sla niet, prei wel

Nu de speculatiebeurzen en de daaraan vast gekoppelde westerse economieën krakend in elkaar stort betrap ik mezelf erop hiervan goeie zin te krijgen. Ik gun het de patsers blijkbaar dat ze hun broek beplassen. Dit prettig goede gemoed wordt overigens onmiddellijk teniet gedaan wanneer ik om me heen kijk en het voortschrijdend verval van publieke voorzieningen (onderwijs, openbaar vervoer, elektriciteit, gezondheidszorg) en de huidige en dreigende verwoesting zie van oorlog, angst & armoede.

door Ewald Conspira

Sinds elf september tweeduizend-en-een is de wereld echt veranderd, velen zagen 't op dat moment al. Grote groepen in onze samenlevingen zijn redelijk plotseling in het hokje 'nieuwe vijand' terecht gekomen. Sinds de ineenstorting van de koude oorlog met betrekking tot 'Het Communisme' is daar een geheel nieuwe oorlog voor in de plaats gekomen. Feitelijk gezien is er al vanaf de negentiger jaren van de vorige eeuw sprake van een toenemende spanning jegens onze islamitische medemensen. Al vrij snel begonnen geheime diensten, denktanks en overheidsinstituten uit alle Westerse landen nieuwe vijandsbeelden en dreigingsanalyses in elkaar te fabrieken die allemaal wezen naar 'De Islam'. Dit is alweer ruim tien jaar aan de gang, geen wonder dat 'elf september' zo'n heftige respons bij het volk teweeg heeft gebracht.

Dat enkelen 'De Islam' achterlijk noemen, daar zit ik niet mee, behalve dat daar dan nadrukkelijk bij gezegd moet worden dat die 'achterlijkheid' alle godsdiensten betreft. Gelukkig leven wij in een samenleving waarin je een dergelijke mening mag hebben en vooral mag uiten. De eenzijdige aandacht voor 'De Islam' leidt onherroepelijk tot haat en (dus) bommen, heen en weer. Was er maar meer aandacht voor een totale scheiding tussen staat en godsdienst, ook wat het christendom betreft. Nogmaals, van mij mag iedereen in welk sprookje dan ook geloven maar doe dat dan thuis en laat een ander ermee met rust.

De luchtfietserij van ontelbare miljonairs, pensioenfondsen en banken heeft er de afgelopen tien jaar fors ingehakt. Eerst kreeg je die gigantische debiliserende praatjes rondom 'De Nieuwe Economie'. Bedrijven zouden kunnen floreren zonder winst te maken, 't zogenoemde internet-wonder. Zoals alle wonderen bleek ook dit mirakel natuurlijk fop te zijn en is ondertussen - precies zoals 't hoort - de hele boel in elkaar gelazerd. Met in het zog van de verliezen allerlei kleine beleggers die dachten snel rijk te kunnen worden en al dan niet met geleend geld ook aandelen gingen kopen. Tja, dat je ook kan verliezen was bij hen blijkbaar niet doorgedrongen. Wat een oeverloze domheid en grenzeloze hebzucht. De kleinburgerlijke poldervariant van het roofridderkapitalisme.

Je kunt trouwens ook de stelling verdedigen dat de Verenigde Staten er opnieuw in lijken te slagen hun (economische en militaire) concurrent Europa in problemen te brengen. De etnische scheuring van Joegoslavië, alweer jaren geleden, kwam niet uit de lucht vallen, maar was gebaseerd op de economische politiek van de VS. Bovendien is het politiek interessant om wat brandhaarden aan de rand van Europa te onderhouden, dat houdt de druk op de ketel. Ik schrok nogal van de heersende tijdgeest doordat ik pasgeleden - notabene bij de vpro - op zondag 9 februari een uitzending zag waarin miljardair Jim Rogers zich zorgen maakte over de ineenstorting van het globalisme en zich angstig afvroeg waar hij zijn miljoenen dollars moest gaan investeren (lees speculeren) aangezien volgens hem de Verenigde Staten economisch door het ijs aan het zakken is. Tja blijkbaar zijn Shanghai in China of Nieuw Zeeland de meest aangewezen plekken om je te vestigen als nieuwe rijke. De rest van de wereld werd zo ongeveer afgeschreven als woonplek. Wat Europa betreft werd aangegeven dat de instroom vanuit OostEuropese landen binnen de Europese Unie wel voor zou zorgen dat er 'meer dynamiek' in de inflexibele westerse sociale stelsels zou ontstaan.

