Gaten schieten in het ozongat

De Amerikaanse anti-milieubeweging
Recent is in de Verenigde Staten een kleine maar spraakmakende groep auteurs opgestaan die alle verhalen over een gevaarlijk gat in de ozonlaag rücksichtlos van de hand wijzen. Sommigen wantrouwen het wetenschappelijk bewijsmateriaal, maar anderen zijn ervan overtuigd dat we het slachtoffer zijn van een internationale samenzwering waarbij kapitalisten en multinationals de 'ozon-angst' bewust aanjagen. De 'bewijzen' hiervoor zijn afkomstig uit kringen rond de beruchte politieke extremist Lyndon LaRouche.

Het gat in de ozonlaag boven Antarctica is dit najaar, zo schreven de kranten, 'groter dan ooit'. Volgens velen vormt dit jaarlijks terugkerende verschijnsel de voorbode van een mondiale verdunning van de ozonlaag, die op haar beurt weer schadelijke gevolgen zal hebben voor het leven op aarde. Atmosferisch chemici zijn ervan overtuigd dat de door de mens gefabriceerde CFK's (chloor-fluor-koolwaterstoffen, vooral gebruikt in spuitbussen, koelkasten en brandblusapparatuur) de boosdoeners zijn. Eenmaal opgestegen tot hoog in de atmosfeer - tot in de 'stratosfeer' - vallen ze uiteen in stoffen die in staat zijn ozonmoleculen (die uit drie zuurstofatomen bestaan) af te breken, waarbij het gewone (tweeatomige) zuurstofgas ontstaat. Die ozonmoleculen ontstaan onder invloed van de ultraviolette straling van de zon, en ze vormen een 'schild' tegen diezelfde uv-straling. Het netto-effect van de afbraak van ozon door CFK's zou zijn dat meer van die schadelijke uv-straling het aardoppervlak bereikt.
Voorlopig gebeurt die afbraak van de ozonlaag alleen nog aan de polen, en dan vooral aan de Zuidpool. Over enige effecten van deze extra dosis uv is - nog - niets bekend. Het is mogelijk dat eencelligen in de bovenste lagen van de poolzee - de basis van de voedselketen in deze streken - er last van ondervinden, maar onderzoek hiernaar is nog gaande. Van schadelijke effecten op de mens is ook nog niets bekend. De laatste jaren kwamen er geregeld klachten van de inwoners van het gebied rond de Chileense stad Punta Arenas, in het uiterst Zuiden van Zuid-Amerika, als zou de extra uv-straling de ogen van mens en dier beschadigen en huidkanker veroorzaken. Onderzoekers van het Chileense ministerie voor volksgezondheid en de Amerikaanse Johns Hopkins universiteit konden daar echter geen bewijzen voor vinden.
Terwijl - voorlopig - ieder bewijs voor schadelijke effecten ontbreekt, wordt toch ieder keer dat 'het gat' weer verschijnt aan de noodklok getrokken. Dat heeft behoorlijk wat irritatie veroorzaakt bij verscheidene onderzoekers en opinion leaders - zo bleek dit jaar. In twee boeken, Thrashing The Planet van de zoöloog Dixie Lee Ray en The Way Things Ought To Be van talkshow host Rush Limbaugh werd met al die drukte rond dat gat fors de vloer aangeveegd. Ray en Limbaugh kregen steun van SF-auteur Jim Hogan in het juninummer van het populair-wetenschappelijke tijdschrift Omni, en - in beperkte mate - van S. Fred Singer, een wetenschapper die regelmatig commentaren schrijft in kranten en tijdschriften.

Vies en voos
Singer twijfelt. Hij vindt dat er nog onvoldoende observationeel bewijs is voor de stelling dat CFK's de ozonlaag aantasten, maar benadrukt graag dat hij - in tegenstelling tot mensen als Limbaugh - de zaak wetenschappelijk wil blijven bekijken. Limbaugh slaat liever simpelweg wild om zich heen. Hij heeft wat dat betreft ook een reputatie hoog te houden. In zijn dagelijkse radio-praatshow scheldt hij hartgrondig op alles wat - volgens hem - vies en voos is, vooral liberals, feministen (bij hem ook wel feminazi's) en milieufreaks. En hij is enorm populair. Zijn show wordt door meer dan 600 radiostations overgenomen en hij heeft pakweg 20 miljoen luisteraars. Zijn nieuwste boek, See, I Told You So, verscheen onlangs met een eerste oplage van twee miljoen exemplaren - een absoluut record.
Limbaughs mening over het ozongat? Gewoon onzin, 'balderdash', 'poppycock'. Die angst voor het ozongat is een opzetje van wetenschappers die graag geld willen zien en zich daarom gedragen als dunderhead alarmists and prophets of doom. Hij vertelt graag van de beruchte persconferentie van 3 februari 1992, toen onderzoekers bekendmaakten dat de afbraak van de ozonlaag zich dat jaar voor het eerst uit zou gaan strekken tot boven 'dichtbevolkte gebieden'. De media suggereerden dat de ramp nu dan eindelijk was losgebarsten. Twee maanden later echter moesten de onderzoekers erkennen dat het 'gat' spoedig na de persconferentie weer grotendeels was verdwenen.
Limbaugh is geen intellectueel (stel je voor!); hij was gewoon onder de indruk van Trashing The Planet, 'het best gedocumenteerde boek' dat hij ooit had gelezen. Auteur Ray heeft haar argumenten op haar beurt weer ontleend aan Singer en een ander boek, uit 1992: The Holes in the Ozone Scare, van Rogelio Maduro en Ralf Schauerhammer. De uitgever daarvan, 21st Century Science Associates, heeft echter een bedenkelijke reputatie. Ze onderhoudt nauwe banden met de beweging van de politieke extremist Lyndon Larouche.
De inmiddels meer dan zeventig jaar oude Lyndon Larouche begon zijn politieke 'carrière' in de jaren veertig als trotskist, maar werd in de jaren zestig maoïst. In het daaropvolgende decennium versterkte hij zijn anti-kapitalisme met een forse dosis antisemitisme. Hij richtte de National Democratic Policy Committee op, die zich ontwikkelde tot een luis in de pels van de Democratische Partij. Larouche werd vooral berucht vanwege zijn lastercampagnes tegen Henry Kissinger - volgens hem de aanstichter van de aids-epidemie waarmee het jodendom Amerika onderuit probeerde te halen - en de familie Rockefeller.
Uiteindelijk werd de fiscus zijn ondergang. Larouche en zijn aanhangers hanteerden nogal intimiderende en aggressieve methoden om welgestelde, sympathiserende bejaarden tot 'donaties' te bewegen. Sinds januari 1989 zit hij een gevangenisstraf van 15 jaar uit wegens belastingontduiking. Zijn - men schat enkele honderden - aanhangers strijden sindsdien voor de vrijlating van deze 'politieke gevangene'.

Koningin-drughandelaar
Ralf Schauerhammer is van Duitse afkomst. (The Hole in the Ozone Scare schijnt ook in Duitsland in ruime mate verspreid te zijn.) Rogelio Maduro is Amerikaan en heeft de duidelijkste banden met de Larouche-beweging. Hij is als associate editor ('toegevoegd redacteur') betrokken bij het kwartaalblad 21st Century Science & Technology, ook van 21st Century Science Associates. Dit blad is gespecialiseerd in artikelen tegen de milieubeweging en lovende beschouwingen over kernenergie ...en over de koude kernfusie van Fleishmann en Pons.
Maduro was ook redacteur van een Special Report van (het Larouche-tijdschrift) Executive Intelligence Review over het milieu, getiteld 'The Greenhouse Effect Hoax - A world Federalist Plot'. Hierin komt Lyndon Larouche uitgebreid aan het woord, onder andere over het gat in de ozonlaag. Hij constateert:

'Er is nooit ook maar één stuk wetenschappelijk bewijsmateriaal geleverd dat cfk's enige effect hadden op de ozonconcentraties in de hogere stratosfeer. In feite wijst al het wetenschappelijk materiaal in een compleet andere richting. Wat getoond werd was een computermodel gebaseerd op 'als dit', 'als dat', als dit'... en niks daarvan was waar. Er is nu bewijs dat het ozongatbedrog niets dan bedrog is; er was geen ozongat. Maar het ozongatbedrog is het beleid van de Verenigde Staten, hetgeen betekent dat de meeste Amerikanen hun koelkast kwijt zullen raken, en niet in staat zullen zijn de dure vervangers te kopen die nu zijn toegestaan. Dat betekent dat de voedselketen, die gebaseerd is op een toenemend aantal koelkasten gedurende de laatste 30 à 40 jaar, er niet meer zal zijn. Mensen gaan meer bedorven voedsel eten en worden ziek en sterven als gevolg daarvan. Allemaal volkomen overbodig, volkomen waanzinnig. Maar we hebben nu eenmaal dat slag mensen aan de macht die, niet vanwege de winst maar vanuit een ideologie of in sommige gevallen pure waanzin, het beleid dicteren.'
De angst om het ozongat wordt volgens Larouche dus bewust aangewakkerd door een complotterende organisatie die de Amerikaanse overheid in haar greep heeft en die op basis van een duistere, waanzinnige ideologie erop uit is om onze beschaving om zeep te helpen. Hoofdstuk 4 van dat Special Report - getiteld 'Anglo-Soviet New Age Occultism' - beschrijft het mondiale netwerk van samenzweerders. Deelnemers zijn geleerden als James Lovelock (van de Gaia-hypothese), maar ook 'blauw bloed' zoals Koningin Elizabeth II - door Larouche van drugsmokkel beschuldigd - en haar echtgenoot Prins Philip, de voorzitter van het World Wildlife Fund. En niet te vergeten... Amnesty International, dat nooit naar 'politiek gevangene' Larouche heeft omgekeken.
Schlauerhammer en Maduro's boek The Holes In The Ozone Scare is bedoeld voor een breder publiek en zulke wilde samenzweringstheoriën zal men in de eerste hoofdstukken tevergeefs zoeken. Ze proberen slechts op hun eigen manier te bewijzen dat de door de mens geproduceerde CFK's vrijwel geen rol spelen bij de afbraak van de ozonlaag boven Antarctica. Het gat wordt volgens de auteurs veroorzaakt door chloriden uitgestoten door de wereldzeeën en vulkanen. Ze rekenen voor dat er vanuit de oceanen jaarlijks 600 miljoen ton chloor in de lucht komt, vanuit vulkanen 36 miljoen ton en door de verbranding van biomassa ruim 8. Daarbij vergeleken, ze stellen ze, valt de jaarlijkse uitstoot van pakweg 750.000 ton chloor in CFK's natuurlijk in het niet.

Groene Gestapo
Atmosferisch chemici die het boek lazen wijzen er op dat de chloorverbindingen die de oceanen en vulkanen uitstoten geen bijdrage kunnen leveren aan de chloor in de stratosfeer omdat ze oplosbaar zijn in water, en daarom al op geringe hoogte opgevangen worden in damp- en regendruppels. De CFK's lossen juist niet op. Als bijvoorbeeld chloor uit zee (in de vorm van zout; natriumchloride) werkelijk zo hoog zou komen, dan zou daar ook natrium te vinden moeten zijn - en dat is niet het geval. Zij vinden ook dat Maduro en Schlauerhammer op dezelfde manier de bijdrage van vulkanen schromelijk overschatten. De auteurs citeren een publikatie uit 1985 waaruit moet blijken dat de Antarctische vulkaan Erebus per dag duizend ton chloor uitstoot. Met zo'n uitstoot, schrijven ze, 'the chlorine measured in Anatarctica should be no mystery.' Maar ook de vulkanische chloorverbindingen lossen op in water, en de al jaren zachtjes pruttelende Erebus stoot haar gas en stof bij lange na niet hoog genoeg om de ozonlaag te bereiken. (Recente metingen geven trouwens aan dat die schatting van de uitstoot uit 1985 veel te hoog is geweest.)
Maar we kunnen de wetenschappelijke discussie laten voor wat ze is. Daar gaat het de auteurs niet om. Wetenschappers, zo hebben ze in de loop van hun betoog wel aangetoond, zijn namelijk onbetrouwbaar. Ze zijn slachtoffer van misleiding, of maken zelf onderdeel uit van een samenzwering die uit is op massamoord. Als de CFK's verboden worden gaat dat per jaar dertig à veertig miljoen mensen het leven kosten. In hoofdstuk negen komen zij toe aan de vraag wie daarachter zitten.
Het in 1987 gesloten verdrag van Montreal - waarin mondiale afspraken werden vastgelegd voor de geleidelijke afschaffing van CFK's - legde volgens hen de basis voor een 'Nieuwe Wereldorde' waarin een kleine club technocraten hun wil aan alle naties op zal leggen. De auteurs verwijzen naar het voorstel van Michail Gorbatsjov om een 'ecologische veiligheidsraad' in het leven te roepen, die internationaal ingrijpen ten bate van het milieu mogelijk moet maken - 'a green gestapo', constateren Maduro en Schlauerhammer. De motor achter het verbod op CFK's is echter het grootkapitaal: de multinationals Du Pont en ICI, die in deze onder één hoedje spelen. De 'bekering' van Du Pont tot het milieuvriendelijke denken halverwege de jaren tachtig - een bekering die volgens de auteurs het verdrag van Montreal mogelijk maakte - was het werk van de broers Edgar en Charles Bronfman, brouwerszonen die het bedrijf begin jaren tachtig overnamen.
Het is duidelijk dat Larouche-aanhangers als Maduro en Schlauerhammer weinig moeten hebben van kapitalisten met joodse namen en groene ideeën. Hun afkeer komt waarschijnlijk ook voort uit het feit dat een lid van de door de Bronfmannen eruit gewerkte DuPont-familie, Lewis DuPont Smith, ('heir to the positive tradition of the DuPont family') een aanhanger is van Larouche. Tijdens een aandeelhoudersvergadering in 1990 viel hij uit tegen de nieuwe machthebbers binnen Du Pont en noemde hij het hele ozongatverhaal 'a fraud', maar hij eindigde ook met de oproep: 'Political prisoner Lyndon Larouche, who has outlined the economic policies required to end this depression, must be freed...'
In de slothoofdstukken komt de aap uit de mouw zij het nog maar gedeeltelijk. Een overzicht van de financiële bronnen van de milieubeweging moet duidelijk maken dat zij instrumenten zijn in de handen van verborgen machten. Hun financiën zouden voor een belangrijk deel afkomstig zijn van 'elite foundations (...) run bij America's top patrician families.' De namen Rockefeller en Kissinger duiken hierbij op. Zij zijn de ware boosdoeners achter de schermen. Zij willen de wereld onderwerpen en deinzen daarbij - zoals ook al uit het citaat van larouche blijkt - nergens voor terug. (Met excuses voor het lange citaat, maar dit staat er ècht): 'It is not simply that the ban on CFC's will kill people and that the top environmentalists know that it will kill people. The fact is that the top ozone depletion propagandists at the World Wildlife Fund, the Club of Rome, The Population Crisis Committe/Draper Fund, and other elite bodies want it to kill people. Depopulation is one of the reasons they devised the ozone hoax in the first place.'

