"Hartelijk welkom en sukses verder"

Vluchtelingen worden opgevangen met het doel zo rap mogelijk te vertrekken

Onderstaand artikel hebben we overgenomen uit de Nieuwsbrief van het Autonoom Centrum. Het Autonoom Centrum ondersteunt vluchtelingen die door de Nederlandse overheid en reguliere ondersteuningsorganisaties in de steek worden gelaten, en dat worden er meer en meer. Het artikel geeft je een aktueel beeld van hoe wij in Nederland omgaan met vluchtelingen die zich hier om politiek asiel vragen. Aansluitend lees je over een nieuw proefprojekt van het Ministerie van Justitie, o.a. in het asielzoekerscentrum in de Isabellakazerne in Den Bosch, waarin de IND (Immigratie en Naturalisatie Dienst) met de rechtshulpverleners overlegt wat er met asielzoekers moet gaan gebeuren. Justitie beweert dat het aantal asielzoekenden afneemt sinds introductie van haar aanmeldcentrummodel en Wet veilige derde landen, haar jongste afschrik- en afschuifinstrumenten. Samen met de inwerkingtreding van de accoorden van Schengen die per 26 maart a.s. in werking treden is Nederland helemaal vol met maatregelen tegen immigratie. Justitie c.s. houden de mythe instand van 'de échte vluchteling' waar ze gastvrij voor is en de enorme groep die dan rest, tot 'onecht' betiteld wordt en er vervolgens uit moet. De voorspelbare volgende stap is weer een mythe: de tot 'onecht' bestempelde vluchteling die daarvoor nog 'echt' heette. Mythevorming dus en relativering tot Nederland leeg is, althans: 'bevrijd' is van vluchtelingen. Kortom, het verhaal van de tien kleine negertjes in veelvoud. De Immigratie-en Naturalisatie Dienst is met dit beleid vooral trots op de twee aanmeldcentra: voorspellingen van teruglopende aantallen asielzoekers komen uit en dat is makkelijk scoren. Het vreemdelingenbeleid is gericht op quota. De aanloop naar de aanmeldcentra was het proefdraaien met het relatief kleine fenomeen van 'asieltoeristen', dat helemaal niet representatief is voor het immigratievraagstuk. Maar, 'asieltoeristen', -wie of wat dat ook zijn mogen, justitie noemt ze ook wel 'profiteurs' of 'asielzoekers met een flinterdun verhaal', óók van die termen-, zorgen voor verontwaardiging alom en prompt volgt de voorspelbare politieke stemmingmakerij. En zie daar het resultaat: bijval van vele kanten voor de afwijzingsmachine; twee aanmeldcentra en stilletjes sluipt nummer drie binnen; op Schiphol gaat ook zo'n 'supersonisch' aanmeldcentrum verschijnen. De IND schijnt plannen te hebben om bij elk van de drie aanmeldcentra een opvang centrum aan te haken, dat tevens gesloten opvang zou kunnen inhouden. Binnen deze termen zou ook de grensgevangenis bij AC Schiphol passen. Hoe een en ander juridisch in elkaar gaat steken is niet duidelijk. Vluchtelingen zitten nu in een AC vast voor de 24-uurstermijn die daarvoor staat. In deze termijn worden niet meegerekend de uren tussen 23.00 en 07.00 uur. De praktijk tot nu toe laat zien dat de 24 uurs-termijn regelmatig overschreden wordt. Vaak legitimeert de IND deze tijdsoverschrijding met het argument dat de rechtshulp meer tijd nodig acht voor onderzoek naar het asielverzoek van betrokkene. Of met overvolle OC's, zoals eind '94, waardoor men langer in AC's bleef hangen. Of, tijdens de overstromingen in het rivierenlandschap, waardoor AC Zevenaar moest dienen als opvangcentrum voor ontheemden uit Limburg en vluchtelingen naar AC Rijsbergen werden overgeplaatst. Toen zaten mensen ook behoorlijk langer dan 24 uur en moesten dan ook alsnog doorgelaten worden. Vluchtelingen in de AC's zijn feitelijk van hun vrijheid beroofd: hekken scheiden hen van de buitenwereld, glazen wanden scheiden hen van elkaar, bewakers zijn een aanzienlijk deel van het personeel. Men mag er domweg niet uit, en dat kan dus enkele dagen duren. De juridische basis van deze vorm van vrijheidsbeneming in de AC's is artikel 17a Vw. Dit artikel staat voor vrijheidsbeperking welke minder zwaar is dan vrijheidsbeneming. Je bent dus in praktijk een gevangene en in theorie 'slechts' zoals dat heet beperkt in je vrijheid. Hier klopt dus iets niet, niets klopt hier eigenlijk: uiteindelijk zijn beide vormen verwerpelijk, omdat je vrijheid je ontnomen wordt. Ook de behandeling van vluchtelingen in de AC's, vooral van hen die er langer zitten, is slecht. Op muntjesrantsoen kun je koffie en broodjes uit de automaat trekken, ja, 'zelfs' fruit, maar een warme maaltijd is er niet bij. De vluchtelingen die bij ons aan kwamen kloppen uit AC Zevenaar en die we opvangen kunnen hierover meepraten. Zij hebben in samenwerking met ons hun verhaal ook voor het VPRO-programma Argos gedaan. Verder vindt bij aanmelding in een AC een intake plaats (door uitzendkrachten die in een spoedkursus asiel zijn klaargestoomd) alvorens de asielverzoek-papieren zijn ingevuld, dus vóór het eigenlijke moment van het asielverzoek. Het is niet ondenkbaar dat vluchtelingen bij voorbaat ontmoedigd worden en dan hun asielverzoek maar niet indienen omdat personeel (dat niet bevoegd is te beslissen) hen onder de kanslozen schaart. Of het asielverzoek intrekken, hetgeen ook regelmatig gebeurt en te denken geeft. Rechtshulp hoeft er dan officieel nog niet aan te pas te zijn gekomen, want deze is gepland ná indienen van het asielverzoek (invullen A+F-papieren) ter voorbereiding op het nader gehoor. Het is aan de rechtshulp om hierover te goeder trouw dan weer afspraken met de IND te maken, in plaats van dat dit met garanties officieel geregeld is. Zo ontstaat willekeur. Wel, justitie juicht dus. In haar persbericht dd. 14-03-'95 zegt zij dat sinds de opening van de AC's 11% minder asielaanvragen zijn ingediend en 16% direkt negatief beoordeeld is, en ze verwacht door de maatregelen omtrent veilige derde landen verdere daling (prognose was 40%). Als het aantal asielverzoeken al verminderd is dan zegt dat in wezen niets over het aantal hierheen gevluchte immigranten. Velen zullen namelijk buiten de procedures omgaan. In hetzelfde persbericht verschijnt onder de categorie 'beslissingen in eerste aanleg' de term 'procedureel afgehandelde' zaken. Als voorbeeld van dergelijke zaken noemt justitie het intrekken van asielverzoeken. Zij telt deze niet mee met het aantal afwijzingen, maar noemt de categorie apart, hetgeen aangeeft dat er nog meer negatief uitpakkende zaken zijn. In de cijfers over dalingen worden de kennelijk ongegrond of niet ontvankelijk verklaarde asielverzoeken worden meegerekend. Echter, deze vluchtelingen worden op stations gedumpt en verdwijnen in het niets, maar zijn hier wl, moeten zien te overleven. Sommigen kloppen bij ons soort organisaties aan. Sommigen krijgen een oprot-trein-kaartje tot vèr uit het zicht, naar vèr in België of Duitsland. Velen uit deze categorie blijven onzichtbaar, maar ze zijn er wel terwijl ze in de statistieken als uitgezet te boek staan. Onduidelijk is hoeveel vluchtelingen die 'potentieel' asiel hadden willen aanvragen, door het Mobiel Toezicht Vreemdelingen worden onderschept en overgedragen aan Bundes-GrenzSchutz of Rijkswacht. Want: wie kontroleert de werkwijze van het MTV, de mobiele brigades van de marechaussee. Op Schiphol laat de geschiedenis ook zien dat er door de marechaussee vele fouten zijn gemaakt en dat zij vaak 'doof' was voor het woord 'asiel'. Daar is evenmin zicht op als op het MTV. Met andere woorden: wordt elke mens die asiel aanvraagt of wil aanvragen keurig netjes naar een aanmeldcentrum gebracht?! Joost mag het weten. En, we begrepen al dat de arm van het MTV lang is, dat wil zeggen, MTV kan een verdachtuitziende 'barrel-auto' met 'buitenlands uitziende inzittenden' signaleren en andere politie kan de opsporing overnemen tot ver landinwaarts. Laten we bij het tegengaan van immigratie ook nog meetellen de uitgebreidere in- en uitstapkontroles bij de slurven van vliegtuigen en de sankties die, ook via Schengen, worden opgelegd aan de vliegtuigmaatschappijen die mensen zonder papieren vervoeren. De verruiming van verwijderingsmogelijkheden zoals sluiten van terug- en overnameovereenkomsten moeten uitzetting gaan vergemakkelijken. De intensivering van binnenlands vreemdelingen toezicht via systemen als het Vreemdelingen Administratie Systeem en de Wet op de Identificatieplicht maken verblijf voor vluchtelingen en andere immigranten beslist