Zelfmanagement tegen hoge ziektekosten?
Een hogere premie voor mensen die teveel eten, roken, alcohol drinken en te weinig bewegen. Operaties van tienduizenden euro's maar zelf betalen als je een rood stickertje krijgt na een verplichte gezondheidscheck. Verzekeraars smullen van dergelijke voorstellen.
door Jeroen Breekveldt
Alexander van Loon, directeur van AXA verzekeringen durfde pasgeleden het verst te gaan in het doen van dubieuze voorstellen "om de kosten van de gezondheidszorg te beperken". Volgens het AD (1) wil Van Loon dat mensen die doelbewust ongezond leven opdraaien voor de medische kosten. "Waarom moet de samenleving betalen?" Van Loon bepleit ook een jaarlijkse gezondheidscheck bij de basisverzekering die dit jaar is ingevoerd. Als een echte schadeverzekeraar zegt hij: "Wie onverzekerd auto rijdt moet zelf betalen als hij brokken maakt. Waarom zouden we zo'n principe ook niet toepassen bij zorgverzekeringen?" De metafoor met autorijden bevalt de verzekeraar goed want hij ziet al een verkeerslichtscenario voor zich: "Na zo`n gezondheidscheck krijg je een groen, oranje of rood stickertje. Rood is de gevarenzone en zo iemand krijgt adviezen om zijn leefstijl te veranderen. Niet roken, minder eten, meer bewegen dus. Als bij de volgende controles blijkt dat de adviezen niet zijn opgevolgd, moet dat consequenties hebben. Ook financieel". Een levensreddende hartoperatie -en alles wat er verder bij komt kijken- zal diegene volgens Van Loon dan zelf moeten betalen. "Dat loopt inderdaad al gauw in de tienduizenden euro's maar dat is dan de consequentie. Waarom zou de samenleving moeten opdraaien voor iemand die willens en wetens zijn lichaam verwoest?"
Van Loon deed een schepje hardvochtigheid bovenop een eerder voorstel van Floris Sanders van de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg (RVZ). Bij zijn afscheid als voorzitter van de RVZ op 18 januari maakte hij discussie los over grenzen aan de solidariteit in de gezondheidszorg. Sanders zei dat burgers die ongezond leven daarvan zelf maar deels de ziektekosten moeten dragen. Hij bepleitte "een hogere ziektekostenpremie voor mensen die teveel eten, roken, alcohol drinken en te weinig bewegen" (2). De RVZ voorzag minister Hoogervorst van VWS eerder al van materiaal om een fameuze uitspraak te doen: "Er bestaat geen recht op ongezond leven" (3).
waanzinnige plannen
Gelukkig waren er in februari 2006 ook tegengeluiden. Het lijkt erop dat steeds meer mensen gaan inzien dat het menens is met deze asociale voorstellen. Oud VWS-minister Borst meldde tegen dergelijke hogere premies te zijn, want het verband tussen ongezond leven en hoge zorgkosten is twijfelachtig. Ongezonde mensen leven korter dus vanuit de levensloop gezien is iedereen even duur, schreef Borst en werd daarin gesteund door huisarts Peter de Ruiter die Sanders betoog "waanzinnig" noemde (4). Ook Hans van Maanen bekritiseerde in de Volkskrant fors de cijfers die Sanders gebruikte voor zijn betoog ("Floris Sanders bedenkt de cijfers gewoon zelf"). Agnes Kant van de SP bracht daarbij in dat het "eigen-schuld-dikke-bult principe" niet past in de gezondheidszorg. Gezondheid kent nog altijd een klassefactor (arme mensen hebben kortere levensverwachting dan rijke). Kant vreest dat het argument dat je een kostenpost (een hartoperatie bijvoorbeeld) had kunnen voorkomen door verzekeraars uitgebreid kan worden tot opdraaien voor de kosten van een kind met Down, dat je immers met een prenatale test in combinatie met abortus had kunnen voorkomen. Aleid Truijens reageerde op Sanders met de stelling dat gezond leven een nieuw geloof is. Een lege cultus die voorbij gaat aan de waardevolle kanten van oud worden, zoals wijsheid en levenservaring. De fixatie op het lichaam moet ophouden, stelt Truijens, leve het levensgenot. (4)
self-management
Hoogervorst begon bijna een jaar geleden de discussie met zijn stelling: er bestaat geen recht op ongezond leven. Wie zal hem tegenspreken? De kwestie moet anders geformuleerd worden om tot een steekhoudend weerwoord te komen. Er bestaat wel een recht op leven en ongezonde dingen horen bij het leven. Hoewel er enige consensus is over wat ongezond is blijft "ongezond leven" aan definitie-strijd onderhevig. Verzekeraars smullen van toewijzen van verantwoordelijkheid voor schade aan individuen, analoog aan auto-verzekeringen. Minister Hoogervorst sluit echter vooral aan bij de trend van self-management: mensen worden geacht zich als ondernemer op de (arbeids)markt te begeven. "In jezelf investeren" door je telkens te up-daten om zo aantrekkelijk mogelijk te zijn voor de arbeidsmarkt is het "spel" wat ieder lijkt te moeten willen spelen. Op het gebied van scholing ("life long learning") is die trend al langer zichtbaar, nu komt daarbij de taak het lichaam fit te houden. Niet alleen om de baas te plezieren door de WAO-kosten te drukken, maar om de kosten van de gezondheidszorg betaalbaar te houden voor de staat en de zorg winstgevender te maken voor verzekeraars.
(overgenomen uit de tweewekelijkse nieuwsbrief van biopolitiek - http://biopolitiek.nl/pivot/entry.php?id=324#body)
noten:1. Ronald van Geenen, AD 13 februari 2006: "Ongezond leven? Zelf de kosten betalen!"
2. Margreet Vermeulen, Volkskrant 4 februari 2006: "Elke kilo die erbij komt is aangegeten en niet verbrand"
3. Jeroen Breekveldt, biopolitiek, nummer 39, 21 april 2005: "Genomics of gezondheid" www.biopolitiek.nl/pivot/entry.php?id=253 Diverse briefschrijvers, Volkskrant 11 februari 2006: "Dikke mens houdt economie draaiende"
4. Aleid Truijens, Volkskrant 11 februari 2006: "Leve de moddervette oma`s, luidkeels zingend achter de pannen"
Dit artikel is verschenen in Kleintje Muurkrant nr 411, 3 maart 2006