Is yoga gevaarlijk?
Men kan nauwelijks een fitness- of wellnesscentrum bezoeken of men wordt geconfronteerd met een aanbieding van een of andere yogavorm. Naar schatting zijn er op dit ogenblik wereldwijk ongeveer 50 miljoen mensen die dagelijks yoga beoefenen. Merkwaardig daarbij is dat het grootste aantal verspreid is over West-Europa, de Verenigde Staten en Canada. Merkwaardig toch, want yoga is uiteindelijk afkomstig uit India. Waaraan is het succes van deze exotische discipline toe te schrijven?
door Roger Hendrickx
Om enig inzicht op deze vraag te krijgen is het nodig om even in het verleden te kijken. De oudste afbeeldingen van yogahoudingen zouden volgens historici teruggaan tot vijfduizend jaar voor onze tijdsrekening. Het waren afbeeldingen van mensen in merkwaardige houdingen, teruggevonden in grotten. Veel later, ongeveer 200 jaar voor onze tijdsrekening, vindt men van deze houdingen een beschrijving terug in diverse hindoegeschriften, waaronder de Bhagavad Gita en het standaardwerk over yoga, namelijk de Yoga Soetra's van Patanjali.Tot in de tweede helft van de negentiende eeuw betrof het een discipline die hoofdzakelijk beoefend werd in India. Het waren uitsluitend mannelijke leerlingen, die door yogameesters jarenlang werden opgeleid. De verkregen instructies werden geheim gehouden en het openbaren van bepaalde teksten werd beschouwd als verraad.
Nu komen twee vragen aan de orde:
1. Wat betekent yoga voor de Indiërs?
2. Hoe heeft yoga zich naar het Westen verspreid?
De betekenis van yoga voor de Indiërs. Yoga betekent in het Sanskriet 'juk' en komt duidelijk uit de Hindoeïstische filosofie die stelt dat door het gevoel en het lichaam te beheersen men de vereniging met God bereikt. Althans dat is het officiële standpunt dat door de meeste yogameesters onderschreven wordt. Er is nochtans veel meer aan de hand. Yoga is ontegensprekelijk verbonden met het Indische kastensysteem. Wie geboren wordt in een bepaalde kaste moet zich bij zijn lot neerleggen. Wie geduldig zijn lot ondergaat, heeft een kans om in een volgende reïncarnatie op te stijgen in een hogere kaste. Maar wie opstandig is, kan alleen maar een erger lot beschoren zijn dan datgene wat hij in zijn huidige incarnatie ondergaat. Het is onmiddellijk duidelijk dat een dergelijk kastensysteem baat heeft bij een discipine waarin willoosheid en onderwerping centraal staan. Ik kom hier later nog op terug in dit artikel.
Tweede vraag is: hoe heeft yoga zich kunnen verspreiden vanuit India naar het westen?. De yogagemeenschap heeft steeds volgehouden dat het Westen de yogaleer is gaan halen uit India. Westerlingen, onder wie voornamelijik Engelsen, zouden in contact zijn gekomen met Indische yogameesters in India en zouden vervolgens de opgedane leer in het westen verspreid hebben. Dit is één van de flagrante leugens die de yogagemeenschap verspreidt. Dat het hier gaat om een flagrante onwaarheid, blijkt onmiddellijk uit het feit dat de overdracht tussen Indische yogameesters en hun leerlingen uiterst selectief was. Het onderricht gebeurde daarenboven in het Sanskriet, wat voor een westerling niet evident was. Daarenboven was er de geheimhouding. Enkel de happy few, die door de Indische yogameesters uitverkoren waren, mochten kennis nemen van de leer. Wat was er dan wel aan de hand? Men moet zich de toestand in India in de negentiende eeuw inbeelden. India was een Engelse kolonie en leefde onder -zeg maar- Engelse bezetting. De Indiërs wisten zeer goed dat hun onafhankelijkheid niet met wapens veroverd kon worden. Er bleef maar één enkel middel over en dat was de kracht van het woord en de gedachte. Wanneer men het westen sympathiek zou kunnen stemmen tegenover de onafhankelijkheidsgedachte die in India leefde, dan was dit misschien een kans. Die kans werd gegrepen door Vivekananda, een briljante Indische intellectueel en kenner van het Hindoeïsme.
In 1893 geeft hij op het wereldcongres van religies te Chicago op 19 september een voordracht over het Hindoeïsme. Deze briljante voordracht, die natuurlijk een pleidooi was voor Hindoecultuur, sloeg dermate in, dat hij op slag gevraagd werd om voordrachten te houden in de rest van de Verenigde Staten, maar ook in Europa. Het is zo goed als zeker dat het Vivekananda is die het westen bekend gemaakt heeft met de yogaleer. Maar met welk doel? Het doel was tweeledig, namelijk sympathie in het Westen aanwakkeren voor het Hindoeïstische gedachtengoed en men was zich in yogakringen waartoe Vivekananda toegang had welbewust van de gevaren die aan yoga verbonden waren. Dat zijn in de eerste plaats het aanwakkeren van onverschilligheid, de vernietiging van de menselijke wil en de persoonlijkheid. Aldus kan men de verspreiding van yoga in het westen zien als een vergiftigd geschenk. Daarbij moet men in gedachten houden dat de oorspronkelijke teksten met betrekking tot yoga die beschikbaar waren, in het Sanskriet geschreven waren. Slechts een klein deel daarvan is in de negentiende eeuw vertaald en dan nog door niet-professionele vertalers. Men heeft zich geconcentreerd op de praktische aspecten zoals de 'asana' (lichamelijke oefeningen) en de 'pranayama' (ademhaling). De rest is pas veel later vertaald, maar bleef binnen een klein kringetje van academici circuleren. Carl Gustav Jung schrijft in het voorwoord tot het Tibetaanse dodenboek reeds over de gevaren die verbonden zijn aan de beoefening van yoga. Maar ondertussen was de leer verspreid. Het sloeg sympathiek aan en de yogaleer werd ondertussen verder verspreid door zelfverklaarde yogameesters of door mensen die hun zogezegde wijsheid haalden uit enkele slecht vertaalde geschriften. Op het einde van Vivekananda's leven heeft hij echter herhaalde malen gewaarschuwd voor de gevaren van yoga. Op dit ogenblik treft men op het internet tienduizenden artikels aan die wijzen op de gevaren van yogabeoefening, alsook getuigenissen van slachtoffers.In grote lijnen kunnen deze gevaren als volgt samengevat worden:
- De initiële gevaren, namelijk onverschilligheid, vernietiging van de wil en de persoonlijkheid van de beoefenaars.
- Secundaire gevaren: die voornamelijk voortkomen uit het feit dat de yoga-instructeurs in het Westen slecht of helemaal niet zijn opgeleid. Er bestaat namelijk nergens een door de wet beschermde opleiding. Eenieder kan zich yoga-instructeur noemen. Daar waar de meeste klachten van slachtoffers gaan over mentale problemen zoals onrust, slapeloosheid, depressies, concentratiestoringen, zijn er ontzettend veel problemen rond lichamelijke letsels aan het skelet, bindweefsel en spieren. Daarenboven lokken de meeste yogascholen hun leden binnen onder het voorwendsel dat yoga een soort gymnastiek is, die leidt tot algemeen welzijn. Pas na een zekere tijd komt de aap uit de mouw en blijkt dat op de beoefenaars ingepraat wordt en dat deze geïndoctrineerd worden met allerlei leerstellingen die in het Hindoeïsme thuishoren.
Bij de gevaarlijkste zijn er nochtans zeer onschuldig uitziende oefeningen, namelijk de ademhalingsoefeningen (pranayama). Waarom zijn deze zo gevaarlijk? Een aantal van onze lichaamsfuncties, waaronder ademhaling en hartslag, worden bepaald door het vegetatieve zenuwstelsel. Het ritme van de ademhaling en de hartslag is eigen aan ieder persoon. Door middel van de ademhalingstechnieken die in yoga toegepast worden, kan men het ritme van ademhaling en hartslag en daarmee ook de bloedsomloop en zuurstoftransport beïnvloeden. Wat gebeurt er nu wanneer iemand dagelijks deze ademhalingsoefeningen toepast? Zoals eerder gezegd heeft ieder zijn eigen ritme van ademhaling en hartslag, dat bepaald is door zijn constitutie. Wanneer men nu dat ritme kunstmatig gaat beïnvloeden, weet het vegetatieve zenuwstelsel niet meer welk ritme het moet volgen. Daardoor slaat soms het hart op hol (tachicardie?), ontstaat en mogelijke hyperventilatie en eventueel gebrek aan zuurstoftoevoer. Het probleem is nu dat wanneer mensen met dergelijke klachten naar een arts gaan meestal niet onmiddellijk de link gelegd wordt tussen de yogabeoefening en de klachten. Dit is trouwens één van de grote problemen waarmee alle slachtoffers af te rekenen hebben. Gelukkig is er op dit ogenblik wereldwijd onderzoek aan de gang naar de gevaren die aan yogabeoefening verbonden zijn, maar het kan nog meerdere jaren duren vooraleer men het probleem volledig in kaart heeft gebracht.