moeilijker. De plannen van de staatssekretaris die geopperd werden bij de opening van de AC's en bij de behandeling in de Eerste Kamer van de Wet veilige derde landen, namelijk het treffen van 'flankerende maatregelen' liegen er ook niet om. Deze plannen houden meer vreemdelingenbewaringen en onderzoek naar nieuwe conservatoire maatregelen met een lichter regime in. Te vrezen valt massale vreemdelingenopsluiting in Navo-complexen zoals Ter Apel (door justitie 'justieel opvangcentrum' genoemd). Zowel in de grensgevangenis die 6 april '95 3 jaar bestaat, als in de kazerne in Tilburg, die 27 april 1 jaar funktioneert, was bij opening ook sprake van lichte regimes. In Tilburg bijvoorbeeld was één van de 'verkooptechniekjes' van justitie de 8-persoonscellen. Maar inmiddels zijn deze omgebouwd tot 1-persoonscellen. In de grensgevangenis bijvoorbeeld wordt het recht op bezoek/vrij telefoonverkeer aan alle kanten geschonden. Duidelijk is dat ook in Tilburg bezoek wordt geweerd en rechtshulp wordt bemoeilijkt. In de gevangenis in Nieuwersluis is het regime voor illegalen loodzwaar en beslist niet licht te noemen. Het is nog altijd een complex met een militair karakter. Dit bleek ook eind februari toen eindelijk 'overste' Suikerbuik in opspraak kwam. Hij is verantwoordelijk voor mishandeling van illegalen. Er werden slechts disciplinaire maatregelen getroffen in plaats van afstraffing van dergelijk crimineel gedrag, waarbij illegalen vogelvrije objekten zijn. Opsluiten van onschuldige illegalen of vluchtelingen, een onevenredige zware sanctie om niets, moest verboden worden. Alles overziend zou je zeggen dat de limiet aan maatregelen tegen immigratie en de snelheid waarmee ze elkaar opvolgen is bereikt. Het kan alleen nog veel erger en dat is ook onze toekomstverwachting! Binnenkort AC Schiphol bijvoorbeeld. Hiervoor liggen er nog wat complikaties: Schiphol is nl. een Schengen-buitengrens en dat levert in samenhang met de Wet veilige derde landen juridische oneffenheden op die eerst moeten worden gladgestreken. Aan het oplossen van grondoorzaken van migratie, waar het in de kern om zou moeten gaan, wordt ondertussen nauwelijks aandacht besteed. De toekomst zal laten zien dat gedwongen migratie zich niet kàn laten vangen in beheersingsnetten. Vluchtelingen zullen veelal geen asiel meer aanvragen, wetend dat zij anders hun eigen vonnis tekenen. Velen zullen buiten die vangnetten om proberen hier te komen en zullen daar veel voor over hebben zolang tegenstellingen in de herkomstlanden niet zijn opgelost. Het is dan ook absurde onverantwoorde struisvogelpolitiek om als rijk Westers land te gaan staan juichen over het verminderde aantal asielverzoeken, terwijl de aantallen vluchtelingen en vluchtmotieven in de wereld toenemen.
(Overgenomen uit nieuwsbrief 6 van het Autonoom Centrum)

Proefprojekt samenwerking justitie-rechtshulpverlening
In de AC's is een soort samenwerking tussen justitie en de rechtshulpverlening (buro voor rechtshulp en advokaten) gaande. Over elke asielzoeker (voor justitie een 'betrokkene', voor de rechtshulp een 'cliënt', wij houden het maar op 'asielzoeker') vindt tussen de IND en de jurist een overleg plaats. De bedoeling van dit overleg is om al voor de beslissing met elkaar overeenstemming te bereiken. Voordeel van dat overleg is de eventuele invloed van de jurist op de mening van de IND. De praktijk uit de AC's wijst echter uit dat de IND zich van de mening van de rechtshulpverleners veelal niets aantrekt. De IND beslist voordat een goede beoordeling van de zaak heeft kunnen plaatsvinden, simpel gezegd doen ze dat op grond van het land van herkomst van de asielzoeker. Dit zullen ze niet toegeven want dat is in strijd met het vluchtelingenverdrag, ze zijn eigenlijk verplicht om elke situatie individueel te beoordelen. Tegelijkertijd zit de IND met een stevige achterstand. Er zijn nog steeds asielzoekers die in de eerste fase van de procedure zitten en al in een asielzoekerscentrum of reguliere (ROA-)woning wonen. Wachtend op daadkracht van het ministerie. En veel asielzoekers wachten tot de IND op een bezwaarschrift beslist. Da's ook niet raar, gezien het feit dat de IND een zaak in eerste instantie vrijwel automatisch en ongezien als negatief afdoet. Iedere 'betrokkene' die geen bezwaar maakt is immers meegenomen... Om de achterstand voortvarender te kunnen aanpakken start justitie in juni met een proefprojekt waarbij de rechtshulpverlener en de IND met elkaar in overleg gaan over elke zaak. Hiermee hoopt justitie de asielzoekers die wachten op een beslissing op hun bezwaarschrift snel af te kunnen handelen en te voorkomen dat zij in beroep zullen gaan bij de rechter als de beslissing ook dan negatief is. Advokaten en juristen van de buro's voor rechtshulp voeren deze beroepsprocedures voor hun cliënten. Daarom is overleg met hen voor justitie zo lucratief. Als de IND negatief wil beslissen leggen ze dit voor aan de advokaat van de 'betrokkene'. Deze kan dan in diskussie gaan met de IND over de voorgenomen beslissing. De veronderstelling dat daadwerkelijke invloed kan worden uitgeoefend op zo'n voornemen is behoorlijk naïef. Iedere ervaren jurist weet dat, de praktijk van de AC's heeft dat inmiddels overduidelijk aangetoond. Het overleg tussen de IND en de rechtshulpverlener zal niet over inhoudelijke argumenten gaan, het zal een spel van onderhandeling zijn. En iedereen weet toch dat 'water bij de wijn doen', 'geven en nemen' equivalenten zijn van onderhandelen. Een spel van stuivertje wisselen. IND: "OK, die krijgt een A-status, maar dan hun d'r uit". Advokaat: "Deal!!". De bedoeling van dit alles is vervolgens dat de jurist geen beroepsprocedure voor de asielzoekers waarover negatief wordt beslist start. Alsof het over het inkopen en afdingen van grond ter speculatie gaat, of over politiek compromissen. Maar feitelijk gaat het over het leven van een vluchteling! Een mens die hebben en houwen verliet en hier om bescherming vraagt! Het is een slechte zaak dat de enig onafhankelijke hulpverlening voor asielzoekers haar onafhankelijkheid inlevert, op de stoel van justitie gaat zitten. Zij gebruiken daarbij vaak het argument dat 'het toch ook in het belang van asielzoekers is dat de procedures niet oneindig lang worden?'. Da's een fikse denkfout. Het is helemaal niet in het belang van een asielzoeker. Belangen van asielzoekers liggen in de zorgvuldigheid waarmee met hun zaak wordt omgesprongen en het recht op onafhankelijke bijstand in de ingewikkelde maar grondwettelijke rechten in onze rechtstaat! En daar ligt ook de plicht voor hulpverleners, niet bij het politieke probleem maar bij het individuele probleem. Na hen is er geen onafhankelijke hulpverlener meer .... "Als de cliënt het er niet mee eens is heeft die toch het recht een second opinion te vragen bij een andere advokaat om alsnog beroep aan te tekenen?" is de volgende stelling van de meewerkende juristen. Ook fout, en dat weten ze goed. Praktijk van de second-opinion-optie is dat de betrokken advokaten met elkaar overleggen en dat de tweede geraadpleegde advokaat z'n/d'r collega niet wil afvallen. Hoe je 't ook went of keert, de individuele asielzoeker raakt zijn/haar enigst onafhankelijke rechtshulpverlener kwijt. Pijnlijk genoeg werken de rechtshulpverleners hier aan mee. Voor hen lijkt het de enige wijze te overleven. Al jarenlang wordt door justitie hardop gespeculeerd over de positie van advokatuur en buro's voor rechtshulp in de asielprocedure. Al jarenlang is er bij deze beroepsgroepen grote onzekerheid over hun toekomst. Samenwerken met justitie zal die toekomst allerminst schade doen... Voorlopig gaat het om een proefprojekt, o.a. bij het asielzoekerscentrum Isabella in Den Bosch. Ongetwijfeld zal er geen rechtshulpverlener zijn die willens en wetens meewerkt aan onzorgvuldigheid in de procedure voor hun individuele client, onderschat niet hun grote hoeveelheid energie die zij veelal in het vechten voor hun cliënten stoppen. Maar hopelijk zijn andere hulpverleners in het land minder naïef want anders ziet het er voor vluchtelingen in de toekomst somber uit. En dat terwijl je na elke verslechtering voor vluchtelingen werkelijk meent dat nog somberder eigenlijk niet bestaat...

Dit artikel is verschenen in Kleintje Muurkrant nr 286, 9 juni 1995