Misverstanden over democratie

Een tijdje terug zijn wij via de website www.wijwillenreferendum.eu een petitie gestart voor een referendum over een nieuw Europees verdrag. De redenering daarachter is - zo dachten wij - even logisch als eenvoudig. Op 1 juni 2005 hebben wij ons als kiezers op verzoek van het parlement uitgesproken over de Europese Grondwet. In tegenstelling tot de politieke kaste en de woordvoerders van het maatschappelijk middenveld was de uitspraak van de kiezers een duidelijk nee.
Nu wordt - onder leiding van Angela Merkel - gewerkt aan een nieuw Europees verdrag, een Grondwet 'light', ter vervanging van het oorspronkelijke voorstel. Tegen de tijd dat dat er ligt, moeten de kiezers weer naar de stembus om duidelijk te maken of ze dit nieuwe voorstel wel of niet steunen. Zo simpel leek ons dat. Gewoon een kwestie van elementaire democratie. Dat vindt ook bijna iedereen die ik daar over spreek en die petitie wordt dan ook druk getekend.
Maar behalve met "gewone" mensen mag ik hierover ook nog wel eens met politici van verschillende richtingen discussiëren. Dan merk ik keer op keer dat er toch nog heel wat ontbreekt aan mijn kennis en begrip van de democratie. En dat het allemaal niet zo simpel is als ik dacht.

Zo ben ik er altijd van uit gegaan dat bij onze vertegenwoordigende democratie de nadruk ligt op democratie. Dat het "vertegenwoordigende" vooral een soort noodzakelijk kwaad is. Iets in de zin van: democratie is de uitoefening van de macht door het volk, maar omdat het volk ook andere dingen aan haar hoofd heeft, kiest ze bij tijd en wijle haar vertegenwoordigers voor in de politieke arena. Dat is dus een heel verkeerde interpretatie, begrijp ik van mijn politiek onderlegde gesprekspartners. De kern van onze democratie - zo leer ik van hen - ligt juist in dat vertegenwoordigende. Wij gewone burgers kiezen deskundige parlementariërs, omdat die de problemen kunnen overzien en opdat zij een verantwoorde afweging kunnen maken. Waarom ze ons ongeïnformeerde burgers dan nog steeds die politici laten kiezen en ze dat niet gewoon onderling op basis van hun deskundigheid regelen, moet ik de volgende keer nog eens navragen.
Een andere misvatting waar ze me inmiddels vanaf hebben geholpen, is het idee dat het er bij verkiezingen om gaat er achter te komen wat de burgers willen. Dat is erg naïef. De burgers weten zelf niet wat ze willen en als ze wat willen is het vandaag dit, morgen dat. Daar kan je geen serieus beleid op voeren. Nee, bij verkiezingen en referenda gaat het er om te zien of de burgers het nu eindelijk begrepen hebben. Als dat niet zo blijkt te zijn - zoals met het referendum van 2005 overduidelijk het geval was - dan moeten politici het dus nog eens goed uitleggen. Ook heb ik altijd gedacht dat in verkiezingsprogramma's van partijen staat wat partijen van plan zijn te gaan doen als ze gekozen zijn. Ook dat blijkt een naïeve opvatting te zijn die geheel voorbij gaat aan de zware verantwoordelijkheid van de heren en dames politici, vooral als zij - of de partij die ze vertegenwoordigen - tot het zware ambt van regeren zijn geroepen. Als een partij dus in zijn verkiezingsprogramma schrijft dat er een nieuw referendum over een nieuw Europees verdrag moet komen, dan is het heel dom om daar in te lezen dat ze er voor zijn dat er een nieuw referendum komt. Nee, waar het om gaat is dat ze er dan vòòr zijn om daarover een advies aan de Raad van State te vragen. En als die het echt nodig vindt zullen ze het in welwillende overweging nemen. Hoe heb ik toch zo dom kunnen zijn.
In ieder geval gaan we voorlopig door met die petitie, want alleen al van die discussies leer ik zo veel, dat zou ik niet graag willen missen. (Willem Bos in zijn column op www.konfrontatie.nl)

Dit bericht is verschenen in Kleintje Muurkrant nr 424, 14 juni 2007