Even klagen

De jongste cijfers van de Vereniging van Woningcorporaties Aedes bevestigen dat er in de afgelopen periode een gigantisch probleem is ontstaan met betrekking tot de beschikbaarheid van betaalbare huurwoningen. Vanwege allerlei ontwikkelingen als vergrijzing, toename van het aantal scheidingen en de prijsexplosie van koopwoningen is er een schreeuwend tekort aan betaalbare huurwoningen ontstaan. De afgelopen jaren zijn er nogal wat relatief goedkope huurwoningen door woningbouwcorporaties verkocht en vanwege de te dure koopwoningen blijven heel veel tweeverdieners in (voor hen te) goedkope huurwoningen zitten. Op dit moment bedraagt de gemiddelde wachttijd -landelijk gezien- voor een huurwoning drie jaar. Dit is een verdubbeling ten opzichte van vijf jaar geleden. Het ziet er niet naar uit dat dit de komende periode zal veranderen, integendeel. Woningbouwcorporaties blijven relatief goedkope woningen te koop aanbieden en er wordt in heel het land vrijwel geen betaalbare volkshuisvesting meer neergezet. Overal verschijnen te dure huurwoningen, veelal het gevolg van een enorme prijsopdrijving in de bouw - wie heeft het vandaag de dag nog over "de bouwfraude"? Daarnaast zijn het vooral dure koopwoningen die lang leeg blijven staan. Dit gecombineerd met de vele miljoenen vierkante meters leegstaande kantoor- en bedrijfsruimte en je kunt voorspellen dat de komende jaren het kraken van bedrijfsruimten erg in trek zal komen precies zoals dat het geval was met de structureel leegstaande scholen, kloosters en ziekenhuizen twintig jaar geleden. Je ziet nu ook de speculanten, grootgrondbezitters en institutionele beleggers langzaamaan zenuwachtig worden over de vele te dure stadsvilla's en fonkelende lege kantoren (alleen in DenBosch staat al meer dan 800.000 vierkante meter kantoorruimte leeg). In nogal wat bombastische nieuwbouwprojecten poogt men de (te) dure koopwoningen halsoverkop te schrappen uit angst voor structurele leegstand. Probleem is dat er vrijwel niet meer betaalbaar gebouwd kan worden aangezien de bouwkosten en grondprijzen de afgelopen decennia gigantisch zijn gestegen. Naast het prijsopdrijvende effect van de bouwfraude spelen ook de opgejaagde kosten vanwege een steeds scherpere arbeidsomstandighedenwetgeving een rol. Kleinschalige schildersbedrijfjes bijvoorbeeld hebben de afgelopen jaren tonnen euro's moeten investeren om tegemoet te komen aan de kwadratisch toegenomen regeldrift van ambtenaren en adviescommissies die het nogal wat kleine klussers en bedrijfjes moeilijk maken voort te bestaan. De grote bouwers hebben intussen hun prijzen oncontroleerbaar de hoogte in gejaagd: huurwoningen zijn al decennia onmogelijk zonder vette huur- en bouwsubsidies van 't rijk. Aangezien we alweer een hele tijd te maken hebben met een "zich terugtrekkende overheid" kan het niet anders dan structureel fout lopen in de volkshuisvesting. Zojuist zijn de eerste snoeioperaties op de huursubsidie al aangekondigd. De neo-liberale regenten hebben ook aangekondigd dat woningbouwcorporaties hun huren mogen verhogen tot het niveau van "de vrije markt" en laat daarmee de maximale huurverhoging los. De vroegere van de overheid afhankelijke woningbouwcorporaties zijn allemaal geprivatiseerd en meer en meer gericht op winst maken. Veel van die voormalige woningbouwverenigingen noemen zich tegenwoordig 'sociaal ondernemer' -feitelijk een onmogelijk begrip- aangezien winstmaken om de boel overeind te houden strijdig is met opkomen voor de sociaal meest kwetsbaren in deze samenleving. Je ziet dan ook langzaam de sociale woningbouw verdwijnen uit de hollandse straten. De schandelijk racistische twistgesprekken vandaag de dag over 'spreidingsbeleid' en 'quota voor asielzoekers' hebben feitelijk niks te maken met een zogenaamde oplossing van de inderdaad grote sociaal-economische problemen in veel stadswijken. Het is een kwestie van scheefgegroeide armoede en rijkdom waardoor de sociale structuur verstoord is geraakt en in veel mindere mate culturele verschillen. Je zou de kansen der kansarmen moeten vergroten, in plaats van kansarmen te "spreiden". Dat de huidig rechtse regering kiest voor snoeiharde bezuinigingen juist op die terreinen waar de afgelopen jaren al te veel klappen zijn gevallen geeft perfect aan waar deze regenten naar op weg zijn. Naar een neo-liberaal staatsbestel waarbij "de markt" het zogenaamd voor het zeggen heeft. Een remake van de Amerikaanse vechtmaatschappij waar grondbeginselen als compassie, solidariteit en "samen"leving geen enkel kans van slagen hebben. Een maatschappij waarin de rijken en superrijken alle kansen krijgen en (dus) pakken en de rest het -letterlijk en figuurlijk- maar moet bekijken.

