"markets cause death"

Zo is dat hier in Canada. Wij, fumeurs en non-fumeurs (hier is de wereld in twee kampen verdeeld terwijl baby's en kinderen ook om de hoek komen kijken) worden doodgegooid (kill you) met zogeheten 'healthwarnings'. Wij tellen er acht en ik heb een lichte voorkeur voor de Franstalige versie. Ik ben niet verliefd geraakt op "pulmonaires mortelles" - dat zijn "dodelijke longen" - maar ik krijg er evengoed de wildste visioenen bij. Absurd, dat zijn ze, de healthwarnings, en zoveel meer. Een vriend van mij, zijn naam is Derek, gooide op mijn verzoek zijn lege sigarettenpakjes niet weg maar bewaarde ze. Zo had hij na 14 maanden een verzameling van over de 700 pakjes, allen van hetzelfde merk, een menthol filter tipped King Size cigarette met een duidelijk op de vrouw gerichte styling. De merknaam en daaronder het woord 'menthol' staan in witte letters op een goudomrande groenkleurige ovaalvorm, een spiegel als het ware. Door Dereks' verzameling was ik in staat te ontdekken dat er acht verschillende 'healthwarnings' bestaan. De ene waarschuwing is duidelijk favoriet boven de andere. Ik heb dus geteld en geturfd. "Fumer durant la grossesse" is een tophit. "La cigarette cause le cancer" (la, le) staat minder hoog genoteerd. Misschien heeft zich dat inmiddels gewijzigd maar het kan ook afhangen van het merk en de soort gericht op een specifiek marktsegment. Op, laten we zeggen, het merk Marlboro zal waarschijnlijk "Smoking can kill you" het heel goed doen. Hoger scoren dan dat gedoe met "pregnancy". De vrouw is binnen bezig met haar brood, rookt menthols, en hij zaait daarbuiten dood en verderf om de markt te bewaken en rookt een andere "flavour". Hij valt over de hele wereld te bezichtigen, die man, en hij heeft enkel broers en niet alleen in sigaretten maar ook in hamburgers, kleding en andere zaken. Zij zijn globaal. De billboards met de Marlboro-man maakten in Oost-Europa plaats voor de billboards met overheidsleuzen. Broer MacDeath blaast daar ook een stevig potje mee. Nu is het naar mijn mening erg interessant om dat fenomeen van overheidsleuzen in de voormalige socialistische landen te leggen naast deze ook van overheidswege uitgevaardigde 'healthwarnings', de overeenkomsten en verschillen binnen de context van de twee systemen. In het vervolg van dit verhaal zal er al iets aan het licht worden gebracht maar er zijn vast nog wel meer implicaties die ik over het hoofd heb gezien. Dat beeld van die man op dat paard in die Amerikaanse prairie (en ook hier weer kun je een hele studie verrichten), de cowboy in de vlakte, hij is relaxed. Hij heeft de ruimte overwonnen en neemt zich nu de tijd om een sigaret te roken. En is niet de hele Amerikaanse ontwikkeling gebaseerd op 't idee dat tijd en ruimte te veroveren grootheden zijn? En dat dan in de breedste zin, of het nu om wetenschap of om scholing en industrie gaat? Wij zijn dus globaal omringd met dit beeld, en vele anderen waar je, goed beschouwd, van moet overgeven. "Zum kotzen" is het, om nu ook maar de Duitse taal te betrekken in deze "all out war" die geen einde kent. Nu zijn dus niet alleen die man en de hele slurrie van markten en reclame bezig met die oorlog maar ook een overheid die een offensief heeft ingezet. een soort tegenoffensief waar we dankbaar voor zouden moeten zijn, ware het niet dat de strijdmiddelen die oorlog nog verschrikkelijker maken dan deze al was. beduidend mismaakter ook dan de nicotineverslaving c.q. het inhaleren van rook van de tabaksplant.
"Cigarettes are addictive" en "La cigarette crée une dépendance". Bedankt voor de boodschap overheid! maar wat is dit voor een achterlijkheid? Is dit alles nu echt bedoeld om dergelijke boodschappen in de hardleerse koppige breinen van de massa te stampen? Zegt die overheid, "je bent gewaarschuwd mensje!" Is het dat? Of wat? Ik denk dat ieder van ons er dan nog wel een paar in de kast heeft liggen. Een voetganger of fietser heeft er wel een paar over de automobiel, wat dat allemaal wel niet veroorzaakt, van olieplatform tot hoogoven enzovoorts. Ouders met een zwaar allergisch kind zullen een paar leuzen hebben voor de petrochemische industrieën. Zo komen we dus geen steek verder, maar nu deze leuzen zijn losgelaten heeft het publiek een machtig middel gekregen om met oorzaken en gevolgen en creaties van de meest onverwachte soorten en middelen terug te gaan schieten om in termen van oorlog ("kill you") en ziekten ("fatal lungdiseases") te spreken. "Fucking can cause aids", het is triest genoeg. "Governing cause corruption" is er een "avant la lettre". Toen hier de overheid de sigarettenfabrikanten gebood om ruimte te geven op de sigarettenpakjes sputterde deze laatste partij wat tegen. Na ampele overweging besloten de producenten annex dealers dat de waarschuwingen geen titel of jota in de verkoopcijfers zouden schelen. De heerlijke winst zou waarschijnlijk wel stijgen. En ze kregen gelijk. Ze werden nog meer getrakteerd, want door die waarschuwingen werden ze gevrijwaard van schadeclaims ingediend door individuen uit het publiek. "Je wist toch waar je aan begon, Jan L." Er gaan honderden miljoenen in de sigarettenhandel om. Confisqueren die hap, zou ik zo zeggen ("La cigarette cause le profit"). Van dat profijt weten de regeringen door hoge belastingheffingen op dat product ook alles. Zo ontstaat er een leuze bestaande uit een enkel woord, namelijk "hypocrisie", en dat is dan tegelijk op het hele systeem van toepassing.
Gezond zijn! Daar gaat het dus om. Dat had Hitler ook al begrepen. Hitler at geen vlees, dronk geen alcohol en rookte niet. Dat hij aan het einde van zijn leven zoveel pillen slikte lag eraan dat hij wat zenuwachtig was. Er zijn dus twee categorieën in de wereld: fumeurs en non-fumeurs (en baby's en kinderen). Ik haalde Hitler aan om daarmee te illustreren dat gezondheidsfreaks er hele nare ideeën op kunnen nahouden (peut nuire). Een non-fumeur is niet per se een beter, beminnelijker of verstandiger mens dan een smoker.

