antroposofische juffen en meesters

Of nu de antroposofie er een verwerpelijke rassenleer op na houdt, dat weet ik niet. Dat moet haast wel zeggen sommigen, want de antroposofie is een afscheidingsbeweging van de theosofie en de theosofie heeft het over de superioriteit van het ene ras boven het andere, dus... En dan de vraag of Steiner al antroposoof was voordat hij voorzitter werd van de Duitse afdeling van de theosofische beweging of dat hij het erna pas werd. Conspira, voornaam Ewald (zie Kleintje 293) (toch fijn dat in zijn voornaam het Duitse woord Wald te vinden is) heeft op alles een antwoord en hanteert voor mij een al te dogmatische toon. Hij lijkt een voorstander van de wetenschappelijke waar-heid, ja, ja, de goddelijke wetenschap en de reguliere samenleving valt toch te prefereren boven een school of een beweging die daar los van staat. Ik citeer: "krukkige semi-wetenschappelijke praatjes over het ontstaan van de wereld" en, "de vol-ledig van de reguliere samenleving losstaande antroposofische onderwijs en gezondheidsinstellingen". Wat mij betreft ren ik het liefst hard weg van alles wat hier regulier is, misschien wel in de eerste plaats van de reguliere gezondheidsinstellingen. Ik vind de antroposofen daar echt niet om te laken. Ewald is het verder volkomen oneens met hun wereldbeeld. "Ik geloof niet in het ooit gezonken land Atlantis (...)." Ewald houdt niet van malle praatjes - om het groeiproces van een plant, een zak water volgens hem, te vergelijken met het groeiproces van het menselijk lichaam is toch wel helemaal het toppunt. De antroposofie kent wel goede kanten aldus Conspira want op de antroposofische scholen komen kinderen "in aanraking met waarden en normen die in de reguliere maatschappij onderdrukt worden (...)." Verder is hij het er dan ook nog eens fundamenteel mee oneens dat de kinderen die de antroposofische school bezoeken worden volgestopt met de boeken vol sprookjes en christelijke mythologie. Ewald is zelf christelijk (katholiek) groter gegroeid dus hij kent het klappen van de zweep. Ik weet waar hij het over heeft. Al die zwamverhalen die je in een lokaal moest aanhoren terwijl buiten de zon scheen. Er is zoiets als een leerplichtwet en als kind werd je onmondig verklaard. Je dient gekneed te worden om in deze maatschappij mee te functioneren. Daar komt het op neer. Die antroposofen zijn even hard gebonden aan die leerplichtwet en ook de antroposofische kinderen moeten opgroeien met het geloof dat we onderweg zijn naar iets moois, iets hogers vooral. Ik ben het zeker met Conspira eens dat veel van die antroposofische leer ontzettend pathetisch (gezwollen, overdreven) is. En de kinderziel mag vooral niet beschadigd worden. De juf gaat bijvoorbeeld over een rivier praten en er komt ook een verhaal van Goethe bij te pas en nog veel meer. Dat de kinderen in die rivier niet meer kunnen zwemmen omdat deze vol zit met zware metalen en andere vergiften daar moeten die kinderen niet mee worden lastig gevallen. Zo is dat wel een beetje op een antroposofische school en dat maakt het natuurlijk voor de juf of de meester een stuk gemakkelijker. Conspira heeft het ook nog over de "onderdrukkende psychische terreur waarmee kinderen en/of ouders die met het antroposofische ge-dachtengoed willen breken worden bewerkt." Ik vind dat wel wat veel hoor "onderdrukkende psychische terreur". Ik geloof dat er nergens zoveel gekrakeel is als op een antroposofische school. De antroposofische juffen en meesters zijn een beetje te vergelijken met meneer pastoor die het uiteindelijk toch ook altijd bij het rechte eind had. Dat is hinderlijk, maar terreur is wel een erg groot woord. De antroposofie kent een aantal leerstellingen, alles is gebaseerd op de leer van Steiner. Steiner is ook al weer heel lang dood en er zit veel roest in die beweging. Als je als roomskatholiek niet gelooft in de onbevlekte ontvangenis van de heilige maagd Maria dan ben je geen katholiek meer, dan moet je je maar afsplitsen. Als je als antroposoof niet gelooft in karma en reïncarnatie dan ben je geen antroposoof. Of je dan toch je kinderen naar een antroposofische school moet sturen? Misschien wel als je het aanbod bekijkt. Je doet er verstandig aan om er maar een beetje tussendoor te zeilen en ik weet wel zeker dat je dat op een reguliere school ook moet doen. Ewald zit niet te wachten op het eurithmisch dansen op een verzuurde hei, etc. etc. Hij gelooft ook niet in wonderen "de kern van de zaak is dat je je zo oprecht mogelijk inzet tegen onrecht in deze samenleving of dat nu jezelf of een ander overkomt." Waar blijven de antroposofen met dat verzet, is de vraag.

