De illusie van de eeuwige groei

De macht van het geld en de illusie van het kapitalisme, kan iemand mij uitleggen wat de logica is van het steeds maar meer produceren, steeds meer winst maken? Je hoeft toch niet een briljant denkvermogen te hebben om te begrijpen dat iets niet altijd kan blijven groeien? Waarom zijn dan de hele economie en de maatschappij daar op gebaseerd?
Economieën zijn de paradepaardjes van de politiek en worden als steunpilaren voor de welvaart aangevoerd. Dat het hele systeem niet werkt, kan iedereen die zijn oogkleppen afdoet en zijn kop in de realiteit steekt, zelf zien. Ook al proberen de aan de macht zijnde politici in verkiezingstijd de statistieken van economische groei altijd in stijgende lijn te presenteren. Maar wat is groei, wanneer dat ten koste gaat van het mooiste op aarde? De natuur en het hart van het menselijk bestaan zijn in verval. Dát zou prioriteit nummer één moeten zijn.
Er is veel gezegd over de milieuproblematiek. De overheid probeert de burger bewust te maken van hun verantwoordelijkheden tegenover het milieu. De overheid vindt dat de burger zijn afval gescheiden moet inleveren. In plaats van de afvalberg te reduceren, worden er nu twee of meer kleinere bergen van gemaakt, en dat moet dan afdoende zijn om niet alleen de afbraak van het milieu te verminderen of te stoppen, maar haar ook weer tot bloei te laten komen.
Het is allemaal gelul in de ruimte! Willen we écht het milieu redden, dan zullen we gewoon veel minder rotzooi moeten kopen. Maar dan zullen er fabrieken moeten sluiten en overbodige winkels moeten verdwijnen en de heren economen zullen beweren dat dát absoluut niet kan, dan stort de economie in. Nou, beter de economie, dan het milieu. Economieën zijn weer op te bouwen, elke schade die het milieu oploopt is vaak blijvend. Maar de ongecontroleerde lust naar meer geld en meer bezit is voor de meesten toch een groter ideaal.
We worden opgevoed met de theorie dat de ineenstorting van de economie fatale gevolgen heeft voor het goed functioneren van de maatschappij. De echte reden is dat de `hotshots' niet meer in hum BMW's kunnen rijden, hun vakantiehuis op moeten geven, geen verre reizen naar luxe oorden meer kunnen maken, geen uitzinnige maaltijden meer kunnen nuttigen in peperdure restaurants. Kortom, al die dingen die een mens in de eerste plaats al helemaal niet nodig heeft. En wie kan mij vertellen dat dit fatale gevolgen zijn?
Trouwens, de industrie wordt toch al nauwelijks aangepakt wegens vervuiling of onveilige situaties. Want dat kost zogenaamd teveel geld en dat past niet in het `zoveel-mogelijk-winst-maken' concept. Terwijl men vroeger naar hartelust kon omspringen met giftig afval, doet tegenwoordig steeds meer het begrip `milieu-beleid' zijn intrede. Ja, ook aan het milieu wordt tegenwoordig handig geld verdiend. Men denkt de consument te slim af te zijn met truukjes als `milieuvriendelijk produkt', compleet met de bijbehorende milieuvriendelijke kleur groen. Dat is natuurlijk niet de oplossing. Zolang er een economie gehandhaafd wordt op groei en niet op stabilisatie, raakt er iets anders vroeg of laat op. Er zal niet alleen een toenemende ongelijkheid ontstaan, ook het milieu zal daardoor het onderspit delven.
Zelfs de bevolking moet volgens de overheid groeien, want, zo redeneren zij, des te meer mensen er zijn, des te meer voedsel er moet komen, des te meer woningen er gebouwd moeten worden en al wat meer nodig is voor een welvarend bestaan. Want dat levert geld op en dat is belangrijk. Groeien, groeien en nog eens groeien. Geld geven voor elk kind dat wordt geboren, abortus verbieden en de vrouw zo veel mogelijk wijsmaken dat ze baby's moet baren ook al is ze daar nog helemaal niet klaar voor. De macht die de Katholieke kerk ooit had, trilt nog na.
Er zijn experts die zich uitsluitend bezighouden met de gevolgen van de milieuvervuiling, en dat enkelen van hen inmiddels zelfmoord hebben gepleegd, schrikt ons niet wakker. Ik kan je cijfers en statistieken geven van vijftien jaar geleden die je de haren te berge doen rijzen. Ik kan je cijfers en statistieken van nu geven die je krankzinnig maken. En toch gaan we met z'n allen gezellig door met de vernietiging van het milieu.
In plaats van de oorzaken aan te pakken, maken we onszelf als gewoonlijk alleen druk om de gevolgen. Wanneer er een tijd komt dat we niet meer dan twintig minuten mogen worden blootgesteld aan de zon, nou, dan smeren we onszelf toch gewoon in met beschermingssmeersels en is dat probleem ook weer opgelost. En bovendien levert het een aardige cent op voor de desbetreffende fabrikanten, wat weer goed is voor de economie.
Het rapport van de Club van Rome, een organisatie met leden uit de wereld van wetenschap, cultuur en het bedrijfsleven die zich bezighouden met milieuproblemen en aanverwante zaken, werd enkele tientallen jaren geleden belachelijk gemaakt door de pers en de politiek omdat zij reeds de enorme dreiging van de vernietiging van het milieu en de overbevolking hadden opgemerkt. Toch knap van die hoogontwikkelde mensen om tot die conclusies te komen, maar zelfs mijn neefje van tien weet dat iets niet eeuwig kan blijven groeien.
Maar je kunt roepen wat je wilt, de mens zal nooit zijn groeiende honger naar luxe en comfort opgeven wanneer hij elke dag geconfronteerd wordt met het geluk dat wordt voorgespiegeld door al die producenten met hun produkten en niet in staat is om die leugenachtigheid ervan te doorzien.
Ik wil een auto met brede banden en lichtmetalen achtspaaks velgen, met spoilers, side-skirts en breedstralers, velours kuipstoelen en centrale portiervergrendeling met afstandsbediening en elektrisch bediende ramen die bestaan uit getint glas, een V-12 motor met ultra-gesofistikeerde natriumgevulde kleppen en een sequentiële inspuiting. Ik wil een cd-speler met afstandsbediening waar ik zeven cd's tegelijk in kan steken zodat ik de hele dag non-stop kan luisteren naar digitale lasergescande synthesizer-muziek afkomstig uit 3-weg luidsprekers met subwoofers en soft-dome tweeters in een cad/cam geconstrueerde resonantie-vrije kast. Ik wil een magnetron die mijn eten in een minuut opwarmt en die ik een week van tevoren kan programmeren en ik zou er graag een afstandsbediening bij willen hebben. Ik wil een video-recorder met tweehonderd voorkeuze-zenders en afstandsbediening waarmee ik het een jaar van tevoren kan programmeren. Ik wil in elke kamer een kleurentv, zodat ik overal en de hele dag naar het nieuws, sport of muziek kan kijken. En ik wil er overal een afstandsbediening bij. Ja, het milieu vind ik wel belangrijk, daar ben ik wel voor, ik heb een katalysator op mijn auto.
Ja, gelukkig is er de katalysator, een handig ding dat de milieuonvriendelijke uitlaatgassen zuivert, wat moet leiden tot onder andere minder zure neerslag en fotochemische smog. Dat is wanneer het optimaal werkt, in de praktijk wil er nog wel eens het een en ander mis gaan. En is hier het milieu werkelijk mee geholpen? De katalysator bestaat uit ongeveer vijf kilo roestvrij staal, enkele honderden grammen ceramiek en een paar gram edele metalen. Voor die paar gram moeten er honderden kilo's erts gewonnen worden, voornamelijk in Zuid-Afrika. Mijnbouw is over het algemeen niet erg milieuvriendelijk. Om het erts te zuiveren en de edele metalen eruit te halen zijn er zeer veel hoeveelheden energie nodig. Ook voor de roestvrijstalen behuizing van de katalysator is ijzererts nodig, hoogovens, staalwalserijen, en een staalverwerkende nijverheid die allemaal energie verslinden en massa's hoeveelheden kooldioxide, het broeikasgas CO_, de atmosfeer in slingeren.
