Shlomo Sand over de geschiedenis van het joodse volk

Tegenwoordig is het veelal vanzelfsprekend dat Israël bestaat, maar toch hebben ideologen er door de jaren heen de handen vol aan gehad om de zionistische staat van een soort bestaansrecht te voorzien dat op historische grondslagen was gebaseerd. Dat was niet echt nodig ten aanzien van de te verdrijven autochtone bevolking, want die diende vooral met geweld overtuigd te worden, daar was men het wel over eens. Nee, het was vooral de discrepantie tussen het zionistische nationalisme en de geschiedenis van de joden waar allerlei mouwen aan gepast moesten worden ten einde de zaak voor de rest van de wereld te legitimeren. Vooral door het onwetenschappelijke karakter van het ter beschikking staande historische materiaal, was dat geen eenvoudige klus, met uiteindelijk zelfs een gemuteerde definitie van het joods zijn als toegift.

door Peter Edel

Het begint bij de basis, de diaspora, de situatie waar het jodendom zich twee millennia in bevond. En de diaspora waarin het zionisme uiteindelijk werd geboren. De mythevorming over het ontstaan van die diaspora is een van de meest hardnekkige historische misvattingen waar het zionisme zich van bedient. Velen hebben het op school geleerd: hoe de Romeinen letterlijk alle joden uit het koninkrijk Judeah wegvoerden na de vernietiging van de tweede tempel in het jaar 70. Zo kwamen ze in Europa terecht, waar aldus de diaspora ontstond. De joden waren als etnische groep uit het land dat hen toebehoorde naar Europa verdreven en zouden volgens het zionisme ook weer als een etnische groep naar het land dat hen toebehoort terugkeren. Dit sprookje van verbanning is een basisingrediënt van het zionisme. Daarin is het essentieel dat werkelijk alle joden door de Romeinen werden afgevoerd en dat alle tegenwoordig levende joden ook daadwerkelijk hun erfgenamen zijn. Het is niet denkbaar dat het zionisme dit gegeven zou laten vallen. Het hele verhaal zou als een kaartenhuis ineenstorten als je het element van verbanning wegneemt.
Toch gaat de boel hier ook gelijk al mank, want met een dergelijk verhaal moet je bij een zichzelf respecterend historicus niet aankomen. Die zal je vertellen dat zulks onmogelijk is. Het sprookje van de verbanning vloeit voort uit een hedendaagse perceptie, met een stoet aan treinen richting Auschwitz op de achtergrond van het onderbewuste. Maar het tart ieder rationeel inzicht. Als ze het al gewild hadden, dan was het in logistiek opzicht simpelweg onmogelijk voor de Romeinen geweest om dergelijke mensenmassa's over een dergelijke afstand te verplaatsen. Zoiets past in de tijd van nu, met moderne transportmiddelen als vrachtauto's, vliegtuigen, schepen en ja, treinen. Waar het niet in past, is de tijd waarin de gebeurtenissen zich zouden hebben afgespeeld. Neemt niet weg dat je een zionist moeilijk op een andere gedachte kunt brengen en hetzelfde geldt vaak voor de christelijke medemens.
Het aardige is dat de bewijsvoering gebaseerd is op de verslaggeving van een historicus, die je naar een tegenwoordige uitleg van het begrip een voorloper van het latere antizionisme zou kunnen noemen. Met zijn afwijzing van het joodse nationalisme maakte Flavius Josephus zich bijna 2000 jaar na dato nog ongeliefd onder zionisten. Tijdens WOII meende een zionistische splinter hem zelfs postuum ter dood te moeten veroordelen, zo diep lag de haat. Desalniettemin baseerden zionistische historici zich bijvoorbeeld wat betreft het aantal joden dat door het Romeinse leger werd weggevoerd op het verslag van Flavius Josephus. Hij is per slot van rekening zo ongeveer de enige historische bron over deze tijd, dus ze moesten wel. Kwam hen andere kant ook niet slecht uit, want Josephus kon schromelijk overdrijven. Vooral wat betreft getallen. Dat blijkt op tal van plaatsen in zijn beschrijving van de joods-romeinse oorlogen. Toch worden de overdrijvingen van Josephus met graagte door de zionistische historici en hun voorlopers overgenomen.
