beeld van diervriendelijke circussen stort in

the ugliest show on earth

Olifanten, tijgers en leeuwen worden geslagen met ijzeren staven en tentpalen, een baby chimpansee wordt geschopt en geslagen met een zweep, kamelen worden geslagen met bezems. Dit zijn nog maar enkele voorbeelden uit een onthutsend rapport dat onlangs door dierenbeschermers werd aangeboden aan de Britse regering met het dringende verzoek een einde te maken aan deze vorm van dierenleed. Uit dit rapport blijkt dat het mishandelen van dieren in circussen door hun trainers en verzorgers tot de dagelijkse praktijk behoort.

"In de twintig jaar dat ik werk als dierenbeschermer is dit wel de afschuwelijkste vorm van mishandeling die ik ooit gezien heb", vertelt Jan Creamer, directeur van Animal Defenders, een onderafdeling van de Britse Anti Vivisectie Bond. "Olifanten werden geslagen met hooivorken, schoppen, haken en allerlei voorwerpen die maar voorhanden waren, waaronder een kruiwagen. Bij een gelegenheid werd een dier zo mishandeld dat het zich gillend van de pijn op de grond liet vallen. Leeuwen en tijgers werden geslagen met ijzeren staven, afgesnauwd en geïntimideerd om ze de piste in te jagen. Ijzeren tentpalen werden in hun keel geduwd. Het wordt hoog tijd dat daar een eind aan komt."
De Animal Defenders hebben zojuist een groot onderzoek afgerond naar de mishandeling van dieren in circussen. Leden van deze organisatie infiltreerden 18 maanden lang in rondtrekkende circussen en observeerden de behandeling en verzorging van dieren in hun winterverblijven. Ze werden daarmee getuige van de afgrijselijkste vormen van dierenmishandeling. Het rapport wordt ondersteund door video-opnames die door de infiltranten gemaakt zijn met verborgen camera's bij verschillende circussen. In totaal werd er 400 uur van het dagelijkse leven van circusdieren op band vastgelegd. De schokkende beelden tonen onder andere hoe op de boerderij een olifant meedogenloos op haar kop wordt geslagen met een ijzeren paal en hoe een andere olifant constant in het gezicht en op haar kop wordt geslagen met een schop, iets wat de dierenbeschermers de meest misselijkmakende vorm van geweld noemen die ooit op film is vastgelegd. Een kleine achttien maanden oude chimpansee werd geschopt en geslagen met een zweep. Een schreeuwende aap met een verzakte endeldarm die wordt teruggeduwd door een oppasser. Verschillende opnames tonen leeuwen en tijgers in metalen containers waarin ze 90% van de tijd werden opgesloten. Op de videobeelden kun je zien hoe Richard Chipperfield senior stenen gooit naar de dieren en hoe hij met een ijzeren staaf naar de kop van een tijger slaat. Een van de infiltranten toerde mee met 't Santos Circus waarbij tijdens de voorstellingen in Harold Hill, Noord London de dieren een week lang op betonnen vloeren moesten verblijven. De olifant Rhanee stond daar 96% van de tijd vastgeketend aan de grond.

Circusdieren spenderen vrijwel hun hele leven aan het reizen van de ene plaats naar de andere. Reizen betekent voor circusdieren ondraaglijk lang opgesloten zitten in transport- en beestenwagens. Bewegingsvrijheid kennen ze nauwelijks. Olifanten staan voor 70 tot 80% van de dag geketend, katachtigen 70 tot 85%. Een beer verbleef 36 uur achter elkaar in een container met een onderbreking van 15 minuten voor een optreden in de ring. Als er geen grasveld was kwamen de dieren helemaal niet buiten. Ook de tenten waarin de dieren tijdens hun reizen moeten overnachten zijn oncomfortabel. Vaak zijn ze lek en bij een incident vond men in een overstroomde tent de paarden 's morgens koud en vochtig in de hoek staand terug. Dieren hebben geen vrije beschikking over water, maar dienen te wachten totdat het ze gegeven wordt. Als het zomerseizoen voorbij is en ze niet geboekt zijn voor de winter gaan ze voor 3 maanden terug naar hun winterkwartier waardoor ze abnormaal gedrag vertoonden. Volgens het rapport verblijven olifanten tijdens hun gehele winterverblijf vastgeketend, terwijl olifanten die in het wild leven steeds onderweg zijn, zij lopen dan iedere dag een afstand van meer dan dertig kilometer. Ze genieten van hun bad in waterpoelen en van de omgang met elkaar. Voor olifanten in circussen is dat er niet bij. Leeuwen en tijgers en andere katten werden voor 72 tot 99% van de tijd in hun kooi gehouden waarbij ze vaak in donkere stallen verbleven. Hyena's, zwarte beren en andere dieren bleven gedurende de drie maanden winterstop constant in hun kooien. Veel dieren waren ziek. Leeuwen met gewrichtspijnen, paarden met hoefproblemen, wonden van de kettingen waar ze aan vast zaten, wonden van onderlinge gevechten en mishandelingen van verzorgers. Er waren infecties aan het oog en men zag dieren met verlammingsverschijnselen.

"Dit zijn geen uitzonderingen", vertelt Jan Creamer. "Het gebeurt maar al te vaak dat dieren mishandeld worden. Mensen hebben geen idee van wat er schuil gaat achter het circusgordijn. Ze geloven maar al te graag de mythe dat er een speciale band bestaat tussen de trainers en hun dieren en iedereen gelooft dat ze met liefde en zorg behandeld worden, want dat wordt ze verteld. Maar ze zien niet wat er achter het gordijn gebeurt. Als je de leeuwen en tijgers met vaart de ring in ziet lopen komt dat omdat ze achter het gordijn worden aangespoord met ijzeren staven. De dieren krijgen hun training al vanaf jonge leeftijd omdat de kunstjes dan het gemakkelijkst bijgebracht kunnen worden. Met een zweep, knuppel of olifantenhaak worden de dieren geïntimideerd en afgericht. Zelfs de zogenaamde tijger- en leeuwenaanval op de trainer is aangeleerd. Met prijzen en ogenschijnlijke affectie en de beloning van voedsel worden de dieren van de trainer afhankelijk gemaakt. Zelfs grote en gevaarlijke dieren zijn op deze manier tot een vorm van afhankelijkheid te krijgen. De grote katachtigen werd voedsel onthouden als ze hun kunsten niet op een goede manier vertoonden. Alle dieren die we tegenkwamen waren bang voor mensen."

De circusfamilie Chipperfield heeft het rapport inmiddels fel bekritiseerd. Een woordvoerder heeft laten weten dat de dierenartsen regelmatig door dierenartsen worden gecontroleerd, maar de video-opnames spreken voor zich. Animal Defenders is van plan om de filmopnamen over te dragen aan de autoriteiten.
Animal Defenders gaat er van uit dat circusbezoekers niet op de hoogte zijn van al dit leed. Ze verwachten dat het publiek verbaasd zal zijn bij het zien van de beelden. Mensen van wie gedacht werd dat het dierenexperts waren, blijken weinig verstand te hebben van dieren en hun gedrag. Zo vroeg een trainer zich af waarom haar olifant toch altijd zo met haar kop stond te zwaaien. Zij wist niet dat dat een teken is van frustratie wegens het voortdurend vastgeketend staan.
De dierenbeschermers zijn van mening dat de huidige wetgeving ontoereikend is. Men kan alleen optreden tegen dierenmishandeling als daders op heterdaad worden betrapt. Maar er zijn geen regels voor het houden van dieren in circussen. Daarbij komt dat circussen moeilijk te controleren zijn omdat ze van de ene plaats naar de andere trekken. "Je kunt hierbij niet spreken over goede of slechte circussen" volgens Creamer, "circussen zijn van nature niet geschikt voor welk dier dan ook. Het wordt hoog tijd dat het gebruik van dieren in circussen verboden wordt." Een standpunt dat ook door Marga de Hesse, afdelingssecretaris van de Nederlandse Dierenbescherming, van harte wordt ondersteund. "De Nederlandse dierenbescherming pleit al jaren voor een verbod van het gebruik van dieren voor menselijk vermaak. Ook de Nederlandse wetgeving schiet tekort. In welke wet staat beschreven hoe je beren moet houden, welke eisen aan het transport van tijgers worden gesteld? U zult het nergens vinden. En je kunt er gerust van uit gaan dat dergelijke praktijken -zoals in Engeland- zich ook elders afspelen. Maar ook het publiek is medeverantwoordelijk" vindt De Hesse. Menigeen zal bij het zien van deze gruwelijke beelden het hoofd afwenden maar gaan daarna wel weer even zo vrolijk een kaartje kopen aan de circuskassa, "want zolang als er mensen zijn die er naar gaan kijken, zo lang zullen dit soort circussen blijven bestaan."

Toos Jeurissen ("met de groeten aan Joep Zwaard")

Dit artikel is verschenen in Kleintje Muurkrant nr 319, 22 maart 1998