Alle natuurlijke produkten worden vervangen door chemische. Ja, zelfs natuurlijk voedsel is nu volkomen afhankelijk van de chemische bestrijdingsmiddelen, kunstmest en andere agrarische chemicaliën. En wat is het effect daarvan op onze gezondheid? Interesseert ons niet, want daar is dan weer die enorme farmaceutische industrie voor, die dan weer met andere chemicaliën de cirkel compleet maakt.
Al sinds enige tijd worden er op grote schaal dieren gefokt, zeg maar geproduceerd, in de daarvoor bestemde fabrieken. De dieren moeten zo snel mogelijk zo zwaar mogelijk worden (want dát levert het meeste geld op) en worden daarom dan ook volgestopt met de nodige hormonen (en wie kan mij vertellen wat dát weer voor effect heeft op de menselijke gezondheid?) om ze dan vervolgens aan de lopende band af te slachten.
Waarom eten mensen zoveel vlees? Vindt men het leuk om levende dieren hun korte en beperkte leven in een kleine ruimte op te sluiten? En het leukste van dit alles is dat de mens eigenlijk helemaal geen vlees nodig heeft, al zullen er velen van overtuigd zijn dat ze na een dag hard werken recht hebben op hun stukje vlees en zij zullen er dan ook wel allemaal absurde theorieën op na houden om dat te bevestigen.
Het doet me denken aan een verhaal van een boer die heel zelfverzekerd vertelde dat vlees zo belangrijk was omdat het ons lichaam zo sterk en fit houdt. En hij sjorde gemoedelijk verder achter zijn os aan, een dier dat zo enorm gespierd en krachtig is, maar uitsluitend plantaardig voedsel tot zich neemt.
Het duurt toch altijd wel een tijdje voordat men er achter komt dat bepaalde produkten toch schadelijker waren dan men dacht, al wordt dat zoveel mogelijk stil gehouden. Bijvoorbeeld synthetische materialen, die hebben sinds 1945 veelal katoen en wol vervangen. Vele jaren later werd pas ontdekt dat moderne kledingstukken, zelfs bij baby's, mysterieuze ziekten veroorzaakten.
Wanneer er eenmaal veel geld mee gemoeid is, zullen mensen het ook niet opgeven en zijn de economische belangen toch weer veel belangrijker dan die van het milieu.
Regeringen doen niets tegen de milieuvervuiling, want zij worden weer onder druk gezet door de kapitalistische multinationals, die hun macht heel goed zullen beschermen. En ondertussen neemt de ozonlaag duidelijk meetbaar af en natuurlijk moet er iedere keer weer door andere instanties bij worden gezegd dat de metingen niet correct waren en dat het eigenlijk allemaal wel meevalt. Tja, het volk moest eens weten hoe alles werkelijk in elkaar zit, dan zou het zich misschien wel eens kunnen gaan keren tegen zijn regering.
We kunnen niet zonder de natuur leven. De natuurwetten staan boven de wetten die de `wijze' mannen van het opperste gerechtshof maken.
Weet je waarom er nu toch enkele mensen zich `druk' maken om het milieu? Omdat ze vroeger dachten, toen we ons natuurlijk ook al bewust waren van de vernietiging van het milieu, dat het in ons leven wel niet zo'n vaart zou lopen, dat het de zorg is voor latere generaties. Nu realiseren ze zich pas dat zelfs in hun eigen leven deze gevaren zeer reëel worden, en nu pas schrikt de ongevoelige mens pas wakker. En voor een groot gedeelte is het al te laat.
Is de mens dan nog gewoon steeds een primitief wezen, ondanks de zogenaamde beschaving waarin we denken ons te bevinden? Het lijkt er wel op. Ten slotte heeft de mens in zijn hele geschiedenis al gedacht dat zijn wereld superieur was aan het verleden en dat zijn tijd het ideaalbeeld was van een volmaakte beschaving.