare Ministerie de hulpverleners in de zaak Millecam niet te vervolgen. Hij wijt dit aan de "betreurenswaardige cultuuromslag die in jaren zeventig (..) plaatsvond". Nu ligt het in de aard van maatschappelijke veranderingen dat ze nooit zo volmaakt zijn als wij in onze diepste dromen hadden gehoopt. Maar ik vraag me toch af welke betreurenswaardige cultuuromslag hij eigenlijk bedoeld? Naar mijn weten waren de zeventiger jaren de hoogtij dagen van de secularisatie! En dit betekende vooral strijden om de persoonlijke autonomie van het individu. En zonder dat daar het gevaar van een sociale sanctie of gevangenisstraf op stond. Lees: dit was de strijd tegen gevestigde christelijke waarden! De strijd om de vrijheid om het plegen van abortus en het recht op euthanasie waren de meest extreme voorbeelden. In essentie ging de strijd ook hier om het psychologisch machtscentrum. Wie bepaalt de heersende mores in de samenleving? Dus begrijp ik niet goed waarover hij zich wil beklagen. Taboes werden geslecht, daar ging het toch om, niet waar? Althans vanuit het zicht van de secularisatie. Atheïstische waarden waren nu eenmaal ontsproten aan het geest van "de verlichting", en gezegend met de inzichten van het Darwinisme en de moderne wetenschap! Vanwaar heft hij dan zijn klaagzang? Is er iets fout gelopen in de jaren zeventig dat mij is ontgaan? Ik weet alleen dat wie zich het recht toe-eigent de dood - lees: abortus en euthanasie - als oplossing voor een probleem te introduceren en dat op sociaal-psychische overwegingen, dat daarmee het autonome recht op zelfbeschikking zich logischerwijs uitdijt over andere aspecten van het leven - dus ook het accepteren of weigeren van reguliere medische behandelingen. Het ligt toch voor de hand, dat wie zich heer en meester(es) waant over eigen leven en dood, zich dit recht ook daadwerkelijk toe-eigent. Dat is onvermijdelijk!
Sylvia Millecam's beslissing om zich niet regulier te behandelen was dus, vanuit seculier oogpunt, een autonome beslissing! Cees Renckens meent nu dat omdat Millecam haar toevlucht nam tot alternatieve geneeswijzen - en "alternatief" is wel een erg ruim begrip voor een groot aantal totaal uiteenlopende methodieken en behandelingsmethoden die vaak weinig of geen enkele relatie met elkaar hebben - dat hier geen sprake was van een autonome zelfstandige beslissing, maar het hier een zaak van wilsonbekwaamheid betrof.
Al zegt hij het niet met zoveel woorden, de kern van Renckens betoog is, Sylvia Millecam was wilsonbekwaam. Dat blijkt overduidelijk wanneer hij bij monde van Karel van het Reve, zich laatdunkend over andersdenkenden uitlaat, en zijn gram de vrije loop laat. Iedereen die kiest voor een alternatieve geneeswijze, is - en ik neem mij de vrijheid het citaat te parafraseren, voor het gemak van de lezer, de uitgever en mijzelf - A: simpel van geest, lees: heeft een laag IQ! B: is goedgelovig, lees: is gemakkelijk te misleiden! C: huilt met de wolven in het bos, lees: geniet ongegeneerd van de bevestiging van een dom vooroordeel! D: alternatieve geneeswijzen zijn in principe altijd onwaar, lees: wat beweerd wordt is altijd een leugen! (Dit terzijde: Karel van het Reve, capabel historicus als hij was, verraadt in deze zinnen dat hij als communist, de klassieke atheïstische visie huldigt dat alles wat aan het communisme vooraf ging, een uiting is geweest van onwetendheid en onwaarheid! Ik ben bang dat de loop van de moderne geschiedenis deze visie heeft ontmaskerd als, op zijn zachts gezegd, bevooroordeeld! Maar laat ik mijn betoog vervolgen en niet verder verwijlen bij dit zijweggetje). Dat het vanuit het oogpunt van haar borstkanker niet verstandig was dat Sylvia Millecam haar toevlucht nam tot alternatieve therapeuten is zonder meer waar!