Onder de kop "en nog even dit..." gooit Conspira alle alternatieve bewegingen op een hoop en hij noemt een aantal boeken. Hij roert even in dat geheel en zegt vervolgens dat hij op een aantal inzichten niet zit te wachten. Hij hoopt op een voortzetting van kritische aandacht voor de nog steeds groeiende invloed van het geloof. "Geloof is eerder op hoop dan op een rationele overtuiging gebaseerd," zegt hij. Geloof en rationele overtuiging sluiten elkaar natuurlijk uit. Als ik een rationele overtuiging heb hoef ik niet meer te geloven. Ewald slaat alles met zijn stok. Indianen, prinses Irene, New Age, antroposofie, alles is verdacht. Hij lijkt mij al te gemakkelijk te twijfelen aan het oprecht zoeken van velen. Gelukkig laat hij nog ruimte over door te stellen dat ook hij de waarheid niet in pacht heeft.

In deze hele discussie over antroposofie liggen een groot aantal knopen. Ik zal trachten er één te ontwarren zonder ergens op te hopen. Zonder wensen en illusies te leven, leert het boeddhisme. Als je geen illusies hebt hoef je ook niet te wanhopen en wat die wensen betreft, die worden alleen in sprookjes vervult.Ik zal mezelf trouwens geen boeddhist noemen hoor. Ik hang geen enkele overtuiging aan maar ik zoek wel naar waarheid. Wat is waarheid? Waarheid is de samenhang der dingen, dat lijkt mij een heel houdbare definitie. Nu is ieders privéwaarheid de samenhang der dingen. Als je een kapitalist bent zie je de de samenhang der dingen vooral in "the survival of the fittest". Alles wat zwak is moet dus afsterven en zal worden verzwolgen. Als je aan de sterke kant staat is de samenhang je ingeblazen door Darwin, heel welkom. De zaak is volstrekt duidelijk. Als je gelooft in karma en je hebt ook nog eens een vette bankrekening en een goede baan dan kan die leer ook een kapstok zijn om door te lopen daar waar mensen in de marge van de samenleving geplaatst zijn. Ze zullen iets fout hebben gedaan in een vorig leven misschien, redeneer je dan. Voor iemand die de marxistische leer aanhangt ligt er een duidelijk verband tussen het milieu waarin iemand is grootgebracht en zijn/haar latere maatschappelijke status. Marx zag nog wel meer verbanden. Bijvoorbeeld het verband tussen kapitalisme, werkloosheid en crisis.

Zou er een waarheid bestaan - en die waarheid lijkt mij de enige juiste - waarin iedereen en alles ten volle tot bloei kan komen, het leven ten volle te leven? Volgens mij wel en naar die waarheid te zoeken lijkt mij de meest zinvolle levenshouding. Misschien wat overbodig om op te merken, maar omdat we nu eenmaal in een kapitalistische samenleving zitten wil ik het toch kwijt, vind ik van de vele leerstellingen die er zijn, kapitalisme een van de meest minderwaardige; heel ver van de waarheid verwijderd. Eigenlijk is het kapitalisme nauwelijks een leerstelling of het is de leerstelling van een slangenkuil. Een leerstelling die voor alles wat leeft - en uiteindelijk voor de kapitalisten ook (ook al vieren ze nu feest), een hel op aarde creëert. Lucht, bodem, water, dieren en mensen alles is binnen die leerstelling tot economisch goed verklaard. Het moet winst opleveren. Uiteindelijk zal alles verlies zijn. Dat kapitalisme dat nu de gehele aarde tot markt (alles is ding geworden, de mensen ook) heeft verklaard is ziek, dom, meedogenloos en arrogant. Helaas, we zitten er mee maar als je voor het leven kiest dan verzet je je tegen dat kapitalisme, verzet je je tot je laatste snik, omdat als je dat niet doet je niet hebt geleefd. Omdat je dan berust in slavernij en uitbuiting. Deze strijd maakt zeer zeker deel uit van wat ik als de waarheid zie.

