Nederland in Europa

Na vijf jaar in Canada te hebben gewoond was ik voor een periode van bijna zes maanden voornamelijk in Nederland, maar ook in een paar andere landen waaronder Tsjechië en Bulgarije. In december 1995 was ik even in Londen waar in de kranten de eerste artikelen verschenen over de 'gekke koeien ziekte' en verder natuurlijk ook over het gekkekoningshuis. Ook een sluipende ziekte. In Nederland sprak ik hierover met familieleden. Ik voorspelde dat dat gezellig spetterend biefstukje in croma (85% dierenvet) binnenkort nooit meer hetzelfde zou zijn als daarvoor. In Nederlandse kranten vooralsnog niets hierover. Nu eet ik al sinds jaren hoogst zelden nog vlees. Als ik er in bijt visualiseer ik de angst, de transporten, en de rivieren van bloed. Donkere hokken waar beesten in doffe radeloosheid en pijn verkeren. Ik zie de treurige landschappen en de petrochemische industrieën waar de pesticiden en de kunstmest uit aardolie worden gedestilleerd. Ik zie zoveel meer onheil. Wat mij betreft was die gekke koeien ziekte niet nodig om van het eten van dode dieren af te zien. Mijn familieleden haalden hun schouders op en spraken zoals gewoonlijk over tennis, bridge en over hun werk. Ik heb één familielid die èn rechter is, èn advocaat èn professor èn wat mij betreft alleen maar verdacht. Hoe is het mogelijk zoveel petten tegelijk te dragen? Ik vergeet er nog een paar: èn belastingadviseur (dat wil zeggen dat hij superrijken en bedrijven vertelt waar ze hun geld heen moeten sluizen om geen of heel weinig belasting te betalen) èn commissaris van een aantal bedrijven. Wanneer je een beetje aan de rand van de samenleving zit ben je gewoon niet slim geweest is de opinie van mensen (familieleden) met goed betaalde banen. Over wat je denkt, over het feit dat je af en toe een expositie houdt, het is allemaal niet belangrijk, behalve wanneer je beroemd zou worden, dan tel je mee. Filosofie, nadenken over wat meer wezenlijke zaken dan tennis en de carrière is er zeker in Nederland over het algemeen niet bij. Ik was wel blij dat ik Nederland kon verlaten. Wèg van de familie, weg van de stank van mest boven de stad. Wèg van dat kleinburgerlijke, dat sudderend hypocriete. Geen paradijs hier Canada, hoor... Twee jaar de metropool niet verlaten. Gewerkt om de huur en het voedsel te betalen. Werk dat er bij wijze van spreken op neer kwam dat ik de marmeren entreehallen van wolkenkrabbers in de binnenstad schoonlikte voor een minimumloon. De ondergrondse parkeergarages met superglanzende chryslers, bmw's en mercedessen aandweilde, terwijl de eigenaars boven het beleid (de economie) over de bevolking in eindeloze buurten dicteren. Ondertussen toch met mijn kunst bezig te blijven om niet ten onder te gaan, om tenminste nog iets wezenlijks aan te raken. Vooral ook te blijven schrijven. Ik was op een feestje in Nederland. Gezellig gekeuvel over bridge en een tentoonstelling van superdure kunst voor superrijken in Maastricht. Dat viel onder het hoofdstuk 'cultuur'. Dus dat mocht. Ik bijt in een toostje met romige brie. "Fuck", denk ik, "iedereen om mij heen hier is miljonair. Wat zijn ze eigenlijk meer dan mijn vrienden die een bijstandsuitkering hebben en die voortdurend gepest en getergd worden door de ambtenarij en vooral ook de stemmingmakerij van die godvergeten VVD waar Bolkestein - de laag bij de grondse manipulator - de aanvoerder van is? Wat is hier gvd aan de hand in Nederland." Ik begrijp het. Iedere keer weer wanneer ik dat stomme ochtendblad De Volkskrant inkeek, werd ik ziek van het gebabbel, al die kwakkelende zogenaamd leuke rubriekjes. Pagina's met kleurenfoto's over 00,00. Kijk zelf maar. Of beter, kijk maar niet. In wiens handen is die krant? Van manipulatoren & Co. Op de dag van de eerste artikelen over die gekke koeien ziekte een grote pagina in die kwebbelkrant over MacDonalds alias MacMad alias MacDeath. Over dat dat superconcern zich in Nederland zou vestigen, overal grote kleurenfoto's erbij van brood met sla en stront ertussen. Geen woord van kritiek. Geen ietsiepietsie. Zal wel onder het hoofdstuk "objectieve journalistiek" vallen. (MacDeath is vast en zeker een beetje zenuwachtig over die gekke koeien ziekte. Aan de ander kant zijn breinen zozeer gemanipuleerd, zozeer vol met gaten, met betrekking tot het idee dat vlees eten goed is voor de gezondheid, dat ze vast nog wel even verder kunnen). MacDeath, ook in Praag en in Budapest, Bukarest en Sofia neergestreken. Omhoog in de vaart der volkeren! Tegenover het station in Budapest hadden we na zes uur rijden zin in een kop koffie. De sfeer van de restaurants en cafés van weleer weggevaagd door Kentuckys Chicken en, je raadt het al, MacDeath. Ik keek even naar het interieur. Dezelfde tegelvloer, dezelfde formicatafels, dezelfde uniformen. Uniformen die gezichtsloze consumenten bedienen. Consumenten als producenten die produkten verorberen. De grote machine. De Big Brother die ons nu ook een chipkaart door de strot wil duwen zodat we altijd en overal traceerbaar zullen zijn. En als we misschien iets te veel een stem of een protest laten klinken dan wel weigeren hun troosteloos ziekmakende mammon te aanbidden, ons zal uitsluiten en opsluiten in getto's. In Praag las ik in een krant dat het feit dat er nog bijna volledige werkgelegenheid is in die stad, dat zulks het bewijs is dat Tsjechië nog ver achter blijft wat betreft de aanpassing aan het kapitalistische systeem (echt waar, zo stond het er werkelijk!). In Sofia, waar ik zeven jaar niet geweest was, gebouwen, zeven jaar verder in verval. De billboards met daarop socialistische leuzen vertoonden nu Amerikaanse sigaretten en doe kadetten met stront ertussen. Op een nacht zag ik bejaarden in versleten jassen kromgebogen de buitenbladeren van kolen, door groentenhandelaren er af gesneden, verzamelen. Hun pensioenen sinds 1990 meer dan gehalveerd. Bulgarije en Roemenië zitten in de tang van de grootmachten. Pech. Doffe armoede. Corruptie. Geen hulp. Nièts. Bijzonder onveilige kerncentrale in Bulgarije. Het ding gaat telkens net niet de lucht in. Het zou miljoenen, zo niet miljarden kosten om het te ontmantelen.
Oost-Berlijn is eerst aan de beurt. Voor miljarden worden er glanzende gebouwen neergezet. Bulgarije? Bestaat niet, tot het mis gaat misschien.

Nu maar even terug naar Nederland dat mij geheel en al in de greep leek van een bouwmaffia. Die machine moet blijven draaien. 65 miljoen voor een concertgebouw in Breda, acht miljoen onderhoudskosten per jaar. In Utrecht de wijk Zuilen, een arbeiderswijk met een werkloosheidspercentage van meer dan 25, waar weer miljarden in verdwijnen. Er heerst zoveel criminaliteit aldaar. De bestuurders en bouwondernemingen hebben in hun oneindige wijsheid besloten dat het neerzetten van dure appartementengebouwen aan de Vecht die criminaliteit zal terugdringen. In november 1995 waren er inspraak-avonden voor de bevolking. Wat viel er eigenlijk in te spreken? De plannen lagen al klaar. In januari 1996 ging het al door de gemeenteraad. Dan zit je daar in zo'n zaaltje met achter de tafel twee wethouders en twee vazallen met hun dubbelspraak. Er was een soort brochure uitgedeeld aan de bewoners met veel orwelliaanse taal daarin. Deze week weer af van een boekwerk dat je voor 40 gulden kon kopen met daarin de meer uitgewerkte plannen. Ach, het was even leuk om die bestuurdertjes het vuur na aan de schenen te leggen. Ze waren zenuwachtig doordat zij die roet in het eten gooiden hen doorzagen. Je wist overigens dat de strijd bij voorbaat al verloren was. In DenBosch een bouwput van ongekende omvang waar een nieuw station zal verrijzen. Voor de mensen met een minimum in die stad, en dat zijn er velen, zal dat paleis nauwelijks toegankelijk zijn. Zij kunnen het niet betalen. Bedenk dat iedere keer wanneer je met het openbaar vervoer reist je eigenlijk belasting betaalt. Wat is de verhouding tussen de uitgaven voor het openbaar vervoer (dat dus steeds meer geprivatiseerd wordt) en de uitgaven voor de aanleg van wegen, tunnels, viaducten en bruggen, wat uit de algemene middelen wordt bekostigd? Waar je, ook wanneer je geen auto wenst te bezitten, toch aan meebetaald?
Een nieuwe paleis van justitie in diezelfde stad waar straks het gebefte geboefte (Samuel Beckett) in zal rond kunnen paraderen met hun mooie salarissen en dikwijls zovele petten. Zoveel meer kantoorkolossen met lease-auto's (aftrekbaar!) ervoor waarvan de aanschaf in de miljarden loopt. En het merendeel van die gebouwen zijn alleen maar toegankelijk voor een klein deel van de bevolking: institutiebewoners en corporate-junks. De corruptie in Nederland, de gouden handdrukken.
Nederland waar het wemelt van de doctorandusjes die zichzelf oh zo belangrijk vinden wanneer ze zich eenmaal een positie hebben verworven als 'milieudeskundige'. Net echt! Die doctorandusjes die een stoel bezetten zullen, ook al zien ze corruptie, zeker niet te hard gaan trappen want als het wat hen betreft eens mis zal lopen dan willen ze zich veilig weten. Het hijgerig erbij willen zijn is de norm. Kritiekloos. Niet nadenken. Consumeren. De auto. Bridge en tennis. Vooral VVD stemmen en als het je te benauwd wordt de 'calimero' spelen. "Wij kunnen als klein landje toch niets doen." In die kleine provinciesteden zie je de bourgeois paraderen in de restaurants, in de schouwburg. De duurste catering-services komen met grote vrachtwagens aanrijden voor de zoveelste huldiging van een confrère die met een gouden handdruk verdwijnt. En maar vreten en zuipen. De jassen van die bourgeois lijken te bestaan uit bankbiljetten en andere waardepapieren. Apartheid is één van de weinige internationale woorden van Nederlandse afkomst. Dat kierende gevoel dat me bekroop dat Nederland vol van apartheid, discriminatie en hiërarchie is. Niet echt openlijk maar ondergronds - zeer bepaald door je afkomst, de buurt waar je woont, het soort baan dat je hebt, de kleding die je draagt. Armoede? Het interesseert de 8000 miljonairs en de vele anderen met enorme inkomens absoluut niet. De tweedeling is een feit. De vergettoïsering zal verergeren.
Het viel mij voorts op dat het voedsel in Nederland van bedroevende kwaliteit is. Het smaakt naar niets. Alles even waterig. Sla verlept wanneer je er alleen maar naar kijkt. Ook de kwaliteit van de lucht en het drinkwater (over de rivieren heb ik het maar even niet) vond ik slecht. Een vriend van me hier moest lachen. Het deed hem aan de bijbel denken. En god sprak: "ik zal hen (de nederlanders) straffen voor hun hovaardij, ik zal maken dat hun voedsel geen smaak meer heeft." Oh ja, om nog even terug te komen op die corruptie. Naar mijn mening zou het zo moeten zijn dat wanneer je een hoge functie hebt met een daarbij behorend hoog salaris, en je verkwanselt die functie of je bent corrupt, dat je dan steelt en je dus eigenlijk het gevang (er zijn er zojuist 6 nieuw opgeleverd) in zou moeten draaien. Nederland? Het wordt tijd dat ik terugkeer, maar eerst ga ik nog even bij de armen in Costa Rica wonen.

van onze overzeesche correspondent (Vincent)

Dit artikel is verschenen in Kleintje Muurkrant nr 298, juni 1996