Hoe veilig is veilig

De afgelopen maanden heeft het weer gebliksemd in Den Haag. Het asielvraagstuk stond weer op de agenda. Het terugsturen van asielzoekers die in Nederland zijn aangekomen via zogenaamde 'veilige landen'. De VVD weet de koek weer lekker duur te maken. De ordinaire kamerkoppentellerij; het leek voorwaar wel een heus politiek schouwspel. Waar praten we (beter gezegd zij) eigenlijk over. Veilige landen? Wat is de achterliggende gedachte en vooral: wat zullen de konsekwenties zijn.

Geschiedenis
Een volledige geschiedenis over het politieke geharrewar betreffende het asielbeleid schrijven, lijkt onbegonnen werk. Al jaren bulderen ministers en kamerleden over elkaar heen. Denk nog even aan de accoorden van Schengen. Sinds september is de asielprocedure in Nederland gewijzigd. Via de landsgrenzen arriverende vluchtelingen die om bescherming vragen worden automatisch naar een AC (aanmeldcentrum) gezonden alwaar in 24 uur wordt beoordeeld of het om een vluchteling gaat die "kansloos", danwel "kansrijk" is. "Kansrijken" worden naar een OC (Onderzoekscentrum) gestuurd waar de normale asielprocedure wordt voortgezet (gehoor, negatief, bezwaar, negatief, beroep, negatief, uitgezet). De zgn. "kanslozen" krijgen direkt een 'kennelijk ongegrond'-beslissing. Dit gebeurt feitelijk op basis van het land van herkomst. Tegen deze beslissing kan beroep worden ingesteld en er kan aan de rechter gevraagd worden om een voorlopige voorziening die de vluchteling de gelegenheid geeft de beslissing op het beroep in Nederland te mogen afwachten. Wanneer een vluchteling deze voorlopige voorziening vraagt zegt het Ministerie: "Da's best, maar wij zorgen niet voor je" en men wordt vervolgens buiten de poort gezet. Met alle konsekwenties van dien. Waar haal je dan je boterhammetjes, waar slaap je, waar doe je je behoefte...

Allemaal in het kader van het verhogen van een draagvlak onder de burgers om asielzoekers er maar gewoon uit te trappen. De praktijk in de AC's liegt er niet om. Justitie wilde er binnen 24 uur beslissen of de vluchteling "de procedure in mag" of als kansloos word afgedaan. Daarom is er slechts een wachtkamer met plastieken stoeltjes. Maar, zoals gewoonlijk, het management bij justitie blinkt niet uit in organisatietalent. Inmiddels zitten de AC's vol met wachtenden tot het ministerie tijd heeft. Sommigen zitten al een week in de wachtkamer en krijgen om de paar uur een stuk brood en fruit. Buitenlucht zien zij niet. Gedetineerden hebben het minder slecht.

Doel van deze nieuwe AC-procedure was luid en duidelijk: het aantal vluchtelingen dat zich in Nederland meldt verlagen. Banaal simpel en pijnlijk kortzichtig. Politici spreken hier overigens van aanzuigende werking en wat al niet meer; termen die NOOIT met feitelijke gegevens zijn gestaafd, sterker nog; die met statistieken uit Duitsland, die vergelijkbare maatregelen eerder nam, zijn ontkracht!

Volgende stap...
Het werkt niet. De AC's zitten vol; er lopen inmiddels honderden asielzoekers, waaronder velen die een verzoek tot voorlopige voorziening hebben ingediend, op straat (het is winter!!!). De afschrikkende werking werkt niet. Da's natuurlijk logisch, want mensen op de vlucht zijn thuis wel wat harder geschrokken...
En dus wil staatssecretaris Schmidt de volgende stap zetten. Met het benoemen van 'derde veilige landen' wil de overheid nu vluchtelingen het recht om asiel áán te vragen zelfs ontnemen, sterker nog, die beslissing is inmiddels genomen! Als iemand door een 'veilig land' naar Nederland reist is het een vluchteling die "onterecht een beroep doet op de Nederlandse asielwetgeving". Deze mensen krijgen direkt een niet-ontvankelijkheidsbeslissing. Waarom? "Omdat hij of zij in het eerste veilige land asiel had moeten aanvragen".... Deze maatregel gaat natuurlijk werken. Er zullen minder asielzoekers zijn, dat staat wel vast. Vast staat natuurlijk ook dat het aantal illegaal in Nederland verblijvende vluchtelingen evenredig zal stijgen; individuen op de vlucht hebben nou eenmaal geen keus. Feitelijk gaan de maatregelen dus als resultaat (ook als doel?) hebben dat slechts de verblijfsnaam veranderd.
Vrijwel niemand lukt het om uit een land waar hij of zij vervolgd wordt in één stap naar Nederland te vluchten, dat kan alleen maar met het vliegtuig of de boot, en dan ook nog lang niet altijd. Ruim 80% van alle vluchtelingen die Nederland om bescherming vragen, bereikt ons land via de landsgrenzen. En dus zijn zij zeker al in een derde 'veilig land' geweest. In praktijk is het dus de bedoeling dat men in het buurland of even verder asiel aanvraagt. Deze maatregel gaat nog verder dan Schengen! (in Schengen is geregeld dat de vluchteling wordt teruggezonden naar het eerste Schengen-deelnemers-land van doorreis). Waarbij het toch maar weer eens nodig is om er op te wijzen dat slechts enkele procenten van de vluchtelingen op de wereld zich intercontinentaal verplaatsen! Blijkbaar vindt de Nederlandse overheid dat dat percentage nog veeeel te hoog is. In de diskussie tussen de politieke kopstukken Bolkestein, Bolkestein en Bolkestein is ook nog gesteld dat deze kategorie asielzoekers, die volgens de nieuwe Nederlandse wet dus niet eens asielzoekers genoemd mogen worden, het recht om bezwaar tegen de niet-ontvankelijkheids-beslissing moet worden ontnomen. Anders gaan al die mensen nog eisen dat ze rechtvaardig of gelijkwaardig behandeld worden, zeg, stel je voor!..... Walgelijk, walgelijk, walgelijk.

Toekomst
Het is nog niet duidelijk wat de Nederlandse overheid nou allemaal als veilige landen beschouwt. Europese collega's, natuurlijk, terwijl daarover al ernstige twijfels op z'n plaats zouden zijn (België en Frankrijk zijn nou niet bepaald beroemd om hun ruimhartige uitleg van het internationaal overeengekomen verdrag dat bepaalt dat je vluchtelingen niet terug mag zenden naar een gevaarlijke situatie). De plannen voor de toekomst zijn al voorgedrukt. De lijst van gedooglanden (landen waaruit vluchtelingen gedoogd worden omdat het daar echt goed mis is) is nu bijna op één hand te tellen. Zelfs Iran is er vanaf geknikkerd! Daarnaast wil de overheid een lijst van veilige landen gaan samenstellen.
Zo'n lijst samenstellen is levensgevaarlijk. Los van het feit dat je het al oneens kunt zijn over of een land nou als 'veilig' bestempeld kan worden, moet je je eens voorstellen dat een als veilig beschouwd land plotsklaps echt in puin valt (voorbeelden te over). Hoe lang zal het dan duren voordat de ambtelijke en politieke molen dit heeft verwerkt, voordat het land als onveilig word beschouwd, ofwel hoeveel uren, dagen, weken, mensenlevens gaan er voorbij voordat de burokraten bij justitie stoppen met het uitzetten naar zo'n land.... De toekomst ziet er somber uit. Somber.
En wat doe jij?

Dit artikel is verschenen in Kleintje Muurkrant nr 281, 13 januari 1995