Motie van wantrouwen

Dit artikel is gebaseerd op de toespraak van J.P. Balkenende uitgesproken op het CDA-congres van 30 september 2006 te Amsterdam.

door Liem Giok In

Dit betoog is geen aanval op personen - in tegenstelling tot wat de titel doet vermoeden. Het is zelfs geen aanval op het CDA-gedachtengoed, zoals verwoord in de toespraak van de Minister-President op het CDA-Congres (30 september 2006) waarin hij pleitte voor de heropleving van de VOC-mentaliteit en suste dat we ons over een beetje bloed aan onze handen niet schuldig hoeven te voelen. Nee, dit artikel is een vraag aan onze gehele politieke en maatschappelijke elite. Hoe het kan dat men zo'n toespraak voorbij heeft laten gaan zonder een opstand te ontketenen? Zonder een motie van wantrouwen in te dienen, zonder zich af te vragen op welke normen en waarden de politiek in dit land nu werkelijk is gebaseerd?
Werden er vragen gesteld in de Tweede Kamer over de precieze betekenis van een verheerlijking van uitbuiting van andere volkeren en het vernietigen van hun leefvormen voor onze internationale politiek? Hebben opiniemakers in de media zich afgevraagd welke de politieke consequenties zijn van een standpunt dat onze beschaving beter is dan die van anderen? Hebben kerken of maatschappelijke organisaties gereageerd op de bewering dat in Nederland de mensenrechten niet worden geschonden? Rapporten van Amnesty International en Human Rights Watch tonen aan dat dit wel gebeurt, met name ten aanzien van asielzoekers. En ook het Europese Hof heeft Nederland onlangs nog veroordeeld vanwege het schenden van het verbod op marteling.
Dit artikel is ook een vraag aan u, de gehele bevolking. Zijn wij zo machteloos en willoos dat wij niet massaal stelling hebben genomen tegen deze, op zijn minst gezegd, opvallende uitspraken? Zijn wij zo kritiekloos dat wij ze simpelweg, stilzwijgend, hebben geaccepteerd? Het ging hierbij niet om een ondoordachte uitspraak als reactie op een onverwachte vraag van een slinkse journalist. Het ging om een voorbereide -en daarom mogen we aannemen- goed doordachte redevoering. Wij moeten deze woorden dus ernstig nemen en wel letterlijk.
Het CDA is de grootste partij van Nederland. De heer Balkenende is Minister-President. Men kan daarom stellen dat de hier uitgesproken ideeën al enige kabinetten lang en ook voor het volgende kabinet de basis vormen achter het 'mainstream' beleid van Nederland. De bevolking en zijn parlementaire vertegenwoordigers staan erbij en kijken ernaar.
Beland in de 21e eeuw, nu we het koloniale verleden met enige afstand kunnen overzien, zegt de heer Balkenende: "We dwongen respect af als Nederland. Bij de mensen in de Oost en de West die vaak op eigen kracht niet konden meekomen in de vaart der volkeren, niet konden deelnemen in de beschaving. Het laat zien waar een klein land groot in kan zijn." Jawel meneer Balkenende: in uitbuiting en onderdrukking. Miljarden euro's (uitgedrukt in actuele waarde) winst hebben we uit de koloniën gepeurd; winsten die die landen toebehoorden. Honderdduizenden lieten het leven omdat zij economische bronnen bezaten die Nederland wilde bezitten. Sociale structuren werden verstoord en tegenstellingen tussen bevolkingsgroepen werden verscherpt. Inderdaad, velen in de Oost en in de West zijn zich gaan schamen voor hun eigen beschaving en die van de bezetter gaan bewonderen. Deze leegroof van de ziel was nog funester dan die van het land en schiep een innerlijke en maatschappelijke wanorde die tot op heden voortduurt, in de Oost en in de West.
Niet zeuren over het verleden, zegt de Minister-President. Ik ben het daarin met hem eens. Want wat mij zorgen baart is wat dit gedachtengoed betekent voor ons tegenwoordige beleid: bijvoorbeeld ten aanzien van internationale handel en ontwikkelingsbeleid, of ten aanzien van vreemdelingen die in ons land een goed heenkomen zoeken? De waarden waar de heer Balkenende voor pleit zijn: culturele zelfoverschatting, uitbuiting van de economische bronnen van anderen en onderdrukking van elke opstand daartegen. Wat zeurt u nou, minister-president, dat is toch precies de praktische politiek van Nederland? De VOC-mentaliteit is toch juist volop in zwang? Politiek Den Haag is verworden tot een theater van de waan van de dag, de politieke neus van de burger is zo lang als zijn kortzichtig eigenbelang. Oh ja, er worden debatten gevoerd in de media en in het land, maar gaan die nog wel ergens over? Eerst moeten we grondhoudingen en uitgangswaarden goed reflecteren. Alleen dan hebben we ook heldere criteria voor onze democratische keuzes. Zonder zo'n klaar bewustzijn is ons democratische bestel een farce en heeft iedereen het alleen nog over de kleren van de keizer.