In de eerste plaats dient er toezicht te komen op diegenen die zich geroepen voelen om yoga-instructeur te worden. Verder dienen de leden van yogaverenigingen schriftelijk in kennis te worden gesteld van de gevaren die aan de beoefening van yoga verbonden zijn. Er dient eveneens toezicht te worden gehouden op sektevorming en (seksuele en of financiële) uitbuiting. Een ander punt is, dat in een aantal yogaverenigingen aangezet wordt tot druggebruik. Dit gebeurde destijds reeds in India. Gebruik van cannabis was een ondersteuning van het effect van yoga. Ikzelf heb gedurende een vrij korte tijd yoga beoefend, maar heb gelukkig zeer vlug de nefaste invloeden (h)erkend.
Het perverse aan yoga is, dat bij de meeste beoefenaars in een eerste fase, zeg maar het eerste jaar, zij een zekere verbetering van hun algemeen welzijn waarnemen. Daarna beginnen meestal de problemen. Wanneer deze aan de instructeurs gemeld worden, zeggen deze steevast dat dat te wijten is aan te weinig oefening of te weinig toewijding. Een aantal mensen gaan zich nog meer op yogabeoefening toeleggen en helpen zichzelf nog dieper in de problemen.
Een ander aspect is dat het vrij moeilijk is om af te haken. De slachtoffers weten wel min of meer dat hun problemen gerelateerd zijn aan de beoefening van yoga, maar durven dat tegenover zichzelf en hun omgeving niet toegeven. Er is een behoorlijke dosis moed nodig om de yogadeur definitief achter zich toe te slaan. In dat opzicht zie ik yoga zoals een drug. De situatie is op dit ogenblik zo erg dat er in de Verenigde Staten reeds gespecialiseerde ziekenhuizen bestaan om mensen te laten afkicken. Dit gaat hoofdzakelijk over slachtoffers van kundaliniyoga. Naar schatting zouden ongeveer 40 procent van langdurige beoefenaars vroeg of laat negatieve gevolgen ondervinden. Het argument daartegen is dat er blijkbaar ook yogabeoefenaars zijn die er kerngezond uitzien. Ik zeg wel gezond 'uitzien', want als men met die mensen een tijd praat, dan merkt men heel duidelijk dat zij gebrainwasht zijn. Telkens wordt verwezen naar getuigenissen van mensen die verklaren dat zij zich nog nooit zo goed hebben gevoeld en dat dit duidelijk het gevolg is van hun yogapraktijken. Het gaat hier natuurlijk om het placebo-effect dat ook bij yoga speelt. De nefaste gevolgen worden door de yogi in alle toonaarden ontkend. Men stelt dat het manifestaties zijn van ziektes die reeds min of meer aanwezig waren op het ogenblik dat met de yogabeoefening aangevangen werd. Dit alles is natuurlijk niets meer of niets minder dan plantrekkerij. Zoals reeds eerder gezegd staan er op het internet wereldwijd getuigenissen van medici, onderzoekers en slachtoffers die waarschuwen voor de nefaste gevolgen van yoga.
Er zijn twee belangrijke websites die geraadpleegd kunnen worden door diegenen die er meer over willen weten: dangersofyoga.blogspot.com en www.yogadork.com/category/news/yoga-crime-news/. Deze laatste site is een Amerikaanse site die regelmatig melding maakt van wantoestanden in yogakringen, zoals seksuele misdrijven, pedofilie en financiële uitbuiting. Een laatste raad voor alle yogabeoefenaars: matten oprollen, inpakken en wegwezen.
Dit bericht is verschenen in Kleintje Muurkrant nr 436, 12 november 2010