Er zullen zeker joden door de Romeinen zijn weggevoerd. Wat betreft de religieuze en economische elite van het land is dat zelfs waarschijnlijk. Maar dat geldt niet voor de lagere bevolkingsgroepen. En vooral niet voor de agrarische bevolking, waarvan het zeer twijfelachtig is dat ze ooit verbannen is geraakt.
Een onderdeel van de zionistische bewijsvoering is het ontstaan van joodse gemeenschappen rond de Middellandse Zee na de val van Jeruzalem. Op zich een onmiskenbaar feit, al geeft de Israëlische historicus Shlomo Sand er een heel andere oorzaak van in zijn boek “The Invention of the Jewish People”. Tegenwoordig staat het joodse geloof bekend als een religie waarin het voor buitenstaanders nagenoeg onmogelijk toetreden is, maar volgens Sand was dat niet altijd zo. Voor het begin van de christelijke jaartelling waren er al verschillende volken die tot het joodse geloof meenden te moeten overgaan. Om wat voor reden dan ook, al was het idee tot een uitverkoren volk te behoren door het joodse geloof te accepteren, zeker onderdeel van de aantrekkingskracht op buitenstaanders. Aldus bekeerden zich volken in Noord-Afrika en de Arabische landen tot het joodse geloof. Zoals de joden in Marokko en die uit Jemen. Voor alle duidelijkheid: deze etnische groepen in het tegenwoordige Israël hebben dus geen directe genetische lijn met de Israëlieten uit vroeger tijden. Maar ze zijn de enigen niet, want voor een groot deel van de Europese joden geldt hetzelfde volgens Shlomo Sand, want verreweg het grootste deel van hen komt volgens zijn bevindingen eveneens voort uit volken die zich pas op een later tijdstip tot het joodse geloof bekeerden.
Op dit punt gearriveerd is het de vraag waar is het bloed van de oude Israëlieten is gebleven, als het zich niet of nauwelijks nog onder tegenwoordig levende joden bevindt? Ook daar heeft Shlomo Sand een antwoord op: dat is tot op de dag van vandaag het best bewaard gebleven in de autochtone bevolking van Palestina. En dan met name in het agrarische deel daarvan, de Falahin. Waar het op neerkomt is dat de Falahin hun voorouders kennen in de joden van het koninkrijk Judeah die destijds niet door de Romeinen werden weggevoerd. Velen onder hen gingen zeer waarschijnlijk tot het christendom over nadat het Byzanthijnse rijk het gebied had ingelijfd, en/of traden later tot de islam toe.
Het aardigste van dit alles is dat veel al lang en breed bekend was voor Sand in zijn pc klom. De recente ophef over “The Invention of the Jewish People” komt dan ook meer omdat er voor het eerst een boek in het hebreeuw over deze onderwerpen is verschenen in Israël, dan over de eigenlijke inhoud. Zo baseert Sand zich voor een belangrijk aspect van zijn stelling op het reeds langer bekende “The Thirteenth Tribe” van Arthur Koestler, dat ten onrechte vaak met antisemitisme is geassocieerd. Koestler (zelf een zionist) beschreef de geschiedenis van Khazaria. Dit koninkrijk bevond zich voor het einde van het eerste millennium tussen de Zwarte en de Kaspische Zee en was gebaseerd op een van oorsprong Turkse stam. Volgens de weinige overgebleven geschriften uit die tijd, blijkt dat elite en bevolking van de Khazaren massaal tot het joodse geloof overging. De beweegredenen van de Khazaren lagen voor de hand aangezien zij uit noordelijke richting door christenen werden aangevallen en vanuit het zuiden door moslims. Door joods te worden, dachten de Khazaren voor de gulden middenweg te kiezen.