De beroepsbestuurders hebben geen ene reet geleerd van de recente sociale geschiedenis waarbij allerlei levensgevaarlijke -maar heel goed begrijpbare- onderbuikgevoelens, boven tafel dreigden te komen via bijvoorbeeld roeptoeter Fortuyn. Het plotseling wegvallen van deze gevaarlijke katalysator ten gevolge van die schandelijke moord heeft schijnbaar geen zichtbaar effect gehad op het logisch nadenken der regenten. De kaste van politieke baantjesjagers gaat door daar waar Fortuyn hen ruw door elkaar rammelde. Het erge van het (ontbreken van het) huidige politieke debat is dat het zo overduidelijk de neo-liberale koers bewandeld onder leiding van opperstrateeg Gerrit Zalm. Degene die -wat lijkt het kort geleden- triomfantelijk met zijn miljoenenkoffertje zwaaide omdat er geen plafond in zicht was inzake het grote graaien en geld verdienen. Nu grijpt ie zijn kans als leider der speculanten en grootverdieners om schoon schip te maken met de restanten van een sociaal stelsel dat bij elkaar gevochten is door tienduizenden activisten en arbeiders in de afgelopen eeuw. Weg met de sociale woningbouw, afbreken die sociale voorzieningen voor het pleps. Slopen die buurthuizen, die cursussen, dat vrijwilligerswerk. Doortrekken die ideologie van de maakbare samenleving. Rijk worden en carrière maken zijn de nieuwe slogans. Je verzekert je maar bij om in aanmerking te komen voor ziektekosten of een menswaardig ouwe dag. Klop maar bij je kinderen aan en anders propt de maatschappij je wel in een tehuis voor afgedankten.

Nou heb ik gelukkig geen verstand van economie maar om in een tijd van mondiale crisis in een land waar de werkloosheid zichtbaar omhoog giert de sociale voorzieningen af te breken, daarvan kan ik zelfs zien dat het niet anders kan dan leiden tot chaos en puinzooi. De bezorgde praatjes van nogal wat politici die met de ene mondhoek zwetsen over "zorgelijke problemen in allerlei achterstandswijken" en aan de andere kant een stelsel invoeren van onderlinge concurrentie en naar boven slijmen en onderen trappen, die lui die krijgen waar ze om vragen. Een vreselijk instabiele samenleving met een toenemend aantal werklozen die vanwege instortende sociale voorzieningen geen andere keus hebben dan rotzooi trappen en ongeluk verspreiden. Het heeft alle schijn van een fatale optelsom van verkeerd genomen besluiten. Gesubsidieerde arbeid afschaffen in een tijd dat er een schreeuwende behoefte is aan loonarbeid lijkt op het doelbewust koersen richting een keiharde neo-liberale maatschappij. Collectieve voorzieningen privatiseren als gezondheidszorg, energie, water, openbaar vervoer, onderwijs en communicatie leidt onherroepelijk tot om zich heen slaande armoede en het vullen van de portefeuille van enkelen ten koste van de voorzieningen van velen. Je hoeft helemaal niet zover over de grenzen te kijken naar schandelijke voorbeelden waar diezelfde overheid die nu bezig is collectief kapitaal over te hevelen naar de bankrekeningen der particuliere aandeelhouders en institutionele beleggers over een paar jaar gedwongen is diezelfde voorzieningen weer terug te nemen. Het kapot maken van de sociale huursector kan niet anders dan leiden tot steeds grotere dak- en thuisloosheid. Officieel telt Nederland dit jaar al 74.000 dak- en thuislozen. Het privatiseren van ziekenfonds en gezondheidszorg kan niet anders dan leiden tot op straat zwervende ernstig-zieken en wegkwijnende treurnis in woonwijken waar alle cohesie verdwenen is. Het niet investeren in onderwijsvoorzieningen en het afschaffen van 't beurzenstelsel kan niet anders dan leiden tot een terugkeer naar tijden waar alleen de rijken hun kroost kunnen laten studeren. Om nog maar te zwijgen van de schandelijke invloed van het bedrijfsleven op wetenschappelijke ontwikkelingen. Dat er veel, heel veel geld gaat zitten in patentonderzoek in plaats van naar geneesmiddelen tegen allerlei volksziekten is niet te verteren en zal de komende periode alleen maar meer wenkbrauwen doen fronsen. Dat er miljarden euro's verdwijnen in zoiets als de Betuwelijn en in Amerikaanse gevechtsvliegtuigen is zonder tranen niet uit te leggen aan al diegenen die twee-en-een-half uur in bed moeten wachten om op de pot gezet te worden en aan alle mensen die ziek en verslaafd de binnensteden bevolken.

Dit artikel is verschenen in Kleintje Muurkrant nr 383, 26 september 2003