Maar haar was ondubbelzinnig duidelijk gemaakt wat het risico was als zij geen reguliere behandelingsmethoden onderging! Zij wist dus wat zij riskeerde, het was haar keuze, en de ontwikkelingen in de samenleving gaven haar het recht die beslissing te nemen. En dat is ook de reden waarom alleen de drie artsen door de medische tuchtrechter zijn gesanctioneerd en de alternatieve therapeuten niet. De laatste vallen namelijk niet onder een wettelijke tuchtregeling, en konden alleen veroordeeld worden wegens "kwakzalverij". Juridisch gezien prevaleerde hier echter het principiële recht op zelfbeschikking, gevolg, exit zaak!
Natuurlijk moet ik eerlijk toegeven dat mijn sympathie voor de homeopathie, de chiropractie en de osteopathie, een van de redenen was mijn pen tegen bovenstaande schrijver te scherpen! En als we dan toch open kaart spelen, al evenmin omhels ik zijn ogenschijnlijk atheïstische visie op de mens!
Maar laten we niet zinken in het drijfzand van ideologische strijdvragen, en terugkeren naar de zaak Millecam; wie enig oog en oor heeft voor wat er speelt in de alternatieve geneeswijzen, weet en ziet dat het in veel gevallen gewoon gaat om geld verdienen! Zoals er ook heel wat reguliere geneesheren zijn die blijkens hun nevenactiviteiten in particuliere of buitenlandse klinieken graag een extra cent bijverdienen. De oude Romeinen wisten het al, "pecunia non olet", geld stinkt niet! Als Renckens stelt dat uit de zaak Millecam blijkt hoe gevaarlijk het is dat alternatieve genezers een diagnose mogen stellen en een regulier gestelde diagnose mogen tegenspreken, vergeet hij wel erg gemakkelijk dat het stellen van een goede reguliere diagnose niet zo gemakkelijk en eenvoudig is, als men ons graag wilt doen geloven, zelfs voor een reguliere huisarts of een specialist! Het woord geneeskunst zegt het al, het is een kunst en behoeft dus oefening en ervaring, inzicht en intuïtie. Geneeskunde is niet slechts klakkeloos regeltjes volgen, via bekende standaard procedures, patiënten beoordelen op het wel of niet aanwezig zijn van bepaalde symptomen, het verlangt met andere woorden, mentale flexibiliteit!
Mensen die vanwege een ziekte of de nasleep van een aangeboren afwijking jaarlijks een specialist moeten bezoeken, weten dat deze eerst de standaard procedures aanwendt, en pas daarna, als die niet of niet meer volledig helpen, gaat kijken wat er anders gedaan kan worden. Met andere woorden, proefondervindelijkerwijs probeert deze de juiste combinatie van medicatie en behandelingsmethoden te vinden. En gelukkig de patiënt die zo wordt behandeld! En let wel, dit is een objectieve waarneming, niet een sarcastische opmerking van mijn kant!
Het is goed beschouwd toch een klein wonder dat bijvoorbeeld een medicijn via de maagwand zijn weg in de bloedbaan vindt. En dan op een of andere manier via de hersenen of andere vitale organen als werkzame stof zijn werk verricht! Maar het is evenmin bevreemdend - als je weet hoe een medicijn zijn weg door het lichaam naar de juiste plaats zoekt - waarom er zoveel neveneffecten zijn bij medicatie.
Dus beste lezer, bedenk, artsen zijn ook maar mensen, en geen volmaakte supermensen! En zij hebben dus vaak tijd nodig om de juiste behandelingswijze te vinden, als blijkt dat de standaard behandeling niet het juiste effect heeft!

Heb ik hiermee al mijn kruit verschoten, geenszins! Als gevolg van de hervormingen van de gezondheidszorg was er vorig jaar bijvoorbeeld in Duitsland behoorlijk wat ophef, omdat veel patiënten naar zelfmedicatie of alternatieve therapeuten uitweken. Dit is soms begrijpelijk en juist, maar soms ook onverstandig of tragisch genoeg de verkeerde beslissing.
Bij een actualiteitenprogramma op de Duitse tv pareerde men de hooghartige kritiek van de medische stand met de feiten dat in Duitsland per jaar 26.000 patiënten sterven of blijvend letsel houden, als gevolg van verwijtbaar en nalatig medisch handelen binnen de reguliere geneeswijze! Dus ook bij onze Oosterburen zie je dat de reguliere geneeskunde geen garantie is voor een rimpelloze en succesvolle behandeling!
En wat te denken van de specialist die het verzoek van een patiënt of hij weer een sigaartje mocht roken honoreerde met, "doet u maar meneer", tot grote ergernis van de echtgenote van de patiënt. De patiënt had zich het roken afgeleerd na jaren van vreemde hevige koortsaanvallen, die volgens de artsen waarschijnlijk te wijten waren aan het jaar dat hij, als uitgezonden ambtenaar, in een tropisch land had gewoond. Tel daarbij het gegeven dat deze patiënt enige jaren later na een geslaagde heupoperatie besmet raakte met een ziekenhuisbacil, en als gevolg daarvan met longemfyseem aan de zuurstoffles voorgoed aan huis vastgekluisterd zat. En we komen uit bij de dood. En wie treft daarvoor de schuld? De huisarts en specialisten die teveel en te lang antibiotica hadden voorschreven in een vruchteloze poging de vreemde koortsaanvallen te keren? De specialist die de patiënt het roken toestond? Of bij de patiënt zelf, omdat hij in weerwil van de verzoeken van zijn vrouw en kinderen toch bleef roken, terwijl hij wist wat de gevolgen konden zijn? Begrijpt u waar ik heen wil? Ook dit geval laat een samenspel van verantwoordelijkheden zien. Het leven - evenals de schuldvragen die wij tegenkomen - laten zich gemakkelijk reduceren tot scherpe zwart/wit lijnen.
En überhaupt, als het op je gezondheid aan komt zou je geneigd zijn te zeggen gewoon je gezonde verstand gebruiken, maar dan rijst natuurlijk de vraag: wat is de juiste definitie of de juiste kenmerken van dat gezonde verstand? Een paar eenvoudige voorbeelden: voor een vinger die gehecht moet worden ga je niet naar een homeopaat wel naar een homeopathische arts! Voor een zware arm- of been-botbreuk ga je niet naar een magnetiseur, maar wel naar de orthopedische chirurg in het ziekenhuis, hoogstens bezoek je later de magnetiseur voor de pijn bestrijding als je een hekel hebt aan pijnstillers of allergisch bent voor de bekende neveneffecten van pijnstillers op de maag of darmen. Als je weet dat een groot gedeelte van de moderne medicijnen afgeleid zijn van kruiden of combinaties daarvan, dan is het logisch dat kruidentherapie in een aantal gevallen een goed effect zal hebben. Alleen kan men de Chinese kruidendokter die sneeuwtijger poeder verkoopt of andere magische componenten die rieken naar geldzucht, bijgeloof of verhoogde potentie drift, beter vermijden! (Dit terzijde: de Chinese kruidenleer is een goed voorbeeld hoe een klassieke kruidenleer deels vermengd is geraakt met magische elementen uit het taoïsme en het boeddhisme).
Niettemin vindt je "kwakzalvers" zowel aan de reguliere als de alternatieve kant van de geneeskunde! Misschien een onaangename waarheid, maar wel een objectief nawijsbaar feit, voor wie meer wilt horen en zien dan alleen de glans van zijn eigen neus-lengte! Een overtrokken bewering, vind u? Dit jaar mochten we uit de landelijke pers vernemen, dat er patiënten overleden waren als gevolg van een persoonlijke strijd binnen een maatschap van chirurgen. In dit geval vraagt men zich af, waar is het gevoel van verantwoordelijkheid voor de patiënt gebleven? En is niet juist het gebrek aan essentiële verantwoordelijkheid voor het geestelijke en fysieke welzijn van de patiënt, het kenmerk van de kwakzalver - regulier of alternatief?
Hoe beoordeelt de Vereniging van Kwakzalverij een dergelijke gang van zaken? Natuurlijk was er bij deze maatschap geen enkele kwade wil of opzet patiënten schade te laten ondervinden, maar in hun menselijke zwakheid vergaten ze de gouden regel, dat wie zich vaak en langdurig opwindt over dingen of mensen, fouten gaat maken in zijn werk! En als chirurg loop je dan het gevaar dat je onbedoeld je patiënten schade toebrengt, en in dit geval met verstrekkende gevolgen.
