De stop is uit de gootsteen
door Ewald & Gregor Conspira
Bij elke bubbel is het zo dat de laatsten die zijn ingestapt het hardst getroffen worden met prijsdalingen en kostenstijgingen. In de afgelopen decennia zijn heel veel mensen enorm rijk geworden: ze kochten een groot en duur huis, ze namen een forse hypotheek (oftewel ze staken zichzelf diep in de schuld), ze gingen daarin wonen, verbouwden wat en dan de stenen met forse winst weer verkopen. Dankzij de banken die het financieren van een hoge hypotheek steeds eenvoudiger maakten, met abnormaal stijgende huizenprijzen als gevolg. Allemaal rijk, allemaal werken aan de wooncarrière. Uiteraard werd er zo goed als niks van die hypotheek afgelost want de Nederlandse overheid had in al haar wijsheid ooit besloten om vrijwel algehele hypotheekrente-aftrek in te voeren: hoe hoger je hypotheek hoe gunstiger die regeling dus is, vandaar dat de Nederlandse gezinnen hedentendage de hoogste schulden ter wereld hebben.
Bij de vandaag en morgen fors dalende huizenprijzen gaan mensen er dus schoksgewijs fors op achteruit in tegenstelling tot een aantal jaren geleden waar het leek alsof de huizentombola geen plafond leek te hebben. Nee, je was zogenoemd een dief van je eigen portemonnee als je geen huis met een forse hypotheek "nam". Mensen die in een huurhuis wonen werd en wordt nog steeds verteld dat ze zo geen kapitaal opbouwen. Nee, maar ze wonen in de regel wel redelijk zorgeloos en betaalbaar. Diegenen met een duur eigen huis gaan de komende jaren merken dat er geen geld is voor fatsoenlijk onderhoud en er te weinig inkomen is voor het afbetalen van de schulden. En ik heb niks geen medelijden met al diegenen die met eurotekens in de ogen aan schulden zijn begonnen die in geen verhouding staan met hun (maand)inkomen. Iedereen die een klein beetje verstand onder zijn schedeldak had zitten kon voorspellen dat het met die stijgende huizenprijzen een keertje afgelopen moest zijn. En ze gaan nog veel dieper vallen dan mensen nu voor mogelijk houden. Die stapel stenen en dat lapje grond is namelijk echt niet die tonnen waard die mensen er ooit voor betaald hebben. Het is ook aandoenlijk om te horen dat sommigen onder ons een huis hebben van twee, drie of meer ton. Hahaha, ja een schuld van een paar ton hypotheek bij de bank zul je bedoelen. Maar dat hoor je "ze" nooit hardop zeggen.
Langzamerhand wordt er alweer druk gespeculeerd over het einde van deze crisis. Maar er is nog geen spoor van een oplossing van de problemen. De problemen worden tegemoet getreden met behulp van de oorzaak van alle ellende: nog meer geld lenen. Staten, bedrijven, banken, gezinnen en jongeren lenen steeds meer geld. Zolang er geen fundamentele veranderingen worden doorgevoerd zal de ellende alleen maar groter worden. Logisch, toch? Er zal een eind moeten komen aan die grenzeloze zorgeloosheid over de schulden die overal om ons heen zijn aangegaan. Miljarden euro's en dollars in de min. Niemand kan nog begrijpen hoe dit pof-systeem nog kan blijven functioneren en daar zit 'm dan ook precies het probleem. Niemand heeft "de oplossing", en dus gaat alles gewoon verder. Intussen staat er tussen de 600.000.000.000.000 en 1.500.000.000.000.000 dollars uit aan derivaten, dat is zo ongeveer 21 keer het mondiale Bruto Nationale Product. Heerlijk om al die volwassen financiële experts nu te horen zeggen dat er de afgelopen jaren bij alle banken uitsluitend met computerprogramma's is gewerkt voor de handel in financiële producten en dat dat achteraf heeft geleid tot de giga-ontsporingen. En stuitend om te vernemen dat dit nog steeds het geval is. Waarom worden al die verantwoordelijke bankiers, financiële adviseurs en dikkedeuren niet vervolgd en uiteindelijk zwaar bestraft, als zijnde terroristen. Zij zijn persoonlijk verantwoordelijk, evenals al die politici, ambtenaren, lobbyisten die de deregulering erdoorheen hebben gejaagd. Bankieren is te belangrijk om aan bankiers over te laten. Terwijl er niks gebeurd is met de geeuwhonger naar winst op de korte termijn worden banken (en de bestuurders ervan) gered met miljarden bankbiljetten die of nieuw gedrukt worden (Verenigde Staten) of virtueel uitgeleend worden (Europa). En waarom worden die banken in Spanje, Italië, Griekenland en Cyprus gered? Voornamelijk omdat er West Europese banken zijn die daar vele miljarden hebben liggen. In Cyprus ziet de situatie er nog cynischer uit, daar wenst Europa de enorme gasbel voor de kust van dat eiland voor zichzelf te houden en hoopt middels het uitlenen van al die miljarden daar de Russen weg te houden. Daarom ging Europa ook niet accoord met het aanbod van de Chinezen om Griekenland uit haar lijden te verlossen: Europa wil daar de boel onder controle krijgen en houden.
Critici komen nauwelijks aan de mediale bak, of worden als gek terzijde geschoven. Nationalisatie van bank en verzekeringswezen, je moet wel gek zijn. Herstellen van collectieve voorzieningen, op welke planeet leeft U? Nee, hedendaagse toverwoorden zijn: financiële stabiliteit en bezuinigen. Vooral dit laatste is zoals door het IMF zo vