Archivaris
294

Nieuwe ABW in Den Bosch:

Uitkeringsgerechtigden die eind januari een inkomstenbriefje van de sociale dienst Den Bosch kregen, werden gekonfronteerd met een geheel nieuw formulier dat grote gelijkenis vertoont met het vroegere herkontroleformulier. Talloze vragen moeten worden ingevuld en dat niet meer elk half jaar, maar voortaan elke maand. Zij die invulden dat ze in de maand januari niet hadden gesolliciteerd ontvingen twee dagen na inlevering van het inkomstenbriefje al een dreigbrief van de sociale dienst, waarin werd gesteld dat 'op grond van de Algemene Bijstandswet moet u zoveel mogelijk solliciteren'. En de dreigbrief eindigt met de klassieke woorden: 'U dient er rekening mee te houden dat het niet voldoen aan deze verplichtingen in de toekomst kan leiden tot gevolgen voor uw uitkering'.
De repressie, kriminalisering en marginalisering van 'kliënten' van de Bossche sociale dienst neemt in verhevigde mate toe. Slechts enkele dagen nadat in de Bossche gemeenteraad de dramatische eenakter 'Nieuwe Algemene Bijstandswet' werd opgevoerd, draait de sociale dienst de duimschroeven aan.
De eenakter in de gemeenteraad kwam tot stand in de loop van een aantal maanden. In juni 1995 werd begonnen met het binnen de kommissie sociale zaken informatie verschaffen over de nieuwe ABW en in september werd duidelijk wat de gemeentelijke invulling zou worden. De beleidsvrijheid die de nieuwe ABW aan gemeenten geeft zou in Den Bosch gebruikt worden om flink te bezuinigen, oftewel door te korten met 10 of 20%. Niemand had anders verwacht van het toenmalige kollege, dat nu eenmaal geen reputatie van sociale rechtvaardigheid had opgebouwd.

wisseling van de wacht
Intussen kwam de gemeentelijke herindeling dichterbij en bij besluit van de Eerste Kamer mocht Den Bosch Rosmalen annexeren. Verkiezingen voor de nieuwe gemeenteraad werden aangekondigd en de definitieve besluitvorming over de nieuwe ABW zou over de verkiezingen worden heengetild en dus worden behandeld door een nieuw kollege en een nieuwe gemeenteraad. De verkiezingen leverden een politieke aardverschuiving op in Den Bosch: uit het niets kwam Rosmalens Belang als grootste fraktie in de nieuwe gemeenteraad. Uiteraard kwam deze groepering ook in het kollege van B&W en dat leverde een wisseling van de wacht op: Joke v.d. Beek -verantwoordelijk voor de Bossche invulling van de nieuwe ABW- werd vervangen door Goedhart. Niemand kende de man, maar in een door de Blos uitgezonden 'profieltje' bleek hij o.a. marechaussee en gevangenbewaarder te zijn geweest. Is er een betere aanbeveling voor de post sociale zaken denkbaar? Fraktievoorzitter van Rosmalens Belang werd Delhez, iemand die bij toeval in de politiek verzeild was geraakt.
Niemand kende de standpunten van Rosmalens Belang t.a.v. de nieuwe ABW. Door diverse organisaties werd de gelegenheid benut zowel Goedhart als Delhez te informeren, waarbij de indruk ontstond dat zij een open oor hadden voor de problematiek van uitkeringsgerechtigden, iets waarover zij in hun middenklasse leventje nog nooit gehoord hadden en een spontane oprisping van begripvolle sentimenten het gevolg leek. Echter, zij die meenden dat de Bossche invulling van de nieuwe ABW nu weleens radikaal zou kunnen veranderen kwamen bedrogen uit. De ervaren regentenpartijen in het Bossche kollege die het klappen van de zweep allang kenden en die al jaren geleden bestempeld werden als aanhangers van de 'arrogantie van de macht' (iets waar ze zelf trots op leken en als leidraad in hun handelen toepasten) wisten de sentimentele oprispingen van Rosmalens Belang richting sociale dienstkliënten al snel de kop in te drukken. De ambtenaren van sociale zaken, onder aanvoering van arrogantiekampioen Frerichs, voelden er niets voor de door hen uitgedachte plannen drastisch te gaan wijzigen. De goedhartige Goedhart, zelf volkomen blanko waar het de nieuwe ABW betreft, at weldra uit Frerich's hand en ontpopte zich als diens papagaai. Voor de vorm vonden er enkele kosmetische veranderingen plaats binnen de gemeentelijke invulling van de nieuwe ABW; in plaats van kortingen van 10 of 20% zou men nu 5, 10, 15 of 20% gekort kunnen worden. In de praktijk zou het evenwel niks uitmaken of je nou door v.d. Beek of Goedhart gepakt zou worden. Achter beide scenario's zat de klamme hand van Frerichs. Goedhart, die deel uitmaakt van dezelfde fraktie als Delhez, had er weinig moeite mee de fraktie van Rosmalens Belang achter het door Frerichs gedikteerde 'beleid' te krijgen, en samen met de andere kollegepartijen in de nieuwe gemeenteraad werden de rijen gesloten. De diskussies die restten tot het moment van aanname van het gemeentelijk beleid vormden tesamen onderdeel van de dramatische eenakter 'demokratische besluitvorming op lokaal nivo'.

souffleur
Op 16 januari organiseerden Goedhart c.s. een eerste bijeenkomst over de nieuwe ABW in De Meent. Hier bleek al gauw hoe weinig Goedhart wist over de materie, waarbij hij in de beantwoording van vragen en kritiek vaak moest leunen op zijn ambtenaren en de direktrice van de sociale dienst. Goedhart's houding in deze zou stereotiep worden voor alle volgende bijeenkomsten. Hij had een verhaaltje uit zijn hoofd geleerd, maar alles wat daarvan afweek moest hem ingefluisterd worden door zijn persoonlijke souffleur Frerichs. Dat leverde soms genante taferelen op. Bij de eerste kommissievergadering over de nieuwe ABW, geheel terecht in het Theater aan de Parade (waar doorgaans kwalitatief betere toneeldrama's worden opgevoerd), moest Frerichs aan het eind uit het publiek komen om de wethouder, die er zelf absoluut niet meer uitkwam, te vertellen dat hij de vergadering maar beter kon schorsen. Niemand zal verbaasd zijn geweest dat bij de tweede kommissievergadering in het Eurohotel Frerichs pontifikaal aan de rechterzijde van Goedhart had plaatsgenomen en integraal onderdeel van de kommissie uitmaakte, en zo hoorde het ook: het maakte de verhoudingen in elk geval duidelijk.

dramatische gevolgen
In het kader van het ophouden van de schijn dat de besluitvorming door de nieuwe gemeenteraad en kollege langs demokratische weg zou verlopen, en dat 'alles nog openlag', werd er zelfs een hoorzitting georganiseerd. Terwijl een groot deel van de leden van de kommissie sociale zaken onderuitgezakt in een kopje koffie zat te roeren werden de meest schrijnende verhalen over hen uitgestort. Vooral werd duidelijk gemaakt dat het toenmalige bijstandsnivo al het absolute minimum was en dat verdere kortingen dramatische gevolgen zouden hebben. Onbewogen werden de verhalen aangehoord, maar toen aan het eind van de hoorzitting gevraagd werd welke indruk de verhalen gemaakt hadden, reageerden enkelen door te zeggen dat zij 'geraakt' waren. Onzin natuurlijk, want vrijwel dagelijks kan men kennisnemen van de ellende waarin uitkeringsgerechtigden al vele jaren gedompeld zijn. Al is het niet via kranten en weekbladen, die sfeerreportages schrijven over het leed van bijstandsmoeders of meerjarig driedubbelgepakte minima (leest zo lekker weg), dan is het wel via de TV die met een 'reality'-aanpak zeer indiskreet de kamera onder de neuzen van een bijstandsgezin houdt en den volke toont hoe er elke dag dezelfde gekookte aardappelen op tafel komen, hoe het behang steeds meer afbladdert, de schoenen steeds grotere gaten vertonen en de hoop op een 'menswaardig bestaan' steeds verder de grond wordt ingeboord. Aktualiteitenprogramma's brengen reportages over Guinness-rekordboek kampioenen die zojuist hun duizendste sollicitatiebrief ter post bezorgen en twee weken later hun duizendste afwijzing met diezelfde post terugkrijgen. Niemand kan zeggen 'wir haben es nicht gewusst', dus van enige verrassing bij de kommissieleden sociale zaken kan dan ook geen sprake zijn. De verhalen, argumenten, voorbeelden die zij bij de hoorzitting voorgelegd kregen verschilden niet wezenlijk van alles wat al via de media bekend was. In het kader van de neo-zieligheid kan de ene helft van Nederland regelmatig met een glaasje sherry voor de buis kennis nemen van de ellende van de andere helft: reality.

'demokratische besluitvorming'
Ervan uitgaand dat de kommissieleden 'het' al wisten, dan is het verbazingwekkend dat zij het uitgestippelde beleid meenden te moeten handhaven. Onder aanvoering van Frerichs c.s. kwam een wangedrocht tot stand, dat door Goedhart 'maatwerk' werd genoemd, maar in wezen een repressieve, asociale, keiharde aanpak oplevert die bij de kliënten van de sociale dienst verder de duimschroeven aandraait en nog slechtere perspektieven voor de groeiende onderklasse van de maatschappij oplevert. Duidelijk is dat de nieuwe gemeenteraad en het nieuwe kollege een oud beleid, reeds bedacht onder het v.d.Beek-regime, voortzetten, dat noch de naam 'sociaal', noch het etiket 'rechtvaardig' mag hebben. De nieuwe inkomensbriefjes van de sociale dienst, plus de dreigbrieven over sollicitatieplicht spreken wat dat betreft boekdelen. Duidelijk is dat dit 'beleid' al in kannen en kruiken was voordat de 'demokratische besluitvorming' binnen kommissie en gemeenteraad was afgehandeld, zodat de arrogantie van de macht er bij voorbaat al vanuit ging het pleit te hebben gewonnen. Rosmalens Belang was ingepakt voordat zij er misschien zelf erg in had en werd tot verlengstuk van het repressieve beleid waar uitkeringsgerechtig-den het slachtoffer van worden. De verhoudingen in de gemeente-raad waren al snel duidelijk: de kollegepartijen versus de oppositie zou een overwinning voor eerstgenoemden opleveren en dus een overwinning voor Frerichs c.s. Hoewel de oppositiepartij-en, en met name Groen Links (dat mag ook weleens gezegd worden), een prima verweer voerden bleek alle energie verspild en had wellicht beter aan de PNEM kunnen worden verkocht die het weer als 'groene stroom' door zou kunnen verkopen. Dan had 't in elk geval nog iets opgeleverd. Nu vond de 'besluitvorming' niet plaats op grond van beleid, maar op grond van machtspolitieke verhoudingen. De oude regentenpartijen in de Bossche gemeente-raad, onder aanvoering van de PvdA met turboregent Kagie aan het roer, wisten het nieuwe kollege deelgenoot van hun ideeën over de nieuwe ABW te maken. Om politieke chaos te voorkomen moest Rosmalens Belang worden gelijkgeschakeld met de oude regenten, en aldus geschiedde. De oppositie kende haar plaats, de regenten kenden hun positie en... de kaarten waren geschud.

arrogantiebeleid
Nog lang kan er nagepraat worden over de besluitvorming rond de nieuwe ABW in Den Bosch. En dat gebeurt ook: in kroegen, tijdens vergaderingen, verjaardagsfeestjes of op straat. Natuurlijk is napraten belangrijk en noodzakelijk, al was het alleen maar om te begrijpen wat er nou precies gebeurd is. Maar belangrijker en noodzakelijker is het vervolg. Over anderhalf jaar zijn er alweer nieuwe gemeenteraadsverkiezingen, terwijl er net een nieuwe gemeenteraad en een nieuw kollege zit. Nu blijkt dat het nieuwe kollege het oude arrogantiebeleid voortzet, zou dat wel weer eens een voedingsbodem kunnen opleveren voor antidemokratische partijen als CD en Nederlands Blok. Net als twee jaar geleden kunnen zij profiteren van de onvrede die in de stad heerst door het beleid van de kollegepartijen, en dat zou weer een fors aantal proteststemmen kunnen opleveren die bij hen terechtkomen. De kollegepartijen zullen weer ach en wee roepen, zonder de oorzaken bij zichzelf te zoeken. Waar het nu opaan komt is een bundeling van die krachten in de stad die bereid zijn de strijd met de arrogantie en sociale onrechtvaardigheid aan te binden. Die in staat zijn delen van de bevolking te mobiliseren tegen Goedhart, Kagie, Frerichs, Zweers c.s. Slechts door een bundeling van de krachten aan de basis zal het mogelijk zijn te komen tot een breedgedragen oppositie van tegenkrachten. Politieke partijen van de oppositie zullen daaraan een bijdrage kunnen en moeten leveren, maar slechts dan wanneer zij in staat zijn een flink deel van hun achterban te mobiliseren en politiek gewin niet als eerste prioriteit in hun vaandel dragen. Geroep in de kommissie-vergaderingen over solidariteit met uitkeringsgerechtigden zijn slechts holle kreten, wanneer die niet in konkrete daden worden omgezet. De partijen van de oppositie moeten zich sinds eergiste-ren manifesteren als pleitbezorgers voor de zaak van de gepakten in deze maatschappij en niet slechts als spreekbuis in kommissie of gemeenteraad. Dat vergt een andere instelling dan totnutoe het geval was, maar willen deze partijen hun geloofwaardigheid behouden dan rest hen geen andere weg.

initiatieven
Aan de basis vinden reeds initiatieven plaats om te komen tot een bundeling van uitkeringsgerechtigden in groot Den Bosch. Al lang timmert het steunpunt kansarmen/minima aan de weg met diskussies, informatiebijeenkomsten en akties tegen de verdergaande aantas-ting van de levens van velen. Maar het is (nog) niet genoeg. Tijdens de hoorzitting werden vele protesten van allerlei andere organisaties gehoord. Vraag is in hoeverre zij zullen kapituleren nadat de 'demokratische besluitvorming' hen in het ongelijk heeft gesteld. Zullen we ooit nog iets horen van de FNV, Vluchtelingen-werk, het Algemeen Maatschappelijk Werk of een van de andere insprekers? Zijn zij het niet aan hun achterbannen verplicht te strijden tegen de sociale onrechtvaardigheid? Politieke partijen en belangenorganisaties zullen in de komende tijd een belangrijke rol kunnen en moeten spelen. Doen zij dit niet dan exposeren zij hun schijnsolidariteit en kunnen daarmee worden afgeschreven als bondgenoten. Wij roepen Groen Links, Bosch Belang, SP, Knillis, AOV, D66, FNV, Vluchtelingenwerk en de talloze andere vertegen-woordigers van organisaties die hebben ingesproken op te tonen wat hun solidariteit in de praktijk inhoudt: laat het woordenspel maar over aan de beleidsmakers ten stadhui-ze! Het komt nu op aktie aan!!

Dit artikel is verschenen in Kleintje Muurkrant nr 294, februari 1996