"reclame veroorzaakt breinkanker"
Ik zou dat graag op alle reclameuitingen willen zien, en nu de beer toch los is, ik wil op alle auto's waarschuwings-stickers. Op alcoholhoudende dranken ook. Wat een ellende dat vocht kan veroorzaken! Dan denk ik aan kapotgeslagen relaties, verrotte levers en autocrashes met verpletterde mensen. En dan zou ik ook wel eens met die Malboro-man en die Brenda-lady willen spreken over de tabaksplant versus de marihuanaplant. Een andere oorlog, goed beschouwd dezelfde oorlog, "the war on drugs". Ik weet 't, we moeten verstandig zijn maar een oorlog duidt niet zozeer op een goed versus een kwaad maar veel vaker op een collectieve verstandsverbijstering. Ik stuit enigszins op een tegenstelling omdat ik al lang geleden, en niet ik alleen, de oorlog heb verklaard tegen het kapitalistische systeem van het kolonialisme tot aan de huidige multinationalisering met zijn perfide aandelenmarkten toe. Een contradictie, omdat ik oorlog als een collectieve verstandsverbijstering heb verklaard en ik door mijn oorlogsverklaring aan diezelfde verbijstering moet lijden. Ik heb geen helikopters, landmijnen en missiles tot mijn beschikking en mijn keukenmesje gebruik ik om groenten te snijden en mijn aansteker alleen om een sigaret of het gasfornuis of een kaars aan te steken. Het is voorlopig alleen maar een oorlog met woorden. Ik betreur het diep. Ik wil eigenlijk helemaal niet praten met de Marlboro-man en de Brenda-lady. Ze zijn hoogst politiek, gevaarlijk en niet voor rede vatbaar. Ik houd ervan hoor, om van de tabaksplant te roken. Daarover bestaat geen misverstand. De 'healthwarnings' ondertussen ruiken naar iets veel ergers dan sigarettenrook. Zij zijn voor mij een signaal, een teken van het totale cynisme en nihilisme en hysterie en lafheid van het systeem waarin wij leven. Het onbegrepene vooral of het opzettelijk niet willen begrijpen en dan komt er een ander woord om de hoek kijken, fascisme. Ik huiver. De filosoof Nietzsche sprak al over die tijd waarin alles onderuit gehaald zou zijn. Een mens is gebombardeerd tot functie en consument alleen en wanneer het niet lukt of niet wil dan is hij/zij hetzelfde dan wat op de zijde van een sigarettenpakje staat gedrukt, namelijk een giftig bestanddeel.

