Tango Dissonante
Nu de banden tussen ons Koninklijk Huis en de Argentijnse elite al weer geruime tijd onderwerp van gesprek vormen, is het misschien goed om weer eens terug te gaan naar het begin van dit interessante contact. Dat dateert van kort na de oorlog toen in Buenos Aires de fascistoïde generaal Juan Peron - met aan zijn zijde de voormalige nachtclubdanseres Evita Duarte - aan de macht was gekomen. Naar verluidt dankzij de (financiële) steun van Duitse schatbewaarders in Argentinië. Het volk wist van niets en juichte. De meeslepende klanken van de tango weerklonken in ieder café.
Juan en Evita Peron behoorden tot de top van een internationale organisatie die er in het geheim voor zorgde dat vele Duitse oorlogsmisdadigers de wijk konden nemen naar de overkant van de Atlantische plas. Niet alleen politieke overwegingen vormden de grondslag voor dit sinistere evacuatieprogramma, maar vooral enorme financiële belangen. Vooral de laatste jaren is daar veel over gepubliceerd. Maar nog veel meer is tot nu toe onder water gebleven. Zoals bijvoorbeeld blijkt uit een klein deel van een nog niet gepubliceerd Brits manuscript dat aan het Kleintje is toegespeeld. Een vertaald citaat:
zakkenvullers
"...De grootste zakkenvuller in Argentinië was Peron's zwager en secretaris Juan Duarte, de beruchte broer van Evita. Hij was alleen gevoelig voor steekpenningen als het om bedragen ging van zeven nullen en meer. Hij vond op dit gebied zijn gelijke in zijn secretaris, Jorge Antonio, die later een nog belangrijker rol zou spelen als Peron's speciale adviseur. Een andere figuur van importantie in de Argentijnse zakenwereld was de Uruguayaanse tycoon Alberto Dodero. Hij verdiende kapitalen met een eigen handelsvloot die hij in de jaren vijftig overdroeg aan Peron en die de basis vormde voor "La flota mercante Argentina" met haar hoofdkantoor op de pretentieuze Avenida Corrientes. Dodero was een intimus van Evita en vulde regelmatig haar exclusieve juwelencollectie aan. Net als zijn vriend Juan Duarte hield hij van jonge, strak in het vel zittende meisjes en was een bekende figuur aan de Franse Rivièra, waar hij voor de "café society" (later "jet-set") opulente feesten organiseerde. Voor één daarvan had hij de villa van de hertog van Windsor afgehuurd. Hij liet de tuin bedekken met een zee van orchideeën die speciaal voor die gelegenheid met twee vliegtuigen vanuit Brazilië waren aangevoerd. Tot de genodigden behoorde ook prins Bernhard der Nederlanden. Dat was in de periode waarin Evita haar beroemde bezoek aan West-Europa bracht waar zij met veel fanfare werd ontvangen door de Franse regering, de Italiaanse regering en de paus (zomer 1947, J.P.). In Engeland was zij niet welkom. Een paar jaar later zou zij wraak nemen."
Die wraak hield verband met de modernisering en uitbreiding van het Argentijnse spoorwegennet dat sinds de aanleg op Britse leest was geschoeid. Ondanks het feit dat de overschakeling op afwijkende continentale afmetingen voor grote moeilijkheden zou zorgen wist Evita na een tip van Dodero de zo goed als in hun eindfase verkerende plannen van tafel te krijgen. Er kwam een open inschrijving en één van de Westeuropese kandidaten voor de order werd het Nederlandse Werkspoor, dat al sinds 1936 pogingen ondernam om in Argentinië een voet tussen de deur te krijgen.
"In verband met die inschrijving arriveerde prins Bernhard in Buenos Aires (1951, J.P.) om Evita het Grootkruis in de Orde van Oranje Nassau en een kostbare juwelencollectie te bezorgen. Ook Juan Duarte kreeg een koninklijke onderscheiding, zij het van wat bescheidener proporties. Evita's broer was de eigenaar van de grootste nachtclub in de Argentijnse hoofdstad, eveneens aan de Avenida Corrientes. Daar organiseerde hij voor de prins een privé-receptie van een pracht en praal die Buenos Aires tot dan toe niet had gekend. Dit keer was de parterre niet bedekt met orchideeën maar met de mooiste meisjes van de stad. Volgens goed geïnformeerde bronnen was het bezoek van de prins voorbereid door Dodero die van de veranderde plannen rond het spoorwegennet op de hoogte was gesteld".
