De helden van overste Karremans (002)
Hoe zit het nu echt? Is Karremans een schlemiel of een oorlogsmisdadiger? Niet alleen de vraag moet worden gesteld, maar ook wat er moet gebeuren met het antwoord. Wat gaat het dan worden voor de lafhartige kolonel? Levenslang als straf of vijfduizend euro beloning? Levenslang heeft hij al door de massale reacties op zijn laffe gedrag, maar wat de meesten niet weten: Karremans negeerde een direct dienstbevel van zijn Commander in Chief, generaal Janvier.
En wat bezielt de nieuwe defensie-brekebeen Ank Bijleveld, als opvolgster van het ‘domme gansje’ Jeanine Hennes, om de bibberende snorremans ‘eerherstel’ te geven? Lag het niet meer in de rede om hem alsnog voor de krijgsraad te dagen wegens schuld c.q. het uitlokken van de grootste georganiseerde moordpartij in Europa sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog op meer dan achtduizend Bosnische burgers? We kijken nogmaals terug naar de gebeurtenissen ‘voor’ de fatale dag.
Nog steeds wordt er vol gehouden dat Dutchbat in de steek is gelaten door de VN-opperbevelhebber Bernard Janvier die keer op keer weigerde de bedreigde Nederlanders luchtsteun te verlenen. Maar luchtaanvallen vielen buiten het VN-mandaat. In het uiterste geval, wanneer blauwhelmen of burgers rechtstreeks werden aangevallen, kon hoogstens plaatselijke luchtsteun worden verleend. Karremans riep toch diverse keren luchtsteun op en maakte zijn medeofficieren wijs dat er luchtsteun zou komen. Hier was de commandant van Dutchbat-III duidelijk nalatig. In plaats van angstig op luchtsteun te wachten had hij naderende Bosnisch-Servische troepen moeten beschieten. Dat was wat de lokale Britse UNPROFOR-commandant in de safe area Goražde wel deed. De Britten schoten wél terug toen de VRS die enclave in mei 1995 aanviel. Overmacht of niet, feit is dat Goražde wel behouden bleef.
Karremans zag het anders. Toch waren zijn orders hetzelfde. Hij had een fax ontvangen van generaal Hervé Gobilliard met het uitdrukkelijke bevel al zijn troepen op Potočari terug te trekken en daar met ‘alle middelen’ de vluchtelingen en burgers te beschermen en de compound te verdedigen. In die fax stond ‘geen woord’ over terugtrekken van Dutchbat, laat staan over een evacuatie van de bevolking. Het is duidelijk dat Karremans en zijn helden hun plicht hebben verzaakt. Hun plicht was deze mensen te beschermen. Voor een soldaat betekent dat met hun leven als inzet. Wie had daar vantevoren aan gedacht in de Bosnische zomerzon? Van vakantie naar nachtmerrie.
De plaatsvervanger van Janvier, generaal Hervé Gobilliard, was ondertussen met de Serviërs in onderhandeling getreden over een direct staakt-het-vuren. Over een mogelijke evacuatie werd niet gesproken. Generaal Janvier kon op dat moment nog geen conclusie trekken over de militaire situatie in Srebrenica, maar zette in op een onmiddellijk staakt-het-vuren en het verdedigen van de vluchtelingen die zich verzamelden op de compound in Potočari. Hij geeft Gobilliard dan de opdracht om dit ‘als bevel’ aan Karremans mee te delen.
Generaal Gobilliard verklaart hierover later aan de Franse parlementaire enquêtecommissie:
‘Om 18.30 uur, na telefonisch contact met generaal Janvier, heb ik een bevel getekend voor de Nederlandse commandant om hem te vragen de vluchtelingen en de burgers te verdedigen, de posities die ze innemen te handhaven en om onder geen beding wapens en equipment af te staan.’
De bevelen waren duidelijk voor iedereen, maar niet voor overste Karremans, die in zijn radeloze angst de ene militaire blunder op de andere stapelde. Dat er ook politieke fouten zijn gemaakt staat buiten kijf. Hier kom ik in een later artikel op terug. Maar hier gaat het om een direct dienstbevel waaraan Karremans gehoor moest geven. Niet aan wat een Nederlandse politicus of militair hem vertelt of belooft.