Na deze verbijsterende passage vluchten de auteurs snel in citaten en opsommingen. The Holes in the Ozone Scare eindigt met twee hoofdstukken die volstrekt los staan van het voorafgaande. Eén gaat over de Gaia-hypothese van James Lovelock. Volgens de auteurs is deze theorie, die zegt dat het 'gedrag' van de aarde vergelijkbaar is met dat van een levend wezen - gevaarlijk omdat ze 'nieuwe en vaak niets vermoedende delen van de bevolking kennis laat maken met neo-heidense en zuiver satanische geloofssystemen die de traditionele waarden van de westerse samenleving omver willen werpen.' Het laatste hoofdstuk is een curieuze opsomming van 'Great Projects to transform the globe', met daarin jongensdromen als intercontinentale water- en spoorwerken, een extra Panamakanaal en het onder water zetten van woestijnen en oerwouden. Deze grootse plannen moeten een opbeurend tegenwicht vormen voor 'the smallness and meanness of the environmentalists' remedies'

21st Century Associates weet dat men met het ozongat een controversieel onderwerp te pakken heeft waarmee men gemakkelijk en gratis de publiciteit kan halen. De uitgeverij heeft bijvoorbeeld in wetenschappelijke kring een petitie rondgestuurd waarin op basis van de argumenten uit The Ozone Scare opgeroepen wordt het akkoord van Montreal te herzien. Maar het is uiteindelijk aan mensen als Ray en vooral Limbaugh te danken dat hun ideeën - in gekuiste vorm - een breed publiek kunnen bereiken. In de wetenschappelijke wereld hoopt men ondertussen dat het allemaal wel weer zal overgaan. Hopelijk heeft men echter wat geleerd. Bijvoorbeeld dat al te vaak en hard alarm slaan uiteindelijk een anti-wetenschappelijke tegenreactie los kan maken.

Marcel Hulspas

Dit artikel verscheen eerder in het maartnummer van Skepter, het tijdschrift van de Stichting Skepsis, Postbus 2657, 3500 GR, Utrecht, 030-129893.

Dit artikel is verschenen in Kleintje Muurkrant nr 276, 25 augustus 1994