Jus is geen jus
De nieuwste hype in Nederland Schrijversland, Marieke Lucas Rijneveld, deed er goed aan om de haar gegunde vertaling van werk van een zwarte Amerikaanse activiste terug te geven. Die mening is elk verstandig mens toegedaan. Waar het bij culturele toeeigening om gaat wordt goed zichtbaar in een recensie van Lucas Rijneveld door Arnon Grunberg, in de Groene Amsterdammer van tien februari.
Het artikel heet Jus blijft jus en bevat een illustratie. Wat zien wij? Een voor een ontbijt gedekte tafel, en daaromheen vier mensen van wie alleen de handpartij zichtbaar is. De handen zijn gevouwen. Op de tafel liggen een wit tafelkleed, zes bordjes waarvan vier vergezeld van mes en vork en eentje gevuld met klaargemaakte brioodjes, vier kroezen, twee theelepels, een schaaltje met suikerklontjes en lepel, een grotere schaal met daarop brood onder plastic, en een ook al weer plastic verpakking met broodjes. Ook op de tafel een doos margarine en drie dranken, twee in karton, eentje in een plastic fles.
Het onderschrift onder de illustratie luidt: De gereformeerde god hangt als een schaduw boven belangrijke naoorlogse Nederlandse romans en is een citaat uit het artikel van Grunberg. Maar de vraag is: kijken we hier wel naar een gereformeerde ontbijttafel? Of heeft de redacteur van het artikel geen idee van het gereformeerde. En was hij of zij te lui -of te betweterig = zaken naar hem of haar toehalend die niet van hem of haar zijn- om op zoek te gaan naar een echte gereformeerde ontbijttafel.
Want kijken we nog een keer. Eerst naar die ontbijters. Twee van hen, nemen we aan de ouders van dit gereformeerde gezin, dragen een horloge om de pols, maar de moeder ook een armband, en nog wel van goud of iets dat daarvan de schijn moet wekken. Nog opvallender: ook de zoon des huizes draagt opsmuk. Het is niet goed zichtbaar of hij een groot horloge toont maar aan de andere hand lijkt een heuse zilverachtige ring te blinken. Is de jongen een uit de kast gekomen jongen? Op deze foto in deze setting wordt gesuggereerd dat uit de kast gekomen zonen standaard tot het gezinsleven van de gereformeerden behoren!
Gaan we naar de tafel. Die kroezen… Vader drinkt er (karne-)melk uit, de anderen zwarte koffie. Dochter heeft wat minder koffie in haar kroes dan moeders maar dat kan aan haar jeugdige leeftijd liggen. Bij zoon is dat anders. Hij laadt de verdenking op zich dat hij reeds uit zijn kroes heeft gedronken, zo weinig koffie resteert daarin. Wat voor dekselse jongen is dit? Niet alleen uit de kast komen maar ook nog aan deze zondagmorgense ontbijttafel voor het gebed zijn kroes koffie goeddels leegdrinken! En zelfs die kroezen zijn fout… Gereformeerden drinken hun koffie uit kopjes, met een schoteltje onder dat kopje. En die koffie wordt pas geschonken na het gebed...
De andere ongerijmdheden: die verpakkingen, met margarine en met dranken. Gereformeerden eten -in ieder geval op zondag maar als bruin het een beetje toelaat altijd- roomboter. Uit een botervloot, van porcelein of in ieder geval keramiek dat daarop lijkt. En die melk of karnemelk van pa zit ook niet in een pak maar ook in porselein: een kleinere kan voor de melk voor de koffie, een grotere voor water en drinkmelk. En dan die fles met jus d’orange of wat voor tropische melange ook? Men zou bijna denken dat die redacteur van De Groene het er om gedaan heeft… Om het gereformeerde deel van de bevolking eens flink te pijnigen…
Jus blijft jus, schrijft Grunberg. Hij doelt daarmee op de ‘lekker vette jus’ waarop bij Lucas Rijneveld thuis ‘vetbolletjes drijven’ en die afkomstig is uit een kom met ‘het oortje eraf’. Het zal ongetwijfeld het geval zijn. Die jus blijft jus. Maar die jus is nooit vervangen door jus d’orange. Op een gereformeerde ontbijttafel is geen plaats voor flauwe drankjes, zondige verleidingen met een exotische naam. Een banaan of appel is okidoki, maar in een buitenland in elkaar geflanste en uit een supermarkt gekochte buitennissigheden blijven verre van deze tafel.
Wie vertaalt hier voor de lezers van De Groene de gereformeerde ontbijttafel? De tafel is bijna te karig gevuld om het hersenspinsel van een katholiek te kunnen zijn. Die zou bedacht hebben dat de broodjes niet de vorige avond zijn gesmeerd maar dat het pak margarine ergens voor moet dienen en samen met een schaal met kaas en vleeswaren op de tafel staat. Nee, het moet hier om een verklaard atheist gaan, zo eentje die op zondag niet luncht maar bruncht en gewend is om aan tafel al naar gelang zijn politieke voorkeur naar WNL op Zondag of Buitenhof te kijken… Zo eentje die denkt: gereformeerden…? Ach, ik ken ze niet en ik wil ze ook niet kennen. Zolang ze zich maar koest houden in hun reservaat… En mijn dochter maar niet met eentje thuiskomt...
(JoopFinland)