Laten we eerst vooropstellen dat Karremans, die vanaf januari 1995 op de compound aanwezig was, daar tijd genoeg heeft gehad om zijn manschappen te trainen in de verdediging daarvan. Heel veel scenario’s hadden getraind kunnen of zelfs moeten worden. In oorlogsgebied kun je niet naïef zijn en denken ‘het waait wel voorbij’. De juiste voorbereiding maakt juist in dat soort situaties het verschil tussen leven en dood. Niet alleen voor je manschappen maar ook voor degenen die onder je bescherming staan. Karremans had niet in de gaten dat de Serviërs bezig waren met een daadwerkelijke aanval op de enclave. Tot de middag van de 9de juli zond hij berichten naar het VN-hoofdkwartier dat de Servische acties slechts schijnmanoeuvres waren en dat een inname niet op korte termijn te verwachten viel. Door deze cruciale beoordelingsfout werd het militaire opperbevel van de VN en de internationale politieke gemeenschap veel te laat gealarmeerd.
Dan, op maandag 10 juli 1995, rukken de troepen van Ratko Mladic op en beginnen met tanks, huis na huis in brand te schieten. Dutchbat reageert adequaat en bezetten met pantserrupsvoertuigen gewapend met .50 mm-mitrailleurs drie strategische plekken ten zuiden en westen van de stad, ter verdediging van de compound van de B-compagnie waar ondertussen duizenden burgers zich ter bescherming angstig hebben verscholen. Deze blocking position wordt door de Serviërs aangevallen. Een van de Nederlandse pantserwagens vuurt terug. Het enige Nederlandse tegenvuur in het hele conflict. Mladić gaat niet verder maar trekt er gewoon omheen. Later die dag trekken de Serviërs verder op richting stad en trekt de B-compagnie van Dutchbat zich terug.
De volgende dag, dinsdag 11 juli, probeert Dutchbat zich nog schrap te zetten tegen de oprukkende troepen van Mladić. Hoewel, schrap zetten? Die dag vielen Mladić mannen de observatieposten van Dutchbat aan. Deze voorposten sloegen panisch op de vlucht met achterlating van hun wapens. De ene na de andere observatiepost (OP) valt in Servische handen omdat men niet terug durfde schieten. En juist dat terugschieten door Dutchbat zou de val van Srebrenica hebben kunnen voorkomen. De Serviërs zouden hebben geaarzeld om verder aan te vallen, zoals in Goražde, maar meer nog omdat daarmee de internationale gemeenschap in één keer op scherp zou staan en er dan wel luchtsteun zou zijn gekomen.
Toch nog maar even terug naar die luchtsteun. Ondanks dat die niet tot de taken van de VN hoorde, was die luchtsteun er op die fatale 11de juli wel degelijk, met alweer een cruciale fout van Karremans. Vanaf zes uur ’s morgens waren de VN-vliegtuigen opgestegen om met een bombardement het Servische leger duidelijk te maken dat ze terug moesten trekken. Het hoofkwartier wachtte op het teken van Karremans om de aanval te laten beginnen. Karremans had niet goed begrepen dat hij dat teken moest geven en dacht dat die aanval vanzelf zou komen. In de loop van de ochtend kwam hij daarachter. Toen was het al te laat, de vliegtuigen moesten eerst landen om bij te tanken. Voor het zover was, had Mladić al zijn entree gemaakt. Zoveel fouten en dat alleen tijdens de verdediging van de compound. Wat een militair? En dan vragen om eerherstel, je moet maar durven. Ja, nu durft hij wel, er wordt nu niet geschoten, alleen met de geldbeurs gerammeld.
Als Dutchbat wel had gevochten onder de leiding van Karremans was de enclave misschien ook gevallen, maar dan hadden Karremans en zijn helden hun militaire eer gered. Misschien waren er inderdaad doden gevallen, maar zeker geen achtduizend. De militair Karremans was en is geen knip voor de neus waard. Zwelgen in zelfmedelijden en geen enkele empathie voor de moslimmannen die gedood werden. ‘Collateral Damage’. Geen woord over het negeren van het dienstbevel met vele doden tot gevolg.
In oorlogstijd goed voor een levenslange gevangenisstraf of een maximum straf van dertig jaar. Dat is wat anders dan eerherstel en vijfduizend euro!
... Wordt vervolgd ...
(door Peter van Haperen)