In de zestiende eeuw introduceerde een Franse diplomaat de tabaksplant van het genus Nicotiana, oorspronkelijk alleen voorkomend in Amerika, in Frankrijk. De oorspronkelijke bewoners van Amerika rookten van de tabaksplant - die als "sacred" werd beschouwd - alleen gedurende vredesceremoniën en rituelen. Het kenmerk van een ritueel is dat er sprake is van een herhaling van handelingen. Kijk nu eens naar het opsteken van een sigaret en vervolgens naar het roken. Zie de elementen rook en vuur. "Holy smoke" Ons hele leven is natuurlijk gebaseerd op de herhaling van handelingen. In het autorijden en het televisie kijken zie je die herhaling (van handelingen) heel sterk. Ach, ik zou er lang en breed over kunnen theoretiseren maar er is een ander woord dat als "healthwarning" dienst zou kunnen doen naast hypocrisie en dat woord is "leeg". Een lege wereld, vrijwel op niets anders gebaseerd dan economie in handen van grote corporaties, stinkend geld en geknechte consumenten die overwegend niet de tijd hebben ergens over na te denken of wanneer ze dat wel doen veelal hun ziel hebben verkocht. Dat is hier een voorwaarde om mee te kunnen draaien.

Zoals ik dus al zei is de hele tabakswereld interessant om te beschouwen in het licht van het kolonialisme en de slaven op de tabaksplantages en al het bloed dat vloeide en onophoudelijk blijft stromen. Ha, een markt! Een kanker en ziekten voortbrengende parasiet. De ziekte zelve die zich oneindig herhaalt. En alles is daar bij inbegrepen. Ziekte exploitatie, haat, angst, discriminatie en verovering. De tabaksmarkt is een markt met pesticiden, herbiciden, kunstmest, reclame en als een belangrijke aanhanger de petrochemische/farmaceutische/gezondheidsindustrie. We leven niet in een systeem dat levensvoorwaarde-scheppend is maar in een systeem - en dat is nu zo langzamerhand wel bewezen - dat het tegenovergestelde doet, namelijk dood en verderf zaait. En dat zie ik terug in die "healthwarnings" Er worden miljoenen pakjes sigaretten verkocht hier in Canada, dus allen met die opschriften. En de drukpersen spuwen dus telkens weer die woorden uit. Kill you, cancer, fatal, pregnancy, etc... En al die woorden liggen op straat en op tafels. Zij penetreren op een voornamelijk onbewust niveau. Zij spoken rond als spastische mantra's en men rookt ondertussen stevig door. Natuurlijk. Mijn verbijstering is vrijwel compleet, hoe langer ik erover nadenk (Kill you, Fuck you). Curieus zijn ook de gebruikte werkwoorden. Je kunt er een universum mee scheppen. Wat je schept zegt iets over je verbeelding en enige creativiteit komt om de hoek kijken. Ik zie toch nog iets positiefs. Voel me niet totaal verloren. We zien "can", "cause", "create" en "are" ("to be"). "I can create, I am", kan ik er van maken. We kunnen er eindeloos mee spelen. We leven in de dictatuur van de markt. "La pauvreté creé une dépendance" - "Poverty cause mysery" - "Capitalism cause war".
"Smoking cause smoke" is overigens mijn eindconclusie. En wanneer we het lege pakje sigaretten weggooien dan gooien we daarmee tegelijk de "healthwarning" weg. Het nihilistische principe van de wegwerpmaatschappij vond daarmee zijn voltooiing. Deze beschaving is dood. Het lijk dat nog zovele dienaren kent is hoogst gevaarlijk, maar het is dood. Kill you! Het is hilarisch. "Love cause love" - "Love can cause pregnancy" - "Smoking during pregnancy..."
Nu is het genoeg. Dag vrienden aan de overkant van de oceaan. Je vous salute. Houd goede moed. Cause is cause. We are. We can create. Be there! Resist!

Vincent (uw overzeesche correspondent)

Dit artikel is verschenen in Kleintje Muurkrant nr 306, februari 1997