Nu iets over de rassenleer, waarbij het ene ras superieur wordt geacht boven het andere, van de antroposofen. Ik denk niet dat de antroposofen kwade bedoelingen hebben. Als het gehele westerse denken is doortrokken van een superioriteitsgedachte waarom zou dat dan bij de antroposofen ontbreken? Die superioriteitsgedachte speelt via de technologie een grote rol. Het westen met de USA aan de top voelt misschien wel de hete adem van aziatische landen in de nek blazen maar toch, het westen staat nog boven aan. Antroposofen hebben het dikwijls over het karakter van iets of een persoon. Ik voor mij heb nagedacht over het karakter van het westerse denken. Waar dit op is gebaseerd. Ik kwam tot de volgende conclusie: Het is gebaseerd op angst en (zelf)haat, discriminatie en daarmee op exploitatie - gebaseerd op het idee dat tijd en ruimte grootheden zijn die overwonnen dienen te worden. En verder komt er hypocrisie en manipulatie bij kijken. Het westen gebaseerd op deze gedachte is er niet alleen in geslaagd om daarmee vrijwel de hele pla-neet te kolonialiseren maar het heeft ook intern de eigen bevolkingen gekolonialiseerd. "We leven in een techno-fascistische samenle-ving" zij iemand ooit. Inderdaad er is hier maar één weg gela-ten. Meedoen of ten onder gaan. Het westen dat met de joods/christelijke godsdienst in het vaandel de wereld "ontdekte" had al in een dieper verleden begrepen dat als je wilt heersen je je eigen gedachtengoed als superieur moet verklaren en al het andere dat je tegenkomt moet vernietigen en vervangen door je eigen leerstellingen. Met de bijbel in de hand werd apartheid gerechtvaardigd. "We zullen de natuur overwinnen en naar onze hand zetten" zegt het idee van superioriteit ook. De antroposofie laat toch op vele fronten zien dat daarvan afstand genomen is.

Meer en meer dringt het besef door dat we volledig op de verkeerde weg zitten. Er blijven heel wat optimisten over die iedere vorm van fundamentele kritiek verwerpen. "Ach, joh, we worden toch steeds ouder" is het verweer wanneer je iets zegt over de vele vormen van vervuiling waar wij aan bloot staan. Of "De arbeiders hebben het toch beter dan ooit" en "Wat zit je toch te zeuren dat dierproeven heel verkeerd zijn. Een kat eet een muis en een mens eet een kat". (Dat mag niet van de dierenbescherming maar waarom mogen varkens wel gegeten worden?) Wat klinkt dat allemaal weer dom en arrogant. Zum kotzen. Er zijn er ook veel, de meerderheid, die zich geheel en al aan de vermaaksindustrie heeft overgeleverd. Een vermaaksindustrie die voortdurend inspeelt op de lagere instincten en je verder zo manipuleert dat je je alleen maar bezig houdt met schijnproblemen en je verder in de ban houdt door je allerlei valse beloften voor ogen te spiegelen. Een andere groep gaat een geloof aanhangen - iets van daarboven - omdat de problemen hen boven het hoofd is gegroeid. Een hogere macht moet uitkomst brengen.
Je kunt proberen zo zorgvuldig mogelijk te leven maar als je niet iets meer doet dan zal dat eilandje waarop je je waarheid hebt gevonden uiteindelijk toch worden overspoelt door zure regen en gif.
Ik ben het zeer zeker met Conspira eens dat die antroposofie over het geheel genomen niet meer vormt dan een eilandje, een eilandje voor een aantal mensen die iets zorgvuldiger omgaan met de planeet dan vele anderen maar dat het toch voor het geheel, weinig betekent.

Ik ben bang dat we zeer sombere tijden tegemoet gaan en het is verstandiger daar heel helder naar te kijken dan op de een of andere wijze je ogen te sluiten. We hebben de taak om vele ideeën die deze eeuw en het eind van de vorige eeuw zijn ontstaan zonder vooroordelen te bekijken. De "beste" waarheid, daar gaat het om.

Wacht op antwoord, Vincent

Dit artikel is verschenen in Kleintje Muurkrant nr 294, februari 1996