Ik ben van mening dat de huidige economische crisis het beste is dat ons sinds lang overkomen is. Natuurlijk, de economisch zwakkeren zullen wel weer de grootste offers gaan brengen, dat is zo. Maar daar tegenover staat de praktijk-ervaring die honderdduizenden reeds decennia hebben met hun leven op het niveau van een minimum-inkomen. De rampspoed die de momenteel aan de gang zijnde economische teruggang teweeg zal brengen zal er voornamelijk inhakken bij al diegenen die zich hopeloos in de schulden hebben gestoken. Luxe-goederen op afbetaling; te dure huizen en verbouwingen met luxe designkeukens en modieuze tuinen gefinancierd door extra hypotheken op de komende waardestijging van de woning; de drie komende vakanties reeds geboekt; peperdure auto- en fietsmobielen en het lidmaatschapbewijs van de golfclub. Dat dit gepaard zal gaan met veel individueel leed lijkt me evident. Gooi de grenzen open zou ik zeggen! Verdeel de koek wereldwijd zodat er miljoenen mensen meer een menswaardig leven kunnen lijden en maak u op voor forse tegenwind. We hebben er om gevraagd gedurende het afgelopen decennium van mega-winsten en een economische ideologie van meer, meer en nog meer en never nooit niet genoeg. Nogmaals, ik ben ervan overtuigd dat deze economische teruggang het beste is dat ons kan overkomen. De opnieuw groeiende werkloosheid zal ongetwijfeld zorgen voor een toename van de waardering voor het inmiddels ineengestorte vrijwilligerswerk. Met een beetje mazzel ontstaat er een fundamentele discussie over het zogenoemde 'arbeidsethos' en de gevolgen van de jarenlange uitbuiting der arbeiders (lees bijvoorbeeld wat vaker het uitstekende blad "Buiten de Orde"). Je krabt je toch de haren uit je hoofd wanneer je je beseft dat het grote aantal WAO'ers en gehandicapten voor een zeer groot deel het gevolg is van de enorme arbeid-stress waaraan (te) veel mensen zijn blootgesteld. Vaak als gevolg van de schandelijke zucht naar winst waarmee teveel mensen zijn opgegroeid als zijnde een verdedigbare ideologie. En dan de mega-zeepbel rondom de pensioenfondsen! Het blijft helaas stil rondom deze gigantische mislukte speculatie met miljarden euro's die notabene het eigendom zijn van de werkenden. Je hoort de vakbonden hier niet over aangezien ze hartstikke medeverantwoordelijk zijn voor deze schande. Ondertussen gaan de pensioenpremies omhoog om de dreigende tekorten aan te zuiveren. Ik zie de toekomstige politici alweer in de bankjes zitten bij weer een parlementaire enquête. En de maat blijkt nog steeds niet vol te zijn. Oorlogsretoriek overal om ons heen. Hypocriete middenstanders die zeuren dat ze 'hun' asielzoekers kwijt raken, nu al die AZC's gesloten worden omdat "ons vreemdelingenbeleid eindelijk functioneert". Hebben mensen eigenlijk wel in de gaten wat ze zeggen? Moet je niet onmiddellijk je mond gaan spoelen na zo'n zin? Hoezo functioneert dat beleid? Er komt gewoon vrijwel niemand meer Nederland binnen. Dat betekent dus dat de echte vluchtelingen hier niet terecht kunnen! Wellicht dat ze elders een veilig heenkomen vinden maar de hekken rondom Europa zijn hoog opgetrokken. De slachtoffers drijven elke dag in de Middellandse Zee. We zien of horen er echter alleen nog maar van wanneer er dramatische plaatjes beschikbaar zijn. De realiteit zit veelal ernstiger in elkaar dan de gruwelijkste fictie. We zien het elke dag en niet alleen meer in de grote steden. Overal lopen verpauperde oosteuropeanen rond, slapen afrikanen onder wat kranten in 't buurtparkje of sterven er aan alcohol en drugs verslaafde stakkers iets verderop in de straat. Bij mij in de buurt schreef een paar dagen geleden een 17-jarige met een viltstift op een schutting dat ie er die dag een einde aan ging maken omdat ie genoeg ellende heeft meegemaakt. Goedbedoelend is zijn laatste zin, "doe mij niet na". De dag dat ik die woorden lees - ze waren me de dag ervoor niet opgevallen - raakt me diep. Wanneer ik een sombere stem de dag erna op een radiostation hoor spreken over tegenvallende werkloosheidscijfers en over de aex die onder de 275 dreigt te zakken denk ik "eigen schuld dikke bult"...

deflatie-gevaren
De neiging om te streven naar lagere overheidsschulden die momenteel te zien is in de politieke onderhandelingen tussen CDA en PvdA, kan gevaarlijke effecten opleveren. Een vergelijking met de twintiger en dertiger jaren van de vorige eeuw is snel gemaakt. Ook toen werden economische recessies bestreden met uitsluitend monetaire maatregelen. Het gevolg was een gigantische werkloosheid en een gierende deflatie. De recessie werd zo een depressie en de gevolgen waren een totale ineenstorting van de economie. Al die nadruk van nu op bestrijding van overheidstekorten (alle landen die mee doen met de Euro worden verplicht om minder dan 3 procent van hun BNP schulden te maken) draagt het risico in zich dat een lage inflatie omslaat in deflatie. En deflatie is zeer moeilijk in de hand te houden (veel moeilijker dan inflatie). Mocht inflatie omslaan in deflatie - in 1983 hadden de EU-landen gemiddeld een inflatie van 8 procent, tien jaar later 4 procent en pas geleden nog zat het rond de 2 procent - dan kan het volgende gebeuren: ondernemers wachten met investeringen omdat de prijzen dalen ("nog effe wachten, morgen is het wellicht goedkoper"), hierdoor stagneert de verkoop van goederen, dus lagere omzetten, meer ontslagen en verdere prijsdalingen enzovoort enzovoort. Hier hoor je de dames en heren politici echter niet over: die hebben het over de zogenaamde gevaren van inflatie. Maar bij inflatie worden ondernemersinvesteringen juist opgejut ("snel aanschaffen, want morgen wordt het duurder"). Om de zoveel jaar vervalt de Europese economie namelijk in een recessie. De wereldeconomie kent sinds het midden van de negentiende eeuw een vrij regelmatig ritme van op- en neergaande conjunctuur. Eens in de acht à elf jaar komt de wereldeconomie in een recessie terecht waarin het overheidstekort stijgt omdat de belastinginkomsten van de overheid teruglopen en het beroep op uitkeringen toeneemt. De laatste recessies waren in 1974-75, 1982-83 en 1992-93. Er is weinig reden om aan te nemen dat het ritme van conjuncturele op- en neergang dat we sinds anderhalve eeuw kennen nu ineens zou verdwijnen. Het is nu dus weer raak. De afgelopen jaren zijn alle Europese staten met enorme bezuinigingen bezig geweest om de Europese normen ("de criteria van Maastricht") te halen. Nog in 1993 was het gemiddelde overheidstekort in heel de Europese Unie ongeveer 6 procent. Nu is dat minder dan 3 procent en de bedoeling is dat dit nog lager wordt. De sociale gevolgen die deze overheidsbezuinigingen hebben zijn duidelijk: de stijgende werkloosheid en armoede in heel Europa spreken duidelijke taal. Dat het komende kabinet ons allen voorbereid op verdere bezuinigingen is vanuit hun perspectief logisch. Alle nationale overheden dienen namelijk te gehoorzamen aan de dictaten van de Europese Centrale Bank. Zet de biscuitjes maar weer droog.

Dit artikel is verschenen in Kleintje Muurkrant nr 376, 21 februari 2003