Ben ik een verklaard tegenstander van de reguliere geneeskunde? Allerminst! Maar als toeschouwer van het wel en leed van de mensen om mij heen besef ik maar al te goed dat mensen - en ik bedoel niet alleen geneesheren - soms onbedoeld anderen ten schade laten komen. Ik zal u een voorbeeld geven, zogezegd uit het leven gegrepen, beter nog, ik zal de ontstaansgeschiedenis schilderen vanaf het prilste begin. Er was eens een vrouw - ik weet 't, alle sprookjes beginnen met, "er was eens", maar wees verzekerd beste lezer dit is geenszins een sprookje - en zij was enige maanden zwanger van haar tweede kind. Op een goede dag wordt haar vader als ambtenaar gearresteerd op verdenking van fraude, in de loop van de daarop volgende maanden blijkt dat hij volstrekt onschuldig is, en dat het zijn chef en een handelaar waren die schuldig waren aan dit duister spel. In die tijd verdween zo'n chef niet in de cel maar werd hij weggepromoveerd naar de inheemse negorij, Friesland of Groningen, exit chef. Ook de handelaar die de chef had omgekocht liet men vrij uit gaan, en wel omwille van het feit dat hij als Joodse handelaar de oorlog amper had overleefd. En u kunt zich misschien een beetje voorstellen dat het loflied dat zijn literaire zoon veel later op zijn vader schreef niet door iedereen werd geapprecieerd: de vader van de zwangere vrouw kreeg namelijk als gevolg van alle spanningen een jaar later een zware hartaanval en daardoor een levenslange hartkwaal. De gevolgen voor de zwangere vrouw? Door alle spanningen kreeg zij een uitzonderlijk hoge bloeddruk, en zoals de neurospecialist later zou bevestigen lag daar de oorzaak voor het ontstaan van het aneurysma, en de slagaderlijke hersenbloeding die 45 jaar later haar tweede zoon zou treffen! En zoals 45 jaar daarvoor corruptie de oorzaak was van een bloedvat-afwijking in een ongeboren kind, waren het de langdurige spanningen en problemen - toen haar zoon als freelance journalist bij justitie aangifte deed van ambtelijke corruptie - die het bloedvat uiteindelijk deden barsten. Een vreemde speling van het lot? Wie zal het zeggen?
De aard van dit onderwerp maakt dat je gemakkelijk kunt uitwijken naar andere onderwerpen die zijdelings verbonden zijn aan de geneeskunde, maar dan wordt dit gegarandeerd een ellenlang epistel. Wees gerust beste lezer, ik zal nog slechts vluchtig verwijzen naar de amorele dump praktijken van de farmaceutische industrie in de derde wereld, en de mensonterende gevolgen daarvan. Of het feit dat hier reguliere artsen en specialisten als onderzoekers in de farmaceutische industrie werkzaam zijn. Blijkbaar is het laboratorium een moreel neutrale zone, die geen enkele verbinding of ethische verplichting met zich meebrengt. En zeker als het draait om het gebruik of misbruik van medicijnen in de derde wereld door het management op de bovenste verdieping, of nog beter vanuit de bestuursetage in een statig of modern kantoorgebouw in de stad. Fysieke afstand schept blijkbaar ruimte voor een wetenschappelijk geweten à la de drie Chinese aapjes, u weet wel... Ook aan dat aspect van de medische wetenschap mag de Vereniging van Kwakzalverij aandacht schenken. Want wie oude of afgekeurde medicijnen aan patiënten aan de Derde Wereld levert, is niet slechts een kwakzalver maar volgens huidige juridische maatstaven een crimineel. Maar gezien de regelmaat waarmee actualiteiten programma's over dit onderwerp op de verschillende buitenlandse zenders berichten, heeft het blijkbaar geen hoge prioriteit op de Nederlandse of Europese politieke agenda en daarmee ook niet bij justitie!
Ter afsluiting, en niet uit gevoel van drama of de behoefte aan een anti-climax, wil ik best ruiterlijk erkennen dat de Vereniging tegen de Kwakzalverij zonder twijfel zinnig en waardevol werk heeft verricht! Maar het blijft onverlet dat zij en haar sympathisanten soms, althans op mij, een erg sektarische indruk maken. Zeker als zij onverkort alles wat het predikaat "alternatief" draagt, verwijzen naar het land der blinden. Een beetje meer mentale flexibiliteit en gezond verstand is hier wel op zijn plaats.

P.S.: mocht de heer Renckens, een bestuurslid van de Vereniging van Kwakzalverij of een andere sympathisant een weerwoord overwegen, wees dan gerust beste lezer en uitgever, het kruitmagazijn is nog rijkelijk gevuld...

Dit bericht is verschenen in Kleintje Muurkrant nr 419, 14 december 2006