Zoals bekend werd de order van rond de 250 miljoen gulden inderdaad gegund aan Werkspoor, waarbij dertig miljoen gulden aan steekpenningen op een veertigtal geheime Zwitserse bankrekeningen werd gedeponeerd. Die rekeningen behoorden grotendeels toe aan Evita en haar broer Juan (1). Werkspoor zou overigens een deel van de Argentijnse order hebben uitbesteed aan het dankzij Amerikaanse steun langzaam herrijzende voormalige Krupp-concern. De bijbehorende financiële transacties zouden hebben plaatsgevonden via een daarvoor speciaal in het leven geroepen bankbedrijfje in Kiel dat onder leiding stond van de net vrijgelaten dr. Hjalmar Schacht, het financiële brein achter Hitler's Derde Rijk en schoonvader van Mussolini-bevrijder Otto Skorzeny.
ratlines
Uit het voorafgaande valt ondermeer op te maken dat prins Bernhard sedert het tuinfeest dat Dodero in 1947 op het landgoed van de Nazi-gezinde Windsors organiseerde op zeer goede voet stond met de Uruguayaanse ondernemer. Op het oog niks mis mee, ware het niet dat diens vloot één van de belangrijkste schakels vormde bij de al eerder gememoreerde evacuatie van Duitse oorlogsmisdadigers, waarvoor het presidentiële echtpaar Peron mede de basis legde. De aanleg van de tot dit netwerk behorende "ratlines", waarin Evita's latere vriend Otto Skorzeny na diens "vlucht" uit geallieerde gevangenschap in 1948 een belangrijk aandeel had, vormde zelfs één van de onderliggende redenen voor de Europese trip van Evita in datzelfde jaar (2). En onderdeel van gesprek met generaal Franco, paus Pius XII en een aantal leden van de Zwitserse regering. Die besprekingen waren uiterst succesvol en in Bern werd op het adres Marktgasse 49 zelfs een geheim emigratie-bureau ingericht. Eén van de leiders was de voormalig SS-er Carlos Fuldner die als coverbaan het agentschap voerde van Argentinian Civil Air Transport Authority. Comfortabeler kan haast niet. Het ligt voor de hand dat Fuldner ook gebruik maakte van deze positie om een soort luchtbrug tussen Zwitserland en Argentinië in het leven te roepen om de meest dringende gevallen op een wat snellere manier te kunnen afhandelen. Documenten uit 1948 uit de annalen van de Amerikaanse militaire inlichtingendienst maken er gewag van dat Swiss Air binnen dit kader de rol vervulde van boekingskantoor en dat de KLM voor het daadwerkelijke vervoer zorgde. De Nederlandse vliegtuigmaatschappij, waar prins Bernhard al snel na de oorlog in de Raad van Commissarissen opdook, verzorgde al vanaf 1946 weer vluchten op Zuid-Amerika met een paar door directeur Albert Plesman (3) in de VS aangeschafte DC-3 toestellen, later aangevuld met Constellations van Lockheed Uiteraard vervoerde de KLM volgens dezelfde documenten de oud-Nazi's niet voor niets. Niet zelden moesten de schichtige cliënten zo'n 50.000 dollar neertellen om aan geldige dooreisdocumenten te komen. De bulk van Hitler's voormalig personeel zocht echter zijn goedkopere heil op schepen van Dodero. Ten tijde van Evita's succesvolle Westeuropese tournee in de zomer van 1947 liep de "Santa Fe", een schip dat deel uitmaakte van de Compagnie Dodero SA, op 19 juni de haven van Buenos Aires binnen met aan boord het eerste contingent Nazi-vluchtelingen.
Bijna exact vier jaar en vele scheepsladingen later arriveerde op 14 juni 1951 de "Giovanna C." in Argentinië's grootste haven met omder andere Adolf Eichmann tussen de passagiers. Hij werd begin april voorafgegaan door de "Corrientes" die ene Klaus Barbie veilig had overgebracht. Om even bij te komen van de vermoeienissen van zijn ietwat avontuurlijke zeereis bracht Barbie na aankomst samen met zijn gezin tien dagen door in hotel El Dorado in Buenos Aires alvorens verder te reizen naar Bolivia. De wereld is klein en zit vol verrassingen. Tezelfdertijd waren namelijk ook prins Bernhard en zijn gevolg in verband met voornoemde Werkspoormissie per vliegtuig in de stad neergestreken met aan het roer de voor die gelegenheid tot reserve-majoor gebombardeerde Fokker-vlieger Gerben Sonderman. Een oude kennis van Barbie volgens de Britse schrijfster en historicus Evelyn le Chêne.
verzetshelden
Een citaat uit een artikel van haar hand in Elseviers Magazine dd. 23 juni 1984 (4): " ...Barbie's taak was drievoudig. Eerst moest hij de vrijmetselaars catalogiseren. Ten tweede: de joodse immigranten en hun organisaties. Ten derde: economische oorlogsvoering. Daartoe werd de jonge, uit het Rijnland afkomstige "Referent" van de afdeling IV-D van de SD in Berlijn naar Nederland gestuurd. Zijn opdracht: kennis vergaren over en vriendschap sluiten met invloedrijke personen in de Nederlandse industrie. Zijn speciale aandacht zou moeten uitgaan naar die bedrijven die Duitsland zouden kunnen helpen in de oorlogsinspanning. Fokker lag in dat verband natuurlijk voor de hand en Barbie ontwikkelde inderdaad nauwe banden met uitgeweken Duitsers in Nederland. Banden die hem in 1940 en 1941 uitstekend van pas zouden komen." Een maand na de Duitse overval op ons land in mei 1940 meldde Barbie zich bij zijn superieuren in Den Haag en ging aan het werk. "Barbie hernieuwde de in zijn dagen in Berlijn gesloten vriendschappen en trad toe tot een groep Duitsers die bijeenkwamen in de Amsterdamse bar "Astoria" (in de Vijzelstraat, J.P.). Tot die groep behoorde de directeur-generaal van Fokker, de vliegtuigfabrikant Seekatz. Een ander lid van de "Astoria-kring" was Alois Meadl, een Duits emigrant die al sinds 1932 in Nederland woonde en die een speciale opdracht van Hermann Göring moest uitvoeren: het verzamelen en naar Duitsland sturen van zeldzaam antiek en waardevolle schilderijen van gedeporteerde Joden. En dan was er nog een derde man, Sondermann, die zich in hoge en invloedrijke kringen bewoog."
De reactie op dit sensationele artikel was indertijd nul. Mogelijk lag dat enigszins aan de spelling. Meadl was de Britse interpretatie voor Miedl en Sondermann deed het met één letter "n" aan het eind. Voor de rest is de informatie van Le Chêne correct, zij het onvolledig. Alois Miedl had in Duitsland een paar enorme zwendelaffaires achter zijn naam staan en nam uit veiligheidsoverwegingen de benen naar Nederland. Dat vormde overigens geen beletsel voor een latere actieve rol binnen het Duitse spionagenetwerk in Nederland en zijn na-oorlogse vriendschap met prins Bernhard. Zoals wij zagen dateerde zijn vriendschap met Sonderman al van ver voor de oorlog.
De eind 1909 in Drachten geboren Gerben Sonderman maakte in de jaren dertig furore in de militaire vliegerij die in Nederland beheerst werd door Fokker. Ook Duitsland vormde voor de vliegtuigfabriek een uitstekend afzetgebied en het lag voor de hand dat Sonderman, die in 1939 zelfs invlieger werd van Fokker's nieuwste modellen, contacten onderhield met zijn collega's ten oosten van Nieuwerschans. Hij zou zich na het uitbreken van WO II al vroeg in het verzet hebben begeven. In 1942 zou de grond hem echter te heet onder de voeten zijn geworden en dook hij onder bij een goede vriend: de Duitse spion Alois Miedl (5).
Toen in datzelfde jaar de grond kennelijk wat was afgekoeld werd hij de rechterhand van kolonel Six, die juist de leiding van de verzetsgroep OD op zich had genomen (6).