Nationalistische beweegredenen zijn uiteraard de drijfveer achter elke koloniale expansie. Dat was toen, maar is er eigenlijk wel iets veranderd in onze politiek? Nationalisme is nog steeds een legitieme politieke leidraad, alsmede het ons toe eigenen van economische voordelen ten koste van anderen. Naast het uitbuiten van goedkope grondstoffen en arbeid van lagelonenlanden en bovenop het uit de markt prijzen van locale producten met onze exporten, heeft zich nu een nieuwe trend gevoegd: de export van de eigen werkloosheid. IBM Nederland werft voor zijn callcenters in Zuid-Afrika geen locale krachten maar Nederlandse schoolverlaters met zin voor avontuur, zo meldt De Volkskrant van 18 januari jongstleden. Zij verdienen daar de helft minder dan hier. De winsten waren al nooit voor de koloniën, maar zo blijft zelfs geen arbeidsloon meer achter. Mogelijk zet de trend zich niet door. Maar waar het hier om gaat is dat de werkgever uit Nederland hierover beslist en niet de Zuid-Afrikaanse overheid. Anders is het als economische 'vluchtelingen' en immigranten aan de poort van Nederland komen, op zoek naar werk. Het is dan niet de 'gelukzoeker' zelf die zijn lot bepaalt. Nee, de overheid verklaart hem tot 'illegaal' en zo annuleren wij de mens. Ik vraag me af of zulk nationalistisch gedachtengoed zoals de heer Balkenende vertegenwoordigt -maar hij niet alleen- ook bijdraagt aan mondiaal evenwicht en vrede in deze 21e eeuw? Nog nooit te voren in de geschiedenis van deze planeet waren onze levens zo met elkaar verbonden. Productie en afzet, geldverkeer en mensenverkeer, informatie en kennis, alles flitst over deze aardbol en beïnvloedt ons leefmilieu bijna onmiddellijk, in positieve en in negatieve zin. Het is nu wellicht de tijd de politieke moraal aan te passen aan de economische en technologische werkelijkheid. Met andere woorden: nationalistisch denken is uit, onze werkelijke belangen zijn supranationaal. Nu wij zo wereldwijd verbonden zijn, rest ons slechts één weg naar verdere emancipatie van de mens en democratisering van de maatschappij: de empowerment van ieder volk dat zijn eigen economie bezit, een economie die is ingebed in zijn eigen levenswijze. Internationale contacten zijn dan niet langer "interventie in de structuren van andere samenlevingen", maar uitwisseling op basis van respect voor de integriteit van ieder volk en iedere cultuur. Een politiek programma van "democratie door vrije marktideologie" daarentegen, uitgevoerd door de bezitters van deze ideologie, is niet meer dan een voortzetting van de koloniale traditie. Wij hoeven er de geschiedenisboekjes niet voor open te slaan. Ook nu observeren wij dat dit leidt tot economische uitbuiting, vernietiging van mensenlevens en marginalisering van hen die 'anders' zijn. Ik eindig met weer een vraag, nee, een smeekbede aan onze politieke en maatschappelijke elite. Volksvertegenwoordigers, vertegenwoordigers van Kerken, academici, activisten en ach, eigenlijk alle mensen in Nederland met verstand en stemrecht: is het niet tijd de werkelijke beweegredenen achter ons nationale beleid nauwkeurig te onderzoeken? Is het niet tijd te beoordelen of ons ideaal van wereldvrede en onze alledaagse politiek wel met elkaar in overeenstemming zijn? Dank u, meneer Balkenende, dat u de noodzaak voor een fundamentele heroverweging van de Nederlandse politiek en haar achtergronden zo onweerstaanbaar helder op de agenda heeft gezet.

(Liem Giok In is econoom en auteur van het boek "Interdependent Economy - from Political Economy to Spiritual Economy" - daarin zet zij een breder denkkader neer voor ons economisch beleid - zie www.liemgiokin.com)

Dit bericht is verschenen in Kleintje Muurkrant nr 421, 2 maart 2007