Op vakantie naar Turkije is fout

Diverse Nederlandse groepen hebben het initiatief genomen tot het opzetten van een boycot van het toerisme naar Turkije. Een van de aanleidingen om deze boycot te organiseren is de politieke situatie in Turkije en in het bijzonder de fase waarin het eenzijdig staakt-het-vuren van de PKK is terechtgekomen. Het staakt-het-vuren zit in een kritieke fase en het is daarom noodzakelijk dat er extra druk op de Turkse regering wordt uitgeoefend. De boycot wordt inmiddels breed ondersteund. Een toelichting.

Sinds 1984 wordt in Turkije de Koerdische kwestie door de Turkse staat met militaire middelen uitgevochten. Als gevolg daarvan zijn er meer dan 3000 Koerdische dorpen ontruimd, zijn 3 miljoen Koerden verdreven door de ontvolkingspolitiek van de Turkse staat (en zo tot vluchtelingen in hun eigen land gemaakt) en rond 4000 mensen door doodseskaders (de zogenaamde contra-guerrilla) middels buitengerechtelijke executies om het leven gebracht. Onder deze doden waren onder andere intellectuelen, journalisten, politici en burgers.De initiatiefnemers van de boycot, het "Landelijk Actie Komitee Toerismeboycot Turkije, voor een politieke oplossing van de Koerdische kwestie", vindt dat er aan deze oorlog zo spoedig mogelijk een einde moet worden gemaakt en naar een politieke oplossing voor dit conflict moet worden gezocht. De oorlog duurt namelijk al 12 jaar zonder ook maar enig zicht te hebben geboden op een oplossing.

Inkomsten
Deze oorlog brengt zeer hoge kosten met zich mee voor de Turkse staat. In 1993 werd minimaal 11 miljard dollar uitgegeven. In 1994 werd 8 miljard dollar begroot voor militaire uitgaven. Ongeveer een kwart van de hele Turkse begroting gaat dan ook naar het leger. Dat de Turkse staat in staat is om deze astronomische bedragen aan militaire kosten uit te geven, komt ondermeer doordat de Turkse staat middels het toerisme verzekerd is van grote inkomsten aan buitenlandse valuta. 25% van alle deviezen die Turkije krijgt, zijn afkomstig uit het toerisme. In 1995 leverde het toerisme de Turkse staat 8,4 miljard gulden op.Met name uit West-Europa komen veel toeristen. Vorig jaar was traditioneel koploper Duitsland met 1,7 miljoen toeristen, gevolgd door België en Zweden. Ook uit Nederland gaat een flink aantal toeristen naar Turkije. Uit gegevens van het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS) blijkt dat in 1994 79.000 Nederlanders Turkije bezochten. In de voorgaande jaren waren er dat meer (1993: 114.000, 1992: 213.000, 1991: 35.000, 1990: 67.000). Ook de Nederlandse toerist draagt dus een steentje bij aan het instandhouden van de oorlog in Turks-Koerdistan.
Uit deze cijfers van het CBS blijkt dat er een aanzienlijke daling is geweest in het bezoek van Nederlanders aan Turkije. Deze trend geldt niet alleen voor Nederland maar is een algemeen beeld. Zo gingen er in 1992 nog 7,8 miljoen toeristen naar Turkije, in 1993 waren dat er nog maar 5,5 miljoen.
Dat het aantal bezoekers aan Turkije is afgenomen, is vermoedelijk een gevolg van de oorlogssituatie in Turks-Koerdistan en de toerismeboycot-oproep van democratische krachten in Turkije, onder andere de Democratische Partij van het Volk (HADEP) en West-Europa. Ook zorgde de Golf-oorlog in 1991 voor een daling. Turkije, en met name het Koerdische deel ervan, is geen veilig land. Het ministerie van Binnenlandse Zaken geeft dan ook als reisadvies dat het verstandig is om het Zuid-Oosten van Turkije te mijden. Natuurlijk beweert de Turkse toerisme-branche het tegenovergestelde. Zo beweerde de Turkse vertegenwoordiger in 1995 op een toerismebeurs in Londen dat Turkije een van de veiligste landen voor toeristen is.

Ontwikkeling
Begin jaren zeventig zat Turkije in een economische crisis. Om aan geld te komen van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) accepteerde Turkije eind jaren zeventig aanpassingsprogramma's. Een van de centrale punten in het herstructureringsprogramma was de stimulatie van de export en in het bijzonder de bevordering van het toerisme (het aanboren van nieuwe valutabronnen). De Turkse staat lokte door het creëren van gunstige voorwaarden buitenlandse investeerders Turkije. Een van deze voorwaarden is de mogelijkheid om de volledige winst naar het buitenland te exporteren. Veel bedrijven konden deze gunstige voorwaarden niet weerstaan. Zodoende zijn nu grote delen van de toerisme-industrie in Turkije in handen van grote buitenlandse ondernemingen.Uit cijfers blijkt ook dat toerisme in Turkije een belangrijk investeringsgebied is. In 1990 stond toerisme (268 miljoen Dollar) op de derde plaats wat betreft buitenlandse investeringen sinds de jaren tachtig. Eerste stond de bouw (339 miljoen Dollar) en tweede het transportwezen (303 miljoen Dollar). Hierbij moet worden bedacht dat investeringen in laatst genoemde twee sectoren vaak nauw samenhangen met de toeristenbranche.

Sociale gevolgen
Het massatoerisme heeft, naast het geld dat naar het leger vloeit, nog meer negatieve kanten. Zo leid het toerisme onder andere tot verstedelijking, woningnood onder de autochtone bevolking, milieuvernietiging en de vernietiging van traditionele economische structuren.De Turkse staat pompt veel geld in het toerisme, terwijl ze dat beter zou kunnen investeren in onderontwikkelde sectoren als de gezondheidszorg en het onderwijs. In Turkije is er bijvoorbeeld maar één arts op 1200 mensen. In een westers land zoals Zwitserland is deze verhouding 1 op 600. In Turks-Koerdistan is de situatie zelfs nog veel slechter; daar beschikken gemiddeld 5200 mensen over één arts.Het toerisme in Turkije is dus een van de financiële hoofdbronnen van het Turkse leger om de oorlog in Turks-Koerdistan te kunnen blijven voeren.
Het komitee vind dat toerisme als inkomstenbron voor de Turkse staat moet wegvallen, zodat zij gedwongen wordt om na te denken over een vreedzame, politieke oplossing van het Koerdische vraagstuk.
De Koerdische nationale bevrijdingsbeweging is overigens voorstander van een politieke oplossing van het conflict. In dit kader houdt de PKK sinds 15 december 1995 een eenzijdig staakt-het-vuren in acht.

Landelijke boycot
Om het toerisme naar Turkije vanuit Nederland te verminderen organiseert het komitee een landelijke toerisme-boycot. Dit omdat het toerisme naar Turkije het Turkse regime legitimeert, dat consequent mensenrechten schendt. Bovendien suggereert een vakantieland vreedzaamheid en daar is helaas in Turkije geen sprake van.
Het komitee krijgt inmiddels al een grote logistieke en financiële ondersteuning. De boycot heeft deze keer een iets andere opzet dan in het verleden vaak het geval was. De initiatiefnemers proberen namelijk om zo veel mogelijke landelijk georganiseerde groepen bij de boycot te betrekken. Op deze wijze kunnen in zo veel mogelijk plaatsen, over heel Nederland, activiteiten worden opgezet. Vanaf half juni moeten de boycot-acties beginnen en gaan door tot en met september, als het zomer-toerisme weer voorbij is.
De eerste actie van het komitee was het uitdelen van meer dan 4.000 pamfletten op bevrijdingsfestivals. De tweede actie was een picketline bij twee reisbureaus in Utrecht. In de nabije toekomst zullen diverse activiteiten worden ontplooid: picketlines, verspreiding van posters (te bestellen bij onderstaand adres), informatieve bijeenkomsten en andere publiciteitsgerichte acties.
In het komitee hebben tot nog toe zitting: Jonge Socialisten in de PVDA (JS), Dwars (jongerenorganisatie Groen Links), Anti Fascistische Actie (AFA), Socialistische Arbeiders Partij (SAP), Rebel, Turkije Komitee, JD (Jonge Democraten, jongerenafdeling van D'66), Internationale Socialisten (IS), Koerdische Studentenvereniging Nederland, Jongerenbond en de Initiatiefgroep Koerdistan. We roepen iedereen op om zich aan te sluiten bij deze campagne en te doen waar men tot in staat is.

Voor verdere informatie over deze boycot is de coördinatiegroep van het Komitee op woensdag en vrijdag tussen 12.00 en 17.00 uur te bereiken: tel/fax: 030-2314596. Landelijk Actie Komitee Toerismeboycot Turkije, Postbus 2032, 3800 CA Amersfoort, Giro 1936332, t.n.v. Schism, Utrecht.

Peter van Buren

Dit artikel is verschenen in Kleintje Muurkrant nr 299, juli 1996