"Verzetsleider" Six opereerde de verdere oorlog door onder zijn eigen naam en dat was op zijn minst curieus omdat naast Sonderman nog twee lieden met duistere Duitse contacten in zijn nabijheid opereerden: de adelborst Wim Pasdeloup en Guillaume Meertens. Pasdeloup werd begin 1943 iets langer onder water gehouden dan goed is voor een mens. Meertens haalde, ondanks of wellicht dankzij het feit dat hij de topagent was geweest van zowel Klaus Barbie als Willy Lages, wel de meet in 1945 en werd na een paar enerverende jaren vol anti-communistische activiteiten en een tegen hem gevoerd proces klusjesman van prins Bernhard (7). Eén van de redenen waarom hij na de oorlog van het haakje werd gehaald was het feit dat hij wel eens "chickenfeed" (ofwel onschuldige informatie) aan Six doorsluisde. Die beschikte samen met Sonderman over een eigen radioverbinding met prins Bernhard. Meertens' materiaal zou langs die weg vervolgens terecht zijn gekomen bij Bernhard's vooroorlogse vriend Sefton Delmer die het gebruikt zou hebben voor de "black propaganda" die hij bedreef via "zijn" Soldatensender Calais (8). De zender van Six en Sonderman bevond zich in een leeg appartement in de zogenoemde "Wolkenkrabber" aan het Victorieplein in Amsterdam-Zuid. Ettelijke malen werd de zender uitgepeild, waarna op de bekende Duitse wijze alle bewoonde appartementen werden uitgekamd. Het lege appartement werd telkens ongemoeid gelaten. Rare jongens, die Germanen. Sonderman zette na de oorlog zijn vliegerscarrière voort. Zoals al eerder aangehaald onder andere als captain bij prins Bernhard's promotievluchten naar Zuid-Amerika, waar dankzij de Perons het gedachtengoed van het Derde Rijk bewaard bleef. En door figuren als Barbie weer werd uitgezaaid in veelbelovende militaire kringen. Met als gevolg dat veel Latijns-Amerikaanse landen al tientallen jaren gebukt gaan onder de terreur van dictatoriale regimes, al dan niet voorzien van een democratisch sausje. In Argentinië kwam in de jaren zeventig de beruchte kliek van Videla aan de macht. Daartoe behoorde ook ene Jorge Horacio Zorreguieta, hoe je het ook keert of draait. Dochter Maxima zou Willem Alexander in hotel Llao Llao hebben voorgesteld aan haar familie. Het hotel ligt in het chique Argentijnse vakantieoord San Carlos de Bariloche. In 1951 rustte opa Bernhard in hetzelfde hotel uit van de vermoeienissen van Juan Duarte's party in diens dancing aan de Avenida Corrientes in Buenos Aires (9). Samen met zijn gevolg en de Perons. De tango weerklinkt ook daar nog steeds. Maar wie goed luistert hoort vele dissonanten.
Noten:
(1) Zie hiervoor ondermeer het door Henk de Mari in de Telegraaf van 12 maart 1976 gepubliceerde artikel "Prins Bernhard stemde de Perons gunstig met juwelen en onderscheiding".
(2) Zie het artikel "Evita, Swiss & the Nazis" van Georg Hodel in het Amerikaanse magazine IF (blad van het Consortium for Independant Journalism) van 7 januari 1999.
(3) Plesman was ook nog kort na het uitbreken van de oorlog op zijn zachtst gezegd Duitsgezind. In de zomer van 1940 probeerde hij via zijn connectie met Göring een vrede te bewerkstelligen tussen Engeland en Duitsland waarbij met name de Nederlandse economie aan die van Hitler-Duitsland werd gekoppeld. Bernhard's Nazi-connecties zijn inmiddels genoegzaam bekend.
(4) "Klaus Barbie. De rol van een nazi-beul in Nederland".
(5) Zie "De merkwaardige relatie Alois Miedl, een gannef in commissie" van Igor Cornelisse in VN van 9/10/76.
(6) OD stond voor Ordedienst. De naam was gekozen omdat de leiding ervan uitging dat de Duitse aanwezigheid in Nederland van korte duur zou zijn en na terugtrekking van de Duitse troepen een machtsvacuüm zou ontstaan bij afwezigheid van een wettige Nederlandse regering. Men was bang dat links bij die situatie de macht zou grijpen. De OD moest dat voorkomen.
(7) Zie onder andere Het Vrije Volk van 11 en 23 februari 1984 in Kleintje Muurkrant nummer 317 het artikel "Een noodzakelijke nuance".
(8) Zie het boek van Wim Klinkenberg " Prins Bernhard, een politieke biografie", derde druk, uitgeverij In de Knipscheer, april 1986.
(9) Uit het boekje "Met de prins op reis" uit 1951 van de hand van dr. F. de Graaff en uitgegeven bij Uitgeverij Kok te Kampen.
Morgenster, 12 april 2000