"Landmark, kom maar op!"

Kleintje is niet bang voor Landmark

Kleintje Muurkrant plaatste in 1996 (1) een kritisch artikel over de introductiecursus Landmark Forum van het Amerikaanse commerciële "feel-good"bedrijf Landmark Education. In dat artikel "handel in geluk" werd een verband gelegd tussen Landmark Forum en agressief en sektarisch optreden. Landmark dreigt alsnog met juridische stappen.

door Ewald Conspira

Een paar weken na dat artikel krijgt 't Kleintje een pak papier (2) in de brievenbus van 'General Counsel' Art Schreiber van Landmark Education uit San Francisco waarin rectificatie wordt geëist ("I request that you publish such retraction and correction as soon as possible. In the event you decline to do so, we will consider taking appropriate action against your newspaper and the writer of the article for the publication of such false and inaccurate statements"). Kleintje Muurkrant reageert hierop door in haar volgende editie (3) de brief van Schreiber aan te halen en pareert punt voor punt de door Landmark ingebrachte bezwaren. Dan blijft het stil vanuit het hoofdkwartier van Landmark in San Francisco. Sindsdien zijn er een flink aantal - veelal kritische artikelen - in de Nederlandse media gepubliceerd: Vrij Nederland (4), Intermediair (5), Panorama (6), Marie Claire (7), Elsevier (8), Hervormd Nederland (9), Trouw (10) en De Volkskrant (11). Op de internetpagina's van het Kleintje en op die van SIMPOS (12) staan diverse doorverwijzingen naar pro- en contra-propaganda betreffende Landmark Forum en Landmark Education en haar voorlopers Erhard Seminar Training (est) en aanverwante stromingen. Eind augustus jongstleden krijgt SIMPOS een dreigende brief van 't in Amsterdam gevestigde advocatenkantoor Kennedy Van der Laan die de belangen van Landmark Education in Nederland vertegenwoordigt. In die brief wordt SIMPOS gesommeerd een aantal linken van haar website te verwijderen omdat de belangen van Landmark zouden worden geschaad ("your website includes links to sites that contain a number of false and libelous statements regarding Landmark Education and its program The Landmark Forum"). Verder mag SIMPOS Landmark niet in verband brengen met EST-oprichter Werner Erhard (zijn echte naam is Jack Rosenberg) en mogen we hem niet in verband brengen met de Scientologykerk-sekte (zie verderop in dit artikel). Op 6 september ontvangen we een nog dreigender brief ("indien en voorzover u niet aan deze sommatie voldoet, stel ik u hierbij reeds aansprakelijk voor de schade die Landmark Education door uw nalaten lijdt en zal lijden. Ook behoudt Landmark Education zich dan alle rechten voor om zonder nadere aankondiging in rechte op te treden).

een boemerang effect
We hebben de advocaat van Landmark per brief van 9 september 1999 laten weten dat we er niet over peinzen iets terug te nemen van alle uitspraken door het Kleintje en/of SIMPOS gedaan met betrekking tot Landmark en al helemaal niet overgaan tot het verwijderen van verwijzingen (linken) van de internet-pagina's. Vervolgens hebben we contact gezocht met alle auteurs van eerdergenoemde Nederlandstalige artikelen om te achterhalen in hoeverre zij last hadden ondervonden van de juridische guerilla-dreiging van Landmark en haar advocaten. En inderdaad, alle journalisten bevestigden het sektarische gedrag van Landmark Education door op elke kritiek te reageren met juridische dreigementen. In het geval van Panorama leidde dat zelfs tot een kort geding (19 april 1999). De Haarlemse rechter veegde echter in zijn vonnis van 4 mei 1999 de vloer aan met de argumenten van Landmark. Landmark werd op vrijwel alle punten in het ongelijk gesteld, haar eis tot rectificatie werd afgewezen en Landmark werd veroordeeld in de kosten van de juridische procedure (bijna tweeduizend gulden).

