Over een menswaardig perspectief op een rechtvaardige wereld

vrijdag 17 mei-2013
In het Zwolse filmhuis Fraterhuis, zag ik onlangs de film Hannah Arendt. De Duits-joodse filosofe die voor de krant The New Yorker in 1961 het proces tegen Adolf Eichman versloeg. Haar conclusies beschrijft ze in het boek ‘De banaliteit van het kwaad’. Een boek over de ordinaire eigenschap van de mens om gedachteloos voorbij te gaan aan de consequenties van zijn daden, hoe onmenselijk die ook kunnen zijn. Bij het kijken naar de uitzending van Pauw & Witteman op 15 mei, waarin staatsecretaris Veiligheid en Justitie Fred Teeven aan de tand werd gevoeld over de illegalenkwestie, moest ik onwillekeurig terugdenken aan die film. Ons asielbeleid vertoont namelijk dezelfde griezelige trekken van persoonlijke ongrijpbaarheid, met betrekking tot de bedenkers en uitvoerders daarvan, waar Hannah Arendt op doelt. Griezelig ongrijpbaar omdat het asielbeleid deel is van het breed gedragen regeerakkoord, waar alle bewindslieden stuk voor stuk garant voor staan. Wat het waar maken van die garantie betreft is op Teeven niets aan te merken. Integendeel, hij is voor 100 procent trouw aan het regeerakkoord, zoals bleek in de P&W-uitzending.
In die trouw slaat hij echter door en verliest hij zichzelf, doordat hij zich vereenzelvigt met het regeerakkoord. In feite laat hij daarmee zijn ware gezicht zien. De ambitieuze pion in het spel om de partijpolitieke macht, zoals dat wordt gespeeld door de hele regeringsploeg onder leiding van Rutte en Samsom. Een machtsspel met als doel het door beide heren in elkaar getimmerde regeerakkoord, koste wat kost intact te houden. In de P&W-uitzending is Teeven daarin cum laude geslaagd. Hij bleef keihard vasthouden aan de eenmaal gemaakte afspraken in het regeerakkoord en de daaraan (niet door idealen maar door economische belangen ingeven) gekoppelde normen en waarden. Kennelijk ziet hij zijn eigen normen en waarden daarin weerspiegeld. Het is dan ook geen vraag waar Teeven zelf "‘als mens met een eigen verantwoordelijkheidsgevoel" voor staat. Hij is primair ‘de’ staatssecretaris die louter uitvoerder is van het regeerakkoord en aan gevoelens van empathie niet of nauwelijks een boodschap heeft. Gelukkig is over deze realiteit geen discussie mogelijk, omdat hij zichzelf ook zo profileerde in de P&W-uitzending. Het hoopgevende van deze profilering is dat zij ons, als samenleving, dwingt een andere richting in te slaan. Er kan immers geen misverstand meer over bestaan dat deze regeringsploeg ons geen wenkend perspectief of menswaardige richting te bieden heeft, alle scholing en retorische kwaliteiten van de dames en heren ten spijt.
(Wouter ter Heide)