Privacy-bedreigingen

De meest gangbare omschrijving van het begrip 'privacy' is bedacht door professor Alan F. Westin. Hij schreef deze op in het boek 'Privacy and Freedom' dat uitkwam in 1967: "De aanspraak van individuen, groepen of instellingen voor zichzelf te bepalen wanneer, hoe en in welke mate gegevens omtrent hen worden meegedeeld aan derden". Oftewel "the right to be let alone", het recht om met rust gelaten te worden. Eerbiediging van privacy brengt vooral de plicht mee iets na te laten, terwijl het bij de moderne informatiesystemen en diegene die ze ontwerpt er nu juist om gaat om zoveel mogelijk aktief en offensief te handelen. Het gaat ondertussen om nogal wat: élke inwoner van Nederland zit in minstens honderd verschillende databanken of informatiesystemen, vaak zonder dat mensen zich hiervan bewust zijn. 'Big Brother' is allang geen science fiction-beeld meer getuige een uitspraak uit 1981, veertien jaar geleden dus alweer!, van de directeur van een computerservicebureau voor de autohandel, over het 'geval van de rode Toyota': "iemand wil bijvoorbeeld dat wij een rode Toyota zoeken met waarschijnlijk als laatste kentekenletters PZ, mogelijkerwijs rijdend in Utrecht en omstreken. Op basis van deze aanwijzing, via ingewikkelde selecties, kunnen wij zo iemand vinden". Een inmiddels klassiek en dus achterhaald voorbeeld. Vandaag de dag kom je met een telefoonnummer- en postcodeboek op CD-rom, de Kamer van Koophandel en het Kadaster on-line en een beetje slimme soft-ware vrijwel iedereen op het spoor. Wanneer je dan ook nog weet dat iedereen die airmiles of zegeltjes spaart, garantiebewijzen invult en opstuurt opgenomen wordt in vele tientallen data-banken dan kun je je lol op... Die oprukkende uitholling van de privacy van iedereen heeft nog een ander effect. In een themanummer van het juridische studentenblad Ars Aequi van maart 1975 (!) stond geschreven: "Onder het mom van privacy heeft ieder tegenwoordig een eigen hokje in het flatgebouw, met eigen keuken, eigen sanitair, eigen teeveetje, voordeur op slot en gordijnen dicht. De laatste inbreuk op de privacy en tevens de laatste oorzaak van contact met de buren is de stereo-installatie van de buren. In dergelijke wijken kan men moeilijk van een leefgemeenschap spreken. Privacy is omgeslagen in sociale isolatie en eenzaamheid". Een tiental jaren later zou de voordeurdelerskorting korte metten maken met een aantal privacy-opvattingen van dat moment. Tien jaar geleden alweer en toendertijd leverde de invoering van die tandenborstel-tellerij en dramatische kortingen op uitkeringen van uitkeringsgerechtigden nog iets of wat maatschappelijke diskussie op. Dat is nu allemaal verleden tijd, wie zeurt er nog over privacy van uitkeringstrekkenden? Dat is toch volledig passé? Vandaag de dag hebben computersystemen en laserprinters de communicatie tussen instelling en cliënt veelal overgenomen. We krijgen de grootst mogelijke flauwekul in de brievenbus zonder dat er ook maar één menselijk individu aan te pas is geweest, nouja op de de postbode na dan... Nog sterker, je schijnt tegenwoordig al computer aan de telefoon te krijgen die middels stompzinnige vragen je proberen over te halen om op je telefoontoestel een nummertje in te drukken. En volgen jullie ook die artikelen in de media over die 06-telefoonlijnen? Dat het mogelijk is dat 'derden' kunnen bellen via je telefoonnummer? En de tomeloze drift om eenieder onder te kunnen brengen in steeds meer vakjes op steeds ingewikkelder komputer-formulieren gaat steeds verder. Nieuwe plannen rondom de bodem-uitkeringen, die per 1 januari 1996 in moeten gaan (de Herziening Algemene Bijstands Wet - HABW) zullen voor een nog grotere inbreuk zorgen op de toch al zwaar onder vuur liggende 'privacy' van het individu. In die HABW, zie hiervoor ook Kleintje Muurkrant nummer 283, wordt namelijk geprobeerd de vroegere voordeurdelerskorting te perfektioneren. Die voordeurdelerskorting werd door zeer veel Sociale Diensten verschillend uitgevoerd en soms zelfs gesaboteerd aangezien de regeling vrijwel onuitvoerbaar, namelijk moeilijk controleerbaar was. Ondertussen worden de bevoegdheden, lees het geld, van de landelijke overheid overgeheveld naar de lokale overheden. Dit geldt voor de volkshuisvesting, delen van de gezondheidszorg, openbare orde en per 1 januari aanstaande ook voor de Algemene Bijstands Wet. Iedereen begrijpt natuurlijk dat het een schandelijke bezuinigingsoperatie is, waarbij argumenten gebruikt worden die wel zo dom en oneerlijk zijn dat we ze hier niet zullen herhalen. Geld weghalen bij diegenen die zich het slechts kunnen verweren, daar draait alles om. Studenten, ouderen, zieken, jongeren, gehandikapten, uitkeringsgerechtigden, dat zijn de hoeken waar de klappen vallen. De 80.000 huishoudens in Nederland met een vermogen van meer dan een miljoen gulden, het bedrijfsleven dat handenwringend schandelijke winsten behaald en nauwelijks belastingen afdraagt, het simpele feit dat er ongeveer 1,8 miljard gulden per jaar door de rijksoverheid wordt uitgegeven aan huursubsidie terwijl er 8 miljard gulden per jaar aan hypotheekrente-aftrek wordt geven aan huizenbezitters... de trend is duidelijk. Welnu, in het kader van die enorme HABW-bezuinigingsoperatie (380 miljoen gulden) is het tegelijkertijd belangrijk om de kloof tussen de "werkenden" en de "niet-werkenden" op te voeren. Je kunt namelijk de "werkenden" er veel gemakkelijker onder houden wanneer je het "niet-werken" zo onaantrekkelijk mogelijk maakt. Zo zorgen de betaalde baanlozen voor de disciplinering der werkenden. Het is toch ongelooflijk wanneer je kijkt naar de meewerkende rol die vakbonden bijvoorbeeld gespeeld hebben bij zoiets als banenpool- en 'Melkert'baantjes of het JeugdWerkGarantiePlan? Arbeid is terug waar het ooit was, niks geen rechten meer, je komt opdraven wanneer de baas het in zijn hoofd haalt om te produceren en je blijft maar thuis wanneer het even tegen zit, dat wil zeggen wanneer de winst iets lager dreigt te worden. Honderd jaar arbeidersstrijd door de plee omdat het uitbuitingssysteem van moordende concurrentie (ook wel bekend onder de naam 'vrije markt') ondertussen de hele aardbol nodig heeft om in stand te blijven. Diegenen die "van een RWW of ABW uitkering genieten" hebben op hun hercontrole-formulier de toenemende Big Brother-aktiviteiten kunnen volgen. In DenBosch wordt dit formulier tegenwoordig 'Recht- en Doelmatigheidsonderzoek' genoemd. Je bent tegenwoordig niet alleen meer verplicht al je persoonlijke gegevens betreffende solliciteren, je bank- of girobedragen of je burgerlijke staat in te vullen, er worden je ook vragen gesteld die wel heel erg ver gaan. Wat te denken bijvoorbeeld van de vraag of dat je een auto of caravan bezit. Of je je inboedel hebt verzekerd of dat je een vermogen verwacht uit een nog te verdelen erfenis. Met andere woorden: heb je momenteel een familielid dat ernstig ziek is en waarvan je verwacht dat deze binnenkort zal overlijden... Schandalig!
Op 1 juni jongstleden organiseerde het Steunpunt Minima/Kansarmen een bijeenkomst over de Herziening van de Algemene Bijstands Wet in buurthuis De Slinger in DenBosch. De Sociale Dienst en PvdA-wethoudster Joke van der Beek werden hier fel aangevallen op de toenemende verslechtering van de inkomenssituatie van steeds meer mensen. Op 12 juni hield de raadscommissie Sociale Zaken een bijeenkomst met de HABW als onderwerp. Pijnlijk duidelijk werd dat vrijwel niemand van de politici in de gaten heeft wat er allemaal aan de hand is. De meeste commissieleden blonken uit in stilzwijgen en niet-weten. Gemeenteraads- en commissielid van Bosch Belang, Louis Neefs, heeft naar aanleiding van deze beschamende bijeenkomst een woedende brief geschreven naar alle leden van die raadscommissie. Hij is woest omdat er in het geheel geen discussie-gelegenheid bestond betreffende de HABW en dat Joke van der Beek van plan is pas in september aanstaande de gemeentelijke voorstellen in te dienen en te bespreken. Aangezien de HABW, in ieder geval met betrekking tot de nieuwe gevallen, reeds op 1 januari 1996 moet ingaan voorziet hij weinig discussieruimte en verwacht hij hapklare voorstellen waartegen gemeenteraadsleden alleen nog maar ja en amen kunnen zeggen. Alsof dat niet de gebruikelijke politieke praktijk in Bois le Duc is. Hij protesteert tegen de opvatting van Joke van der Beek dat zij de ABW-regelgeving zo eenvoudig mogelijk wil uitvoeren maar tegelijkertijd weigert de zeer simpele voorstellen over te nemen die ondertussen door de gemeenteraden van Nijmegen en Arnhem zijn aangenomen. Dit betekent bijvoorbeeld dat mensen die in de situatie verkeren dat zij voorzieningen eventueel kunnen delen, gekort zullen gaan worden op hun uitkering. Wat betekent dit? Raak je een gedeelte van je uitkering kwijt omdat je de krant met je buren deelt, de telefoon of je wasmachien? Gaat de nieuwe wetgeving regelen dat wanneer je in het verleden alles op alles hebt gezet om het voor elkaar te krijgen dat je met meer mensen in één huis woont je nu gestraft gaat worden middels een korting van 20% op je RWW of ABW-uitkering? Er zal een flink verschil komen in de uitvoering van allerlei sociale wetgeving per gemeente. Jarenlang heeft de gemeente DenBosch, met Joke van der Beek voorop, geroepen dat het hen verboden is maatregelen te nemen betreffen het inkomen van mensen. Gemeentes mochten zich niet bezig houden met inkomenspolitiek! Nu dat zich de mogelijkheid voordoet om keuzes te maken voor diegenen die het aan alle kanten moeilijk en zwaar hebben gaat Joke van der Beek opnieuw door de knieën, hierin voorgegaan door haar ambitieuze ambtenaren. Schande!

Dit artikel is verschenen in Kleintje Muurkrant nr 287, 7 juli 1995