puntje./297

Het is wat, als degene die je op een voetstuk hebt geplaatst, een lelijke deuk oploopt. Dat zal wel even slikken zijn geweest voor de meeste antroposofen. Het gevoel is me niet geheel onbekend. Zelfs de naam riep associaties op. Ook 'mijn' Rudolf liep enkele deuken op in het beeld dat ik van hem had gevormd. De consequenties van deze ontgoocheling brachten gelukkig maar weinig hersengekraak met zich mee. Simpel, degene die mijn ideaalbeeld opgedrongen kreeg, was nu eenmaal geen grondlegger van een levensbeschouwelijke leer, maar voetballer. Ruud Gullit was weliswaar een voortreffelijke voetballer met een sierlijke speelstijl, maar mijn bewondering ging naar hem uit omdat hij als mens zo weinig leek op wat ik van voetballers gewend was. Een topvoetballer die ondanks zijn drukbezette dagen op talrijke woensdagmiddagen tijd wist vrij te maken om in Amsterdam de repetities bij te wonen van 'Revalation Time', de Nederlandse reggaeband die zijn bewondering wegdroeg, die zal dan ook wel met hart en ziel achter de idealen staan die deze band in zijn teksten uitdraagt, zo meende ik te mogen denken. Niet alleen liep Gullit hard weg met deze band, de band liep ook hard weg met Gullit en eerde hem zelfs met een speciaal nummer: 'Captain Dread' (dat 'captain' was vanwege Gullits toenmalige rol als aanvoerder van het Nederlands elftal). Niet alleen Gullits kwaliteiten als voetballer werden in deze ode bezongen (he runs like lightning, thunder when he hits the ball), ook de mèns Gullit kreeg aandacht: 'He fights against apartheid, he likes to hear reggae music, he fights for equal rights in a this, ya, revalation time'. Ondanks dat deze toebedelingen toen mijn instemming vonden, heeft het nummer, of beter gezegd, het hele idee erachter, me nooit aangesproken. Niet lang daarna bleek Gullit een stuk minder 'fighter' te zijn als de tekst je deed geloven. Vooral de laatste kwalificatie, 'fights for equal rights', viel niet meer te rijmen met de Gullit die later als pronkstuk van Berlusconi's miljoenenspeeltje, AC Milan, vrolijk dartelde in het veld. What a fight. Deuk nummero uno. Zijn latere vertrek naar Sampdoria deed me nog even denken dat hij genoeg had van het karretje waarvoor hij was gespannen, maar ook dat bleek een vergissing te zijn. Tijdens Gullits periode bij Sampdoria wist inmiddels iedere nieuwskijker in Europa te vertellen dat Berlusconi niet zomaar een uitbuiter was, maar ook een witteboordencrimineel die alle mogelijkheden van zijn machtige media- en voetbalimperium gebruikte om zijn macht uit te breiden tot in de regering toe. Ook zijn politieke verhouding met de neofascisten deed veel Italianen het ergste vrezen. Dus toen Berlusconi's voetbalzieltjeswinmachine wederom een beroep deed op Gullits inzet, raakte een Milanees dermate ondersteboven van de mogelijkheid dat juist Mandela's maatje misschien wel (weer) furore zou gaan maken voor de belichaming van de Italiaanse witteboordencriminelen, dat hij besloot een tegenactie te ondernemen. Spontaan riep hij via de media alle Milanezen op om Gullit ertoe te bewegen niet wéér een onderdeel te worden van Berlusconi's propagandamachine. Kort daarna werd deze dappere, maar naïeve jongeman door een opvallend professioneel handelende knokploeg van top tot teen in elkaar geslagen en getrapt en meerdere keren verkracht. Deze mishandeling ging vergezeld met de boodschap dat hij zijn actie maar beter kon staken omdat anders het volgende bezoek een fatale afloop zou hebben. Nadat deze tragedie in het nieuws kwam, dacht ik werkelijk: en nu moet Gullit toch wel genoeg hebben van dat fascistische sfeertje rondom AC Milan, nu straft hij dit soort praktijken voor eens en altijd af door te tonen dat ze alleen maar een averechts effect zullen bewerkstelligen, nu kiest hij voor een andere club. Ook naïef. Deuk nummero twee. Het derde deukje kwam 11 april jongstleden, bij zijn benoeming tot 'ambassadeur' van de actie 'Sport, Tolerance and Fair Play', een doldwaze poging van Terpstra om een eind te maken aan racisme en onverdraagzaamheid in de sport (lees: voetbal). In zijn speech voor deze gelegenheid wist Gullit te vertellen dat zijn moeder degene was die hem had geleerd wat tolerantie was, maar dat hem de betekenis van het begrip 'fair play' was bijgebracht door Berlusconi. Oef. Net zoiets als een jonge VVD'er die zijn politieke carrière vroegtijdig opblaast door te vertellen dat Linschoten zijn leermeester was in eerlijkheid. Het zal met Terpstra's egokickerijclubje waarschijnlijk net zo gaan als met de belichaming van de antiracisme-actie van Feyenoord. Die bestaat uit een aantal panelen waarop met grote letters is geschilderd: 'vóór Feyenoord is tegen racisme'. Maar die panelen zijn voor het zicht van de tv-camera's dermate onzichtbaar opgesteld achter de reclameborden, dat je alleen maar tot de conclusie kan komen dat het Feyenoord in werkelijkheid geen reet interesseert. Als er maar een klein beetje fatsoen in acht genomen werd, dan was dat bord allang een metertje naar achteren geplaatst, zodat het voor de tv-kijkers wèl te zien zou zijn. Vooral tijdens de Europese wedstrijden had dit zijn nut af kunnen werpen. De Nederlandse voetbalclub die de unieke kans laat liggen om haar antiracistische boodschap bijna alle Oostenrijkse huiskamers in te slingeren, kan net zo goed stoppen met Europees voetbal. Het Europese avontuur van de club die haar antiracistische standpunt wegmoffelt achter reclameborden, vond dan ook een bitter einde tijdens de return-wedstrijd in Wenen. Dat bord van Feyenoord is symbolisch voor de gehele voetbalsport; die wordt niet alleen verziekt door gewelddadige en racistische supporters, maar net zo goed door de commercie die het van alles en iedereen zal winnen op het voetbalveld. Voor de krankzinnige bedragen die multinationals en ongelikte geldmagnaten neertellen om met voetbalclubs te kunnen pronken, moeten heel wat - al vijftien jaar met bezuinigingen bestookte - minimumloners zich levenslang uit de naad werken. Ondertussen smijt Terpstra met miljoenen gemeenschapsgeld naar de voetbalsport. Dat er wegens de drastische bezuinigingen dagelijks schandelijke tragedies plaatsvinden in de vervangende gezins-, verpleeg- en bejaardenhuizen en ook de thuiszorgsector geheel wordt uitgekleed, schijnt niet zo'n probleem te zijn voor haar. Natuurlijk niet. Zo'n grasmatgroupie gaat die arme zwakkelingen toch niet steunen zeker? Een atletisch gebouwde voetballer als Gullit is toch veel interessanter om mee te pronken? Hetzelfde geldt toch zeker ook voor die nieuwe voetbalstadions die er zo nodig moeten komen? Het te bouwen Gelders stadion waar Den Haag en de provincie Gelderland samen zo'n 130 miljoen gulden in gaan stoppen, bijvoorbeeld. Hoe durven ze, terwijl het personeel van alle verpleeghuizen moord en brand schreeuwt. Zou het Terpstra soms zijn ontgaan dat bij de naamgeving van haar ministerie niet voor niets is besloten om de woordjes 'Volksgezondheid' en 'Welzijn' vooraf te laten gaan aan het woordje 'Sport'? De geslepen arrogantie van de Romeinse tijden keert weer terug. Geef ze brood en spelen. Hoe armer, verpauperder en onderdrukter het volk, hoe verheerlijkter voetbal. Houd jij ze dom, dan houd ik ze wel arm. Stel dat al die fanatieke voetbalfans zich eens bewust zouden worden van hun uitgeklede sociaal-economische situatie en wat die allemaal nog in zal houden voor hun toekomst, zeg! Volgens mij is 'Den Haag' maar wat blij dat het soort jongens dat nogal vlug orde op zaken stelt met bruut geweld, liever ouwehoert over de capriolen van hun voetbalhelden, dan over de onderwerpen die er werkelijk toe doen in dit leven. Zowat iedere club van de eredivisie is niets minder dan een commerciële miljoenenonderneming met een produkt dat het razend goed doet op de markt. Goedverdienende ondernemingen met headhunters die bij de concurrenten het beste personeel wegstropen met ongerijmde hoeveelheden geld. Ook dat personeel bestaat tegenwoordig trouwens uit grootverdieners. Toch worden deze winstgevende miljoenencircussen nog steeds met gemeenschapsgeld gespekt door de gratis inzet van de massa me-ers die wekelijks nodig is om hun klanten zonder een spoor van vernielingen en vechtpartijen naar de pistes te begeleiden. Nu het voetbal een reclamewerktuig van banken, verzekeringsondernemingen en autofabrikanten is geworden dat voor bijna alle partijen miljoenen in het laatje brengt en tegelijkertijd iedere sociale, medische en culturele voorziening die door 'vadertje' staat nog overeind wordt gehouden, in een afbraakproces van privatiseringen en bezuinigingen terecht is gekomen, wordt deze spekkerij een steeds vreemdere zaak. Alsof het zo moet zijn, hoor ik op dit moment op de achtergrond de nieuwslezeres van het NOS-vier-uur-Journaal vertellen dat Ajax nog maar tien minuten te spelen heeft (...) in de voor het landskampioenschap beslissende wedstrijd tegen Willem II en dat de godzonen (godzonen, toch?) het landskampioenschap inmiddels niet meer kan ontgaan. Even zien. Hi, i'm back again. Het is inmiddels laat in de avond. De beelden van het vier uur-Journaal lieten een Leidseplein zien dat reeds was volgestroomd met een uitzinnige massa rood-wit geklede en geschminkte Ajax-fanaten. Het kon haast niet missen: daarop volgden de plaatjes die zwart zagen van de me-ers. "De mobiele eenheid is op oorlogssterkte aanwezig", zo luidde letterlijk het achtergrondcommentaar bij deze beelden... Op ieder departement wordt op de essentieelste voorzieningen rigoreus bezuinigd en nauwlettend de knip op de beurs gehouden, maar justitie speelt heel het jaar door wekelijks Sinterklaas voor de speeltjes van het kapitaal. Hand in hand, zakkenvullers, hand in hand voor heerschappij, geen denkers, maar sla-a-ven, leve vrij-markt-een. Kok en zijn paarse gevolg stonden niet voor niks stokstijf van schrik en woede toen de KNVB bekend maakte dat het voetbal op tv binnenkort - de naar uitlaatkleppen smachtende - minima nòg verder in betalingsmoeilijkheden zou gaan brengen. Het voetbal heette ineens iets van het volk te zijn. Allerlei collectieve voorzieningen worden op het slagveld van de vrije markt gesmeten; de sociaal-economische voorzieningen, de medische- en verzorgingsvoorzieningen, de rechtsbescherming, het openbaar vervoer, ga maar door, het mag allemaal de deur uit. Maar kom niet aan het voetbal, want dan kom je aan een maatschappelijke verworvenheid die ineens wel wordt beschouwd als een verworvenheid van het volk. Kok reageerde als een oude, in zijn winterslaap gestoorde grizzly-beer (ursus arctos horribilis) op zoveel onrecht van de KNVB. Harry van Seumeren, de enige columnist van de Bolkskrant die jarenlang wekelijks van leer trok tegen de systematische aanleg van een met tijdbommen gelardeerd mijnenveld waar de zwakkeren van de samenleving stap voor stap naartoe gedreven worden, maar wiens bijtende stukjes we in de wekelijkse economische bijlage niet meer tegenkomen, dacht het zijne over Koks verontwaardiging, lees mee: "Wie met paars omgaat, raakt ermee besmet. De norm van deze coalitie is het regeerakkoord dat drie heren in hemdsmouwen op een terrasje in elkaar flansten. Zo is het dat de regering plechtig verklaart dat zij zal verhinderen dat de kiezer vierentwintig gulden per jaar betaalt voor televisievoetbal, om vervolgens van iedereen die naar de dokter gaat tweehonderd gulden per jaar extra te vragen. Het laatste staat in het regeerakkoord, het eerste niet." Klopt, maar volgens mij is er meer. Kok weet maar al te goed hoe het met de prijsopdrijving zal gaan als de uitzendrechten van het betaalde voetbal bij een monopolist terechtkomen die zelfs het pay per view-systeem in petto heeft. Voetbal zou zo wel eens kunnen gaan werken als een extra inlaatklep voor sociale frustratie, in plaats van andersom. Bovendien moet hij ook hebben beseft dat de publieke omroepen de dikste strohalm gingen verliezen die ze in hun overlevingsstrijd hadden aangeklampt. Wie weet, misschien komen de publieke omroepen nu nog eens op het idee om zich met kwaliteitstelevisie bezig te houden. Het kijken naar voetbal op televisie kan maar het beste flink duur worden gemaakt. De mogelijke voordelen liegen er niet om: 1. Een massa voetbalkijkers zal zich bekocht voelen en door deze voetbalontnuchtering misschien gaan inzien dat de afgelopen jaren met veel gewichtigere belangen precies hetzelfde is gebeurd. 2. De publieke omroepen laten de 'if you can't join them, beat them-strategie' voor wat ie is en keren de verregaande vercommercialisering van de media eindelijk de rug toe. 3. Door het verdwijnen van de kostenpost voetbal kan minstens één zender verder zonder misselijkmakende reclame die in veel gevallen net zozeer een funeste uitwerking heeft op de mentaliteit van de jongeren dan al dat grof geweld op tv. Er zullen best nog wel meer voordelen te bedenken zijn, maar dit lijkt me voorlopig genoeg. Wie ondertussen te maken denkt te hebben met een voetbalhater, heeft het grondig mis. Zonder schaamrood op mijn wangen durf ik te bekennen deze avond te hebben genoten van de beelden Ajax-Willem II, in het bijzonder van de prachtige hattrick die Finidi George ten beste gaf. Nog sterker (of erger, als je dat zo wilt), er zijn maar weinig wedstrijden van betekenis op tv die me ontgaan. Toch zou ik het voetbal op tv graag in willen ruilen als bovenstaande drie illusies waarheid mochten worden. Dat zou heel wat ergernissen schelen ook. Over de lakse houding van Mart Smeets en de Champions Leaque-organisatie ten opzichte van neonazistische propaganda, bijvoorbeeld. Feyenoords antiracisme verdween achter de reclameborden, maar in de Champions League kon het erger gebeuren, daar verdwenen de reclameborden achter een reusachtig zwart-wit spandoek met daarop het symbool van de Europese neonazi's (cirkel met kruis), een ss-achtige pet op een doodshoofd en de tekst 'White Aryan Power'. Het spandoek was naar Zwitserland meegebracht door de supporters van Ferencváros, de Hongaarse club die van oudsher al bekend staat vanwege haar nazistische achterban. Het spandoek was duidelijk zichtbaar opgehangen achter één van de doelen, zodat geen enkele camera het kon missen. Noch de organisatie van de Champions League, noch de Zwitserse stadion-autoriteiten, noch de televisieploegen zagen er echter aanleiding in om aan deze wanvertoning een eind te maken. Anderhalf uur lang niet... Het was Mart Smeets die die avond de samenvattingsbeelden van alle Champions League-wedstrijden mocht becommentariëren. Het eerste het beste beeld van het doel met daarachter het bewuste spandoek, deed me belanden op het puntje van de bank en me twijfelen of ik het wel goed had gezien. Maar de talloze keren dat het spandoek daarna nog in beeld kwam, lieten daar geen twijfel over bestaan. Mart Smeets deed echter alsof dat spandoek er helemaal niet hing!? En dat terwijl je toch minstens half blind moest zijn om dat spandoek - met een geüniformeerde doodskop als goedwerkende blikvanger - over het hoofd te kunnen zien. Ieder moment verwachtte ik dat een verontwaardigde Smeets zijn afkeuring zou uitspreken over zoveel onbegrensde nazi-brutaliteit. Hij moest toch kunnen weten dat de voetbalsport niet alleen werd bedreigd door de commercie, maar ook door racisme, nationalisme, agressie, het allerergste soort verbaal geweld en de bijbehorende discriminerende geluiden van de spreekkoren op de tribunes? Een betere gelegenheid om daar nu eens goed zijn afkeuring over uit te spreken, had ie zich niet kunnen wensen. Smeets' commentaar bleef zich echter beperken tot het voetbalspel. Weer zo'n halve. Wat later liep hij voorop mee in de massa verontwaardigden die toen ineens wèl struikelde over het racisme waar de supporters van Ferercváros zo te koop mee liepen, maar nu had dit naziclubje iets ècht verschrikkelijks gedaan: ze hadden het zomaar gewaagd om oerwoudgeluiden te produceren als een gekleurde godzoon aan de bal was! Conclusie: ook Smeets kan maar beter vlug naar het nieuwe sportnet verdwijnen. Als daarna oorlogsgod en - zoals hij vanavond zelf zei - volksmenner Van Gaal dan ook nog dankzij het grote geld opdondert naar Italië, hoeven we zijn banale huldigingsgeschreeuw met haatzaaierij naar de vruchtbare Rotterdamse en Eindhovense voedingsbodems van supporters-agressie ook niet langer meer aan te horen, JA!? Voor de outsiders: we spreken nu over de wij-zijn-de-beste-van-de-wereld-huldiging van december 1994. Vanavond kwam hij daarop terug. Nu schreeuwde van Gaal zijn stembanden kapot met de boodschap dat we zulk gedrag moeten zien als zijn manier van feestvieren, JA!? En wee de stomme journalist die dat na al die huldigingen nu nog niet duidelijk genoeg is, JA!? Die moet uitkijken dat hij in de toekomst niet te maken krijgt met een van die tienduizenden door het voetbal verdwaasde jongelui die zo gek waren dat ze graag urenlang onder Siberische weersomstandigheden stonden te vernikkelen van de kou nadat god met zijn zonen wat langer in de hemel vertoefde dan was verwacht, JA!? De jeugd van magisch centrum Van Gaal. Dat hun nabije toekomst dagelijks op legio gebieden steeds verder wordt afgebroken door een stelletje nooitgenoeghebbers dat nog steeds duidelijk haast maakt met de verwezenlijking van hun apocalyptische scenario, dáár komen ze de straat niet voor op, zelfs niet met aangenaam weer. Tenminste, ik ga er vanuit dat het inmiddels zelfs tot al die op Ajax, Nike Air en Australian afgestemde hersencellen doorgedrongen moet zijn dat er knap onverantwoord wordt omgegaan met hun toekomstperspectieven, JA!? (Met dank aan Marcel van Lieshout voor de gebruikte vormgeving van het 'JA!?'-woord van Van Gaal.) Burgermeester (als die extra 'r' maar blijft staan, bij het vorige puntje bleek het woordje bEU veranderd te zijn in EU, dus je weet maar nooit) Patijn van Amsterdam roemde Ajax vanavond als de belangrijkste promotor van zijn stad (hand in hand, enz). Erica de mol (ondanks dat haar veelvuldige verschijning op tv dat misschien doet vermoeden, geen familie van John en Linda; Terpstra wordt gewoon zo genoemd omdat ze op iedere grasmat haar kop omhoog steekt), die ondertussen alle voetbalvelden van Nederland al eens gehad moet hebben, ontbrak natuurlijk niet aan zijn zijde. Zeker voor haar zal het op dat balkon wel even slikken zijn geweest toen haar droombeeld van Van Gaal een deuk opliep: plotseling dreef god een groot aantal onwillige dames naar voren en begon vervolgens te brullen alsof hij met koopwaar op de veemarkt stond: "De vrouwen van Ajax! De vrouwen van Ajax! De MOOIE vrouwen van Ajax!" You've got to be perfect. Misschien beseft ze nu wel beter hoe mensen met een vlekje in een verplegingshuis zich voelen als ze wegens personeelsgebrek de hele dag in hun ontlasting moeten liggen. Wie weet, misschien krijgt ze ooit nog wel eens mededogen met het personeel van de vervangende gezinstehuizen dat met dubbeltjeswerk de supermarkten moet afstropen naar de goedkoopste junkfoodaanbiedingen omdat het budget hen daartoe dwingt. Of met die plotsklaps aan de grond genagelde verstandelijk gehandicapten die hun vervoersvergoeding zagen verdwijnen, en een rechtszaak nodig hadden om dit onrecht teniet te doen. Of komt ze erachter hoe die bejaarden zich gevoeld moeten hebben toen de directie van hun tehuis hen vertelde dat de verstrekking van een glaasje water bij de warme maaltijd was gestopt omdat al het werk dat dat met zich meebracht, met het huidige personeelsbestand op geen enkele manier meer in het rooster te passen viel. Na een heftige protestactie kregen de bejaarden voor vijf dagen water uit de directie geperst; in het weekend bleef die voorziening echter taboe, dat was te duur. Hé, blinde mol, is water soms niet een van onze eerste levensbehoeften? Ook in het weekend? Vooral voor bejaarden? Kom eens uit je champagne-wereldje tevoorschijn en steek je kop ook eens een keer omhoog tussen de mensen van die slopende wachtlijsten, d