Koestler was ervan overtuigd dat de Khazaren na de ondergang van hun koninkrijk naar het noorden trokken, om daar in de loop der eeuwen tot de Ashkenazische joden in Oost-Europa te transformeren. Dezelfde Ashkenazim gemeenschap dus waarbinnen zich het zionisme ontwikkelde en die tegenwoordig de culturele elite in Israël uitmaakt. Om redenen die zich laten raden, is het boek van Koestler nooit in het hebreeuws vertaald, maar veel Israëliërs lezen goed Engels. En dat is maar één van de redenen die doen veronderstellen dat de etnische verscheidenheid onder joden als groep geen enorm groot geheim kan zijn geweest in Israël voor het verschijnen van Sand's boek.
Overigens heeft Sand door de lezing van Koestler te accepteren ook diens zwakkere punten overgenomen. Koestler was zich daar nog niet bewust van, maar later is via DNA onderzoek een genetisch verband vastgesteld tussen de tegenwoordig in Israël levende Ashkenazim en de oude Israelieten. Een hard bewijs lijkt het, dat de geschiedenis van de Ashkenazim volgens Koestler en Sand en behoorlijke oplawaai geeft. Maar Sand laat zich niet uit het veld slaan. Hij stelt dat in Israël uitgevoerd genetisch onderzoek deels functioneert in dienst van nationale belangen. Een in eerste instantie nogal gewaagde uitspraak om de wetenschap aldus te beschuldigen. Maar Sand geeft er nog een aardig voorbeeld van ook. Bovendien, hij slaagt er wel overtuigend in om te laten zien hoe Israëlische 'staatshistorici' de zaak hebben aangepast aan de eisen van het zionisme als het om de geschiedenis van het joodse volk gaat. Dat leidt tot de vraag waarom historici iets dergelijks wel zouden doen en DNA onderzoekers niet. Voor het Israëlische DNA onderzoek pleit echter weer dat men daar ook het genetische verband tussen de Falahin en de oude Israëlieten heeft vastgesteld. Die conclusie had ook in aanmerking moeten komen voor aanpassing aan het nationale belang, als we de redenatie van Sand doortrekken.
Wat betreft de Israëlitische oorsprong van de Falahin komt Sand al evenmin met veel nieuws. Warempel niemand minder dan de Israëlische premier David Ben Goerion was zich al van het verband bewust met de Falahin: "The greater majority and the main structures of the Muslim Falahin in Western Erez Israel present to us one racial strand and a whole ethnic unit, and there is no doubt that much Jewish blood flows in their veins - the blood of those farmers, 'lay persons', who chose in the travesty of times to abandon their faith in order to remain on their land."
Ben Goerion sprak deze woorden uit in 1917 en hij klonk daarbij zowaar hoopvol over het ontstaan van een vreedzame samenleving tussen Israëliërs en Palestijnen. Maar op dat moment was de autochtone bevolking zich waarschijnlijk nog niet eens bewust van wat hen gebeurde. En van wat er eventueel verder nog kon gebeuren al helemaal niet. Toen dat later wel zo was en er een opstand uitbrak, zal Ben Goerion nog wel eens aan zijn woorden uit die tijd teruggedacht hebben. In ieder geval heeft er na het ontstaan van de staat Israël nooit meer een zionist gesproken over het Israëlitische bloed in de aderen van de Palestijnse boerenbevolking. Met Shlomo Sand’s “The Invention of the Jewish People” worden ze er nu in ieder geval aan herinnerd.

* Shlomo Sand’s “The Invention of the Jewish People” is recent verschenen bij Verso Books. Zie www.inventionofthejewishpeople.com

Dit bericht is verschenen in Kleintje Muurkrant nr 433, 12 februari 2010