Dit rondje bellen met de media resulteerde opnieuw in een aantal kritische artikelen met betrekking tot Landmark Education: Hervormd Nederland (13), De Journalist (14), Elsevier (15) en Vrij Nederland (16). Er gebeurde dus precies datgene wat Landmark wilde voorkomen: negatieve publiciteit. Nu niet zozeer over verhalen over de achtergronden van Landmark of dat er velen zijn die Landmark een sekte noemen maar over de repressieve wijze waarop die club met kritiek om gaat. Zeker het artikel in De Journalist is slechte publiciteit voor Landmark. In het vakbondsblad der journalisten aandacht voor de juridische guerillatactieken van deze Amerikaanse "handelaar in goede gevoelens". Het handelsmerk van Landmark bestaat nu net uit de grote nadruk die er gelegd wordt op de mond-op-mond-reclame. Een Landmark Forum-cursist krijgt na drie zware dagen de opdracht om iemand in zijn/haar directe omgeving mee te nemen naar een Landmark introductie-bijeenkomst een paar dagen later. De morele druk die een cursist hierdoor legt op een nieuwe potentiële Landmark-cursist is enorm. En andersom werkt het ook: wanneer je door je ouders, door goede bekenden of vrienden, of erger nog - je baas! - gevraagd wordt mee te gaan naar een introductie-bijeenkomst sta je onder zeer grote morele druk. In sommige kringen is het ondenkbaar dat je "nee" tegen je baas zegt. Dit systeem werkt voor Landmark beter dan honderd sterspotjes.

hoe werkt Landmark?
Drie dagen ingespannen luisteren naar één iemand. Je zit op een ongemakkelijk plastic wachtkamerstoeltje schouder aan schouder in een zaaltje met meer dan 100, soms 150 vreemden. Van 's ochtends negen tot één uur 's nachts. Kale muren, geen ramen (in ieder geval geblindeerd), strak en symmetrisch ingericht met een iets verhoogd podium met daarop een tafel, stoel en schoolbord voor de cursusleider (en een doos papieren zakdoekjes voor wat komen gaat). Af en toe gedwongen met de ogen dicht de opdrachten volgend en je van alles visueel voorstellend. Of minutenlang in de ogen van je buurman of -vrouw staren, ondertussen jezelf inbeeldend dat diegene je ergste vijand is. Het is verboden aantekeningen te maken. Heftig applaudisseren wanneer iemand zijn hele ziel en zaligheid, stamelend en snikkend op het toneel tentoonspreidt. Vrijwel geen eten en drinken en dan nog uitsluitend tijdens een paar korte pauzes. (Vroeger, bij EST moest je zelfs je horloge inleveren zodat je na een aantal uren geen flauwe notie van tijd meer had en moest je toestemming vragen om naar het toilet te mogen). Er ontstaat op deze wijze een valse atmosfeer van kameraadschap en zogenaamd onderling vertrouwen waarin iedereen elkaar zijn/haar meest kwetsbare kant laat zien. En op deze wijze krijg je natuurlijk vrijwel iedereen klein. En daar heb je dan ook nog eens 895 gulden voor betaald! Dan zouden critici niet mogen spreken over 'hersenspoelen' of 'sektarisch gedrag'? De 'technologie' die gebruikt wordt door Landmark Education is bijzonder krachtig en werkt inderdaad: het is een voorspelbare mentale en psychologische oorzaak-en-gevolg-reactie op fysieke omstandigheden. Cursisten hebben het idee dat ze in een relatief korte tijd een wonder meemaken. In Landmark-termen een 'doorbraak' want uiteraard heeft Landmark zich eigen woorden aangemeten, overigens precies dezelfde taal die gebruikt werd bij Landmark's voorganger EST en ontwikkeld door Werner Erhard, diegene waarvan wij niet mogen zeggen dat hij de oprichter van Landmark is. Landmark wil niet graag een sekte genoemd worden en al helemaal geen religie. Maar wat te denken van deze uitspraak van Werner Erhard: "In actuality, each of us, as the sole creator of our universe, is a God, and because we have created all, everything is as important as everything else. When we're fully in touch with what already is and accept what is as more important than what isn't, then all games are over. There's nothing to do, nowhere to go, everything is perfect". Dat is toch pure religie! Bedoeld om het gat op te vullen wat de laatste decennia is ontstaan door het instortende geloofssysteem der christenen. Landmark als nieuw ijkpunt, een antwoord op alle vragen (je bent zelf een god!), afleiding voor alle stress, een nieuwe uitdaging vol love-bombing voor zichzelf voorbij werkende babyboomers.

De kern van de Landmark-technology is dat je tijdens je leven negatieve indrukken oploopt die zich in jezelf vastzetten. Dit fenomeen heeft Werner Erhard afgekeken van Scientologykerk-oprichter L. Ron Hubbard (hij noemde dit 'engrammen'). Erhard is in zijn jonge jaren een tijdlang betrokken geweest bij Scientology en heeft het volgens sommige bronnen tot "Operating Tethan 5" geschopt, wat wil zeggen dat hij niet zomaar eventjes een of twee cursusjes Scientoloy heeft gevolgd, iets wat Landmark Education ons wil doen geloven. Het is de bedoeling dat Landmark je deze 'psychische littekens' aanwijst en elimineert. Blijkbaar vinden zij hiervoor een militaristische gehoorzaamheids-methode geoorloofd. Teken je voor het leger dan weet je waaraan je begint: indien je baas je echter naar een management-cursus stuurt, en dat is in toenemende mate het geval bij Landmark Forum, dan verwacht je zoiets niet. De schok is dan ook groot. En die schok brengt je weer in een 'state of mind' waarbij een 'breakthrough' voor de hand ligt...

Naar aanleiding van de huidige juridische dreigementen van Landmark zou ik willen afsluiten met twee heldere uitspraken van respectievelijk L. Ron Hubbard en huidig directeur bij Landmark Education Harry Rosenberg, een broer van Werner Erhard. Scientology-oprichter Hubbard zei ooit: "The law can be used very easily to harass, and enough harassment on somebody who is simply on the thin edge anyway (...) will generally be sufficient to cause his professional decease. If possible, of course, ruin him utterly." (18) Landmark-directeur en aandeelhouder Harry Rosenberg zei recent: "In the United States, we have altered the public conversation about our work and our enterprise. For example, it is no longer possible for informed people or publications in the United States to pin pejorative labels on us." (19)

vraag:
In ons onderzoek naar Landmark en haar voorgangers zijn we op een Nederlandse verbinding gestoten. Begin tachtiger jaren stond Werner Erhard onder grote druk van de Amerikaanse belastingdienst in verband met mogelijke fraude met zijn est, An Educational Corporation. Erhard schoof vele miljoenen dollars van de ene naar de andere door hem opgezette firma. In die doorschuiftrucendoos dook ook het Nederlandse bedrijf(je) 'Welbehagen' op, in eigendom bij de in Zürich, Zwitserland gevestigde Werner Erhard Foundation. Heeft iemand hier ooit meer over vernomen?

noten:
(1) "Handel in geluk", Kleintje Muurkrant # 298, 7 juni 1996
(2) "Dear Editor Kleintje Muurkrant...", brief van Art Schreiber, 19 juni 1996
(3) "Dreigement geuit tegen Kleintje Muurkrant", Kleintje Muurkrant # 299, 5 juli 1996
(4) "Scientology voorbij, Landmark Forum: een stoomcursus levensgeluk", Vrij Nederland 12 oktober 1996
(5) "Persoonlijke groei met harde hand", Intermediair 12 februari 1998
(6) "Nederland Sektenland", bijlage bij Panorama, 13-20 januari 1999
(7) "Drie spirituele dagen bij Landmark. Who wants to share?", Marie Claire, maart 1999
(8) "Cursus of Cultus?", Elsevier 3 april 1999
(9) "Drie dagen duisternis, daarna de hemel in", Hervormd Nederland, 17 april 1999
(10) "Landmark, grenssteen van het bestaan", Trouw, 24 juni 1999
(11) "Happy Clappy Family", Volkskrant 17 juli 1999
(12) "Landmark Education (vroeger: est)", Website SIMPOS, http://www.stelling.nl/simpos/landmark.htm
(13) "Kleintje is niet bang voor Landmark", Hervormd Nederland, 18 september 1999
(14) "Landmark Education pakt journalisten hard aan", De Journalist 24 september 1999
(15) "Stenen des aanstoots", Elsevier 25 september 1999
(16) "Laat ze maar komen" in de rubriek "Laag Water", Vrij Nederland, 25 september 1999
(17) citaat is van Werner Erhard op pagina 217 van zijn boek "The Book of est".
(18) citaat is uit 'A piece of Blue sky: Scientology, Dianetics and L. Ron Hubbard Exposed' van John Attack (Lyle Stuart, 1990)
(19) citaat is uit Metro News (San Francisco), 9 juli 1998

Historische ontwikkelingen EST - LANDMARK:

John Paul (Jack) Rosenberg is geboren in 1935. Eind vijftiger jaren doet hij handelservaring op als tweedehands-auto-verkoper. In 1960 verlaat hij zijn vrouw en vier kinderen en gaat ervandoor met een andere vrouw. Om zijn wettige echtgenote te ontlopen verandert hij zijn naam in Werner Erhard en trouwt voor de tweede keer. Rond 1962 loopt hij de Encyclopedia Brittanica langs de deur te verkopen. In deze periode komt hij in aanraking met verschillende therapieën en New Age-trainingen zoals Esalen-Seminar en Gestalt-therapie. In 1968 zit hij bij de Scientology-kerk. Hij doorloopt daar vijf levels (OT5) en hangt een dikke zeventig uren aan de e-meter (in Scientology-termen 'auditen'). Begin zeventiger jaren wordt hij trainer bij Mind Dynamics. In september 1971 begint hij voor zichzelf met 'EST' (Erhard Seminar Training). Hij krijgt enige landelijke bekendheid en neemt derhalve in 1972 contact op met zijn eerste vrouw en kinderen. Dit "opruimen van een probleem" zal later een kernthema van zijn cursussen worden. In 1973 richt hij 'Est Foundation' op, in 1975 'est, An Educational Corporation'. Vanwege mogelijke claims van zijn eerste vrouw en om belastingredenen zorgt hij ervoor formeel geen eigenaar te zijn. In 1977 richt Werner Erhard 'The Hunger Project' op. Dit genereert heel veel geld; het is nooit bewezen dat het ook maar ergens honger heeft voorkomen. In 1980 richt hij 'EST, anew' op. In 1981: 'Werner Erhard & Associates' (WEA). In 1984 'Transformational Technologies Incorporated' en in Duitsland 'The Centers Network Gesellschaft für kontextuelle Studienseminare GmbH'. In 1985 komt hij met 'The Forum' en met 'Werner Erhard Foundation'. In 1991 komt Werner Erhard onder zware publicitaire druk te staan onder andere door de beschuldiging in een televisieuitzending "60 minutes" van incest van een van zijn dochters (die later overigens wordt ingetrokken). Hij krijgt ook de IRS, de Amerikaanse belastingdienst, achter zich aan. In dat jaar ontvlucht hij de Verenigde Staten. Naar eigen zeggen zit de Scientology-kerk achter hem aan en zij zouden voor alle negatieve publiciteit hebben gezorgd. Hij verkoopt 'The Forum' aan een stel trouwe werknemers maar behoudt wel de licentierechten op de Landmark 'technologie'. In die periode (1991) wordt tevens opgericht: Breakthrough Technologies, Transnational Education Corporation en het nu nog steeds actieve Landmark Education Corporation (met als cursus-naam Landmark Forum). Op dit moment zijn de aandelen in handen van een aantal getrouwen van Werner Erhard, waaronder zijn broer Harry Rosenberg, zijn zus Joanna Rosenberg en bijvoorbeeld Art Schreiber, president van Landmark en degene die alle brieven ondertekent die je krijgt wanneer je een stuk over Landmark hebt geschreven. Op dit artikel krijgen we natuurlijk ook weer zeker-te-weten commentaar van Art Schreiber...

Dit artikel is verschenen in Kleintje Muurkrant nr 337, 22 oktober 1999