Boeken

Non Fiktie
Bart Middelburg en Kurt van Es hebben een nuttig boek geschreven onder de titel 'Operatie Delta; hoe de drugsmafia het IRT opblies'. Als een spannend boek slagen de auteurs erin de aktiviteiten van het inmiddels ontbonden Interregionaal rechercheteam Noord-Holland/Utrecht te beschrijven. Welk een rattenbende! Het zal ons benieuwen in hoeverre de aangekondigde parlementaire enquête over dit onderwerp verheldering zal opleveren over deze beerput waarvan de putdeksel nu een klein eindje is weggeschoven. Het stinkt behoorlijk, dat is al wel duidelijk uit allerlei lopende rechtszaken, onderandere tegen de ex-autocoureur en drugshandelaar Charles Zwolsman. Bart Middelburg (Parool-verslaggever) heeft al eerder boeken geschreven over dit onderwerp beginnend met 'De Mafia in Amsterdam' (De Arbeiderspers, 1988) en 'De Dominee; opkomst en ondergang van mafiabaas Klaas Bruinsma' (L.J.Veen, 1992) en nu dus 'Operatie Delta' (L.J.Veen, 1994). Een boek dat veel met het onderwerp te maken heeft is 'De Danser; hoe de drugshandel Nederland veroverde', geschreven door Marcel Haenen & Hans Buddingh' (beiden NRC-verslaggevers), uitgegeven door de Arbeiderspers in 1994 en het schokkende relaas 'Sans Rancune' van Jan van Daalen (de Boekerij, 1991) blijkt achteraf een rake typering te zijn geweest van het Amsterdamse politiecorps.
Een even spannend maar helaas even waargebeurd verhaal staat opgetekend in het pas verschenen boek 'Going Down, going down...' met als ondertitel 'de ware toedracht van de Bijlmerramp'. Ik heb zelf nog nooit gevlogen en na lezing van dit boek ben ik dit ook zeker nooit van plan. Wat een ontzettend goed voorbeeld van het gegeven dat winstcijfers belangrijker zijn dan mensenlevens! Van minuut tot minuut beschrijft de auteur Vincent Dekker (Trouw-verslaggever) het dramatische neerstorten van de El Al-machine op de Amsterdamse Bijlmer op 4 oktober 1992. De Rijksluchtvaartdienst die het ongeluk moest onderzoeken bakt er niets van, zoveel is wel duidelijk na lezing van dit onthutsende boek. Ondertussen gaan de plannen voor uitbreiding van Schiphol onverantwoordelijk verder, wat een wereld! Going Down is recent uitgekomen bij L.J.Veen.

Akzo Nobel: militaire produktie
In september jongstleden bracht de Stichting Dokumentatiecentrum Arnhem (DOCA) de studie 'Militaire Produksie bij Akzo Nobel NV' uit. Het Kleintje beveelt dit ruim honderd A-4 pagina's tellende boekwerk graag aan door hieronder het voorwoord over te nemen:
Op 25 februari van dit jaar was de fusie tussen Akzo en het Zweedse chemieconcern Nobel Industrier AB in juridisch opzicht een feit. De afspraken met de Zweedse financieringsmaatschappij Securum AB, grootaandeelhouder bij Nobel, waren uitgewerkt en nagekomen, de aandelentransaktie ter waarde van 3,3 miljard gulden was rond en het dagelijks bestuur van de Europese gemeenschap had een verklaring van geen bezwaar afgegeven. De omzet van de nieuwe onderneming zou over heel 1994 wel eens met 7 procent kunnen stijgen naar 22 miljard gulden, zo luidde de prognose, terwijl het bedrijfsresultaat wel eens met de helft zou kunnen toenemen tot een slordige 2 miljard gulden.
de vakbeweging, eerst nog beducht voor ontslagen daar waar beide concerns overlappende produktiesektoren bezaten, haalde opgelucht adem: slechts hier en daar wat kaderfunkties kwamen te vervallen. De nieuwsanalyses in de pers tenslotte lieten er ook geen misverstand over bestaan: Akzo-voorzitter A.A.Loudon had zich met deze 'slag' geen betere afsluiting van zijn carrière bij het chemieconcern kunnen wensen.
Kortom, in deze tijden van ekonomische malaise en wereldwijde recessie op chemiegebied, werd de fusie tussen beide ondernemingen allerwegen bejubeld als een prestatie waar een klein landje weer trots op kan zijn. Immers, naar omzet gemeten steeg de nieuw gevormde onderneming naar de negende plaats op de ranglijst van grootste chemieconcerns ter wereld. Nog beter dan voorheen zou de nationale chemie zich kunnen profileren als de bedrijfstak waar de samenleving geen dag zonder kan (het motto van de Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie is: "geen dag zonder chemie").
Geen woord bij dit alles over de rol van beide ondernemingen op een heel ander gebied van de samenleving. Want was Nobel niet de uitvinder van het dynamiet? En hoe zat het ook alweer met die illegale wapenleveranties van haar dochteronderneming Bofors aan India? En die oktrooistrijd van Akzo met Dupont om de Twaron-vezel: waren daar niet militaire toepassingen van te over? En hoe zat het ook weer met het technologisch aandeel van Akzo in de Golfoorlog?
September 1944: Operatie Market Garden, waarbij met een snelle verovering van de Rijnbrug bij Arnhem een korridor naar Duitsland moest worden geforceerd, is mislukt. Duizenden voornamelijk jonge mannen hebben het leven verloren. de bevolking van de stad zelf werd door de Duitsers geëvakueerd en vond bij terugkeer haar woningen vernield en leeggeplunderd. Maar terwijl generaals aan beide zijden over hun stafkaarten gebogen zaten, vergaderde op veilige plekken het bedrijfsleven over de ekonomische herverdeling van het straks heroverde Europa. Want fascisme was wel erg, maar het beknotten van de industriële grootmacht Duitsland, daar was het immers allemaal om begonnen.
September 1994: Vijftig jaar na dato. De gemeenteraad van Arnhem heeft besloten om de jaarlijkse herdenking van een Brug Te Ver ditmaal in een ruimer kader te plaatsen. Niet langer de blik alleen gericht op het verleden, maar ook op een gewenste toekomst. Met een Brug naar de Toekomst moet de burgerbevolking zich bewust worden van de noodzaak om het in mondiaal opzicht allemaal beter te doen: meer nadruk op vredesproblematiek, meer aandacht voor ontwikkelingssamenwerking, meer oog ook voor mensenrechten. Voorwaar een loffelijk streven en we hebben dit initiatief als DOCA ook van harte toegejuicht. Toch hebben we het niet kunnen laten om tegelijkertijd te wijzen op de realiteit achter dit menswaardig streven, namelijk op het ekonomisch fundament waarop onze aandacht en onze inzet voor behoud van vrede en het verbeteren van de levensomstandigheden in derde wereldlanden feitelijk rust. Want wat te doen met vredeswerk wanneer intussen de wapenhandel floreert? Wat moeten we aan met irrigatiewerken daar waar de lokale bevolking elkaar te lijf gaat met in de donorlanden aangekocht militair materieel? Wat blijft er over van mensenrechten wanneer juntaas of schijndemokratieën in verre landen hun macht baseren op ekonomische en militaire steun uit het Vrije Westen?
In het kader van ons onderzoek naar de betrokkenheid van Arnhemse ondernemingen bij onder meer wapenproduktie en wapenhandel, besloten we een bijdrage aan het herdenkingsprogramma te leveren door een deelonderzoek te verrichten naar militaire produktie bij Akzo Nobel en de resultaten hiervan in de herdenkingsmaand te presenteren. Het gemeentebestuur van Arnhem nam ons standpunt niet in dank af. Na aanvankelijk enthousiasme bekoelde het elan al gauw toen het tot de burelen doordrong dat financiële ondersteuning van ons onderzoeksprojekt het stadsbestuur wel eens in aanvaring zou kunnen brengen met Arnhems grootste werkgeefster. Het gemeentebestuur zag na een half jaar stilzwijgen daarom af van subsidiëring en liet op die manier haar ware aard weer eens zien. We hebben ons echter niet van ons voornemen laten afbrengen en presenteren in de vorm van deze bundel de resultaten van ons onderzoek naar militaire produktie bij Akzo Nobel NV.
Globaal laat de bundel zich in drie delen uitsplitsen. Het eerste deel behandelt de fusie tussen beide chemische en de verwachtingen bij het nieuwe concern omtrent produktbereik, omzet en winst. Deel twee behandelt de militaire produktie zoals die bij beide ondernemingen afzonderlijk plaatsvond en zoals die in haar nieuwe vorm nog steeds plaatsvindt. deel drie tenslotte beoogt een aanzet te zijn tot diskussie. Ze is bedoeld voor hen die zich zorgen maken over de internationale wapenhandel en die naar perspektieven zoeken om er in maatschappelijk opzicht wat tegenover te stellen in de hoop dat eens het militair geweld en het dreigen ermee zal stoppen.

Wil je dit onderzoek lezen stort dan 12,50 op giro 2904981 tnv Dokumentatiecentrum Arnhem, Postbus 811, 6811 AV, Arnhem. 085.516533.

De Nike Methode
Nike is de grootste sportschoenenproducent ter wereld. Het Nike-merk geniet een enorme populariteit onder jongeren, die de sportschoenen dagelijks gebruiken omdat ze in hun levensstijl passen. In het rapport 'De Nike Methode' beschrijft Marijke Smit van de Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO) hoe Nike zo groot is geworden en blijft. Nike produceert zelf nauwelijks sportschoenen, maar is sterk in het ontwerpen en verkopen. Het concern besteedt 99% van de produktie uit aan fabrikanten in Azië. Vroeger vond de produktie met name plaats in Taiwan en Zuid-Korea, tegenwoordig in China en Indonesië. Produceren in Azië blijkt enorm lukratief te zijn. Nike sportschoenen worden voor 80 tot 175 dollar versleten aan de consument en voor nog geen 6 dollar in Indonesië gemaakt. Kinderarbeid, betaling onder het (plaatselijke) minimumloon, gedwongen overwerk zijn praktijken die (in bijvoorbeeld Indonesië) op grote schaal voor komen. Jaarlijks geeft Nike 90 miljoen dollar uit aan reklame, met sterren als Michael Jordan die daar 20 miljoen dollar aan verdiend. Europa is de belangrijkste markt buiten de Verenigde Staten, dus we hebben er zeker wel iets mee te maken. 'De Nike Methode; groot door uitbesteding in Azië' is te bestellen bij SOMO 020.6391291 voor 15 gulden (eksklusief porto).

het recht op dromen
Er is zojuist een nieuw boek verschenen over de Koerden onder de titel "Het recht op dromen; ontwikkelingen naar een zelfstandig Koerdistan". Prachtig uitgegeven, veel foto's en kaartjes. Het poogt met behulp van politiek-historische achtergronden inzicht te geven aan de ingewikkelde politieke verhoudingen van de Koerdische beweging in Irak, Turkije en Iran. Hierdoor ontstaat er enige struktuur in de vaak onoverzichtelijke hoeveelheid solidariteitsbewegingen. Het boek is uitgegeven door Uitgeverij Papieren Tijger in samenwerking met de Antimilitaristische Uitgeverij. Het is geschreven door Joost Jongerden, met medewerking van Guido van Leemput en twintig prachtige foto's van Judith Scheltema. Het boek kost 28 gulden en is te bestellen bij Papieren Tijger, Postbus 2599, 4800 CN, Breda.

Dit artikel is verschenen in Kleintje Muurkrant nr 279, 18 november 1994