Aboriginals

Eind november opende Canada's nationale krant The Globe and Mail met "Vast changes sought to aid natives". 'Natives' zijn de aboriginal people, dat wil zeggen zij die nog overgebleven zijn nadat de Europeanen het land dat wij nu Canada noemen, betraden. 'Aboriginal' zou je het beste kunnen vertalen met 'oorspronkelijk'. Nu treffen wij niet alleen in Canada deze oorspronkelijke bewoners aan maar op de beide continenten Noord en Zuid en Midden Amerika zijn er nog velen. In Guatemala bijvoorbeeld is ongeveer 60% van de bevolking aboriginal. Ik was zo gelukkig voor meer dan een maand in Guatemala te verblijven en ik kwam daar in kontakt met vele oorspronkelijken. Ik raakte diep onder de indruk van deze ontmoetingen. Ondanks een vreselijke armoede en een geschiedenis van de zijde van Europeanen en later Amerikanen die vrijwel niets naders laat zien dan genocide, slavernij, uitbuiting en roof waren deze oorspronkelijke bewoners ontzettend vriendelijk. Ik behoor zelf tot het blanke ras. Deze mensen zouden er alle redenen toe hebben een diepe haat zoniet een groot wantrouwen jegens mij te koesteren maar het was anders. Mijn woorden staken hier enigszins want hoe kun je precies een warm menselijk medegevoel beschrijven? Het ligt in een gebaar, een glimlach, een oogcontact. Er was plezier. Ik kwam regelmatig in een paar dorpen met alleen maar aboriginals. Ik moest er erg aan wennen dat ik voortdurend iedereen moest groeten. Wanneer ik dat naliet was er een blijk van afkeuring. Nadat men overigens aan mijn verschijning gewend was geraakt werd dat minder. Ik sprak met een aantal mensen. Door die gesprekken maar ook door wat ik zag bleek dat zij in een verschrikkelijke nood verkeren. Op alle fronten, nood. Zij hebben vrijwel geen land. Het drinkwater is van slechte kwaliteit zodat zij allerlei ziekten oplopen. Er is nauwelijks enige vorm van scholing. En er is vooral geen geld. De mensen die zagen hoezeer ik genoot van vele aspecten - gelukkig is het niet alleen maar ramp en rouwspoed - vroegen of ik niet terug wilde komen om iets te doen op het gebied van scholing en gezondheidszorg. Nu na 500 jaar, nu wij in die fase zijn beland van een 'verlichte high tech wereld' en veel democratieën naar westers model, kan ik alleen maar constateren dat dat westen een fase heeft overgeslagen en dat is: genoegdoening verschaffen aan die oorspronkelijke bewoners. Het valt natuurlijk nooit meer echt goed te maken. Maar het zou al een eind in de goede richting zijn als de oorspronkelijke bewoners massaal zouden worden geholpen nu. Je stuit overigens op een tamelijk complex geheel. In Guatemala bijvoorbeeld is 60% van alle vruchtbare en het beste land in handen van slechts 2% van de bevolking. Ga je daar tegen in het geweer, ga je die grove onrechtvaardigheid en tevens pure onrechtmatigheid aankaarten dan wordt je als 'communist' bestempeld en krijg je te maken met het imperium (de VS). Dit proces van roof en uitbuiting gaat nog gewoon door. Westerse ondernemingen halen allerlei grondstoffen weg (Shell in Nigeria, om van te kotsen wat er daar weer plaatsvond) en bezitten grote plantages waar de aboriginals voor een paar gulden per dag hun bestaan kunnen verdienen. En als je in Nederland aandelen koopt of je geld onderbrengt bij een beleggingsinstituut dan werk je indirect mee aan het in stand houden van deze verrotte situatie. Maar goed, men heeft alles nu de vrije wereldmarkt genoemd en als bevolkingen niet in opstand komen omdat zij murw zijn dan zegt men dat er vrede heerst. Over dat hele koloniale proces heb ik sinds ik in Canada woon, lang nagedacht. (Ook in Nederland was ik daarmee bezig, denkend aan Indonesië). Ik keek vooral naar de westerse waarden. Waarop dit alles is gefundeerd. Mijn conclusie wat betreft de westerse cultuur is tamelijk vernietigend. Het is een cultuur gebaseerd op angst, (zelf)haat, exploitatie en discriminatie. Deze cultuur gaat uit van het idee dat ruimte en tijd te veroveren grootheden zouden zijn. En dat laatste, maar ook al die andere noemers zien wij terug in het wetenschappelijke en technologische streven en daaraan is dat hele idee van Vooruitgang gekoppeld. Vooruitgang? Ik stuit op een contradictie. Ik ben blank en opgegroeid in de westerse hemisfeer. Ik moet dus zelf ook een behoorlijke tik van de molen hebben meegekregen. In dat wat wij scholing noemen en waarin voor driekwart aanpassing en discipline ligt besloten heeft evenzeer een proces van kolonisatie plaatsgevonden. Interne kolonialisatie. En wat die kolonialisatie betreft dienen de aboriginals zich te bevrijden maar ook ik en daar vinden wij een raakvlak. Dat bevrijden, ik kan het voorlopig niet anders omschrijven dan Nee zeggen. Nee tegen Dat. Voor mij bestaat er geen andere vooruitgang dan die waarin de mens centraal staat. Dat heeft niets met kennis te maken maar alles met menselijke waarden. Waardigheid, eerlijkheid en integriteit. Er is weinig waardigheid te vinden voor mensen die voortdurend moeten ploeteren om een handvol bonen op hun bord te krijgen. Daarbuiten rest voor tevelen Niets. Vele aboriginals hebben begrepen dat die hele hype van technologie en wetenschap, onze zogenaamde vooruitgang, vrijwel niets anders inhoud dan stagnatie en destructie. Ik was niet alleen in Guatemala maar ook in Honduras, El Salvador en Nicaragua. In de hoofdsteden van die landen, sloppenwijken, waar tienduizenden onder de meest erbarmelijke omstandigheden leven. Ook daar heb ik met mensen gesproken. Er was een telkens terugkerende vraag. "Denk je dat wij ons ooit nog uit deze situatie kunnen verheffen?" Pijnlijke vraag. Want ik zie weinig toekomst. Deze tienduizenden vrijwel zonder scholing en overwegend werkloos zijn overgeleverd aan de vrije wereldmarkt. Wat hebben zij te bieden? Weinig tot niets. Deze mensen zijn 'overbodig'. De economie (deze godheid waaraan alles wordt afgemeten) heeft hen niet nodig. Zij hebben de vrijheid om langzaam, ongehoord en ongezien weg te rotten. Zo ziet het er voor velen in de westerse landen ook meer en meer naar uit. Een groot deel van de bevolking heeft de vrijheid om met een uitkerinkje in sloppenwijken weg te rotten. Alweer een raakvlak waar ik er hierboven al een constateerde. Waar zal deze situatie uiteindelijk toe leiden? Massale burgeroorlogen tussen 'have's en have nots'? Waarschijnlijk wel. Want deze geperverteerde situatie die met veel meer te maken heeft dan met het al dan niet hebben van werk kan niet eeuwig blijven voortbestaan. In Canada, daar sloeg die kop in die krant op, heeft een koninklijke commissie gedurende vijf jaar een onderzoek gedaan naar de situatie waarin de aboriginals in dat land verkeren. Deze commissie deed tevens 400 aanbevelingen. Het rapport is echt niet gek. Niet alles lijkt verloren. Het motief om het op te stellen was misschien wat cynisch. "The bottomline is that this country cannot afford to maintain the current regime of dependency, lost productivity and ever-growing social expenditures." Met andere woorden, het kost allemaal teveel en daarom moeten we iets doen.
Nu iets over de inhoud van dat rapport. Er wordt gesproken over de verstoorde relatie tussen aboriginals en Canada. In 1763 werden in een koninklijke proclamatie de oorspronkelijke bevolkingen als bevolkingen erkend. Er werden wetten opgesteld en verdragen gesloten. "De hardnekkige ontkenning van deze realiteit die tot uiting kwam door het verbreken van verdragen en de onderdrukking van oorspronkelijke culturen en hun instituties, de weigering om de wettelijke verplichtingen na te komen, is de kern van het probleem," aldus de commissie. "Wij kunnen het feit dat wij een vrije democratie hebben opgebouwd ten dele door het terzijde schuiven ('the dispossession') van oorspronkelijke bevolkingen en het opleggen aan hen van onze culturele waarden, niet ontsnappen." De commissie zegt verder dat Ottawa (de canadese regering) zou moeten erkennen dat "terra nullius" (de Europeanen verkregen legale titel over grond door het als 'leeg' te verklaren) en de doctrine van ontdekking, feitelijk, wettelijk en moreel gezien onjuist was." Canada dat zich er op beroemt een vrije westerse democratie te zijn, waar wetten gelden, kan natuurlijk niet voortgaan met haar peacekeeping missions om in andere landen over recht en orde te waken als zij in eigen land de rechten van de oorspronkelijke bewoners terzijde schuift. Een mooi rapport. Als ik deze woorden zou vertalen naar de oorspronkelijke bewoners van Guatemala en Honduras dan kunnen zij evenals die bewoners van de VS er hun voordeel mee doen. Waarop is het recht van eigendom van de United Fruitcompagnie in handen van de Amerikanen in Honduras op gebaseerd? Onrechtmatig verkregen eigendom is geen eigendom. Wat gaat de Canadese regering nu doen met dit rapport? Waarschijnlijk niet veel. Er is een politieke realiteit. De militaire straaljagers waaronder Nederlandse zullen gewoon doorgaan met hun laagvliegoefeningen boven de Labrador. Ik ben bang dat de godvergeten armoede in de reservaten zal blijven bestaan. ('The deficit', schreeuwt de minister van financiën). De oorspronkelijke bewoners zullen als er niet echt iets gebeurd waarschijnlijk wapens ter hand nemen. En misschien zal dan het westen (the invader) de laatste grote triomf kunnen vieren: "Wij hebben ze voorgoed verslagen". En soms vrees ik dat in de rijke industriële landen (zoals ik al zag in Midden Amerika) alles wat niet mee wil of kan doen op een dag ook verpletterd gaat worden. Het fascisme dus (wat eigenlijk al zo prominent is in het techno-fascisme) de kop op zal steken. Nu lijkt in het westen alles nog goed te gaan. Maar wat als oogsten gaan mislukken door de klimaatsveranderingen? Mooie woorden tellen dan niet meer en het argument zal sterker worden om al het overbodige af te maken. De linkse beweging zou zijn ingestort. Ik weet niet wat links is maar als wij dat kunnen vertalen met menselijke waarden en rechtvaardigheid dan is er niets ingestort. Onzin, het leeft. Ook onzin omdat het om veel meer gaat dan een ongebreideld materialisme. Onzin omdat wij een visie met ons kunnen dragen en deze ontwikkelen, een die uitreikt waarin wij ons nu bevinden. Een visie die zich verbonden weet met alles en iedereen dat leeft op deze planeet. Mijn idee is dat wij in weerwil van alle manipulatie en de ons omringende waanzin en de leegte die dit vermaledijde kapitalisme voortbrengt er harder dan ooit tegenaan moeten gaan. Het gaat om rechtvaardigheid, waardigheid en vrijheid.

Uw overzeesche correspondent, Vincent.

Dit artikel is verschenen in Kleintje Muurkrant nr 305, januari 1997