Hirsi Ali een magiër zoals Pim Fortuyn?

Hans Feddema

De Nederlandse politiek zit, los van het feit wie de VVD-leider is, nog wel enige tijd met de nasleep van de crisis rondom het paspoort van de VVD-politicus Hirsi Ali. Zeer veel Nederlanders zagen via de tv de indrukwekkende persconferentie van het omstreden kamerlid, waarin zij haar vertrek naar de VS en het neerleggen van haar politieke functie aankondigde. En eveneens het kort daarna plaatsvindende debat, waarin Minister Verdonk van bijna de hele Tweede Kamer de zwarte piet kreeg voor haar 'zeer snelle' beslissing Hirsi Ali van haar Nederlanderschap te beroven.
Terugblikkend lijkt mij van belang de vraag hoe het fenomeen Hirsi Ali, lange tijd een ster aan het Nederlandse politieke firmament, te duiden. Dit geheel los van het feit of je het met haar ongenuanceerde en vaak wat agressieve anti-islam-lijn eens bent of niet en ook of haar optreden niet 'meer kapot dan goed' maakte, zoals ze zelf recent aan Volkskrantredacteur Hans Wansink toevertrouwde. Hoe kon Hirsi Ali het in korte tijd brengen tot een spraakmakende parlementarier en bekende wereldburger? De socioloog en Trouwcolumnist J.A.A. van Doorn signaleert in NRC-Handelsblad van 17 mei , 'roekeloosheid', 'kamikaze-gedrag' of 'pogingen tot politieke zelfmoord' bij Hirsi Ali door zowel de islam openlijk continu aan te vallen als ook openlijk haar leugentjes om bestwil voor het aanvragen van asiel rond te vertellen. Hij weet er niet direct een verklaring voor.
Maar als je fenomenen als Hisri Ali en Pim Fortuyn ziet als 'magiërs', zoals ik doe, dan past roekeloosheid etc in het plaatje. Beiden waren/zijn persoonlijkheden met geestkracht en met een missie, waar alles voor moest/moet wijken. Een omstreden missie overigens, met negatieve en ook met positieve elementen. Beiden kregen inspiratie en begonnen een kruistocht als een soort archetype. Naar het lijkt het archetype verleidster, van wie bekend is dat hij of zij op de fluit spelend mensen weet te vervoeren. Opmerkelijk voor zulke magiërs is het patroon dat eerst iedereen in hun ban raakt, - bij Hirsi Ali begon dat vreemd genoeg zelfs bij een partij als de VVD, die haar ondanks haar leugentjes om bestwil maar al te gretig een kamerzetel aanbood - maar dat hun magie later ook ineens eindigt, al of niet na een soort katharsis.
Wat ook opvalt is dat ze tijdens de rit moeilijk kunnen stoppen. Zo eiste Hirsi Ali tamelijk arrogant de portefeuille Integratie voor zich op, zonder dat er voor de VVD-fractie een kans was dat te weigeren.
Later proclameerde ze, haar hand iets overspelend, tijdens de Deense cartoonaffaire, toen ze in Nederland al wat over haar populariteit heen was, op een persconferentie te Berlijn het recht om te kwetsen. Van Fortuyn, die op magische wijze vanuit het niets het 'vergis je niet, ik word premier van Nederland' neerzette, is bekend dat hij menige waarschuwing kreeg, ook van zijn eigen moeder, dat zijn 'de politiek ingaan' voor hem met de dood zou eindigen.
Hij verbleekte daarbij dan wel even, maar ging niettemin vervolgens gewoon door. Hij kon niet anders. Hetzelfde geldt voor Hirsi Ali. Het is alsof een innerlijke geest en/of een soort mysterieuze externe kracht 'whatever'
hen drijft/dreef om te handelen zoals ze deden. Magiers brengen heel wat teweeg, op zijn minst polarisatie, tweedracht en vaak ook politiek geweld. Nederland heeft zo een vijftal roerige jaren achter de rug. En vraagt zich af of daaraan voorlopig even een eind komt of dat zich al weer een nieuwe magier aandient.
(Dr. Hans Feddema is antropoloog en publicist)

Dit artikel is verschenen in Kleintje Muurkrant nr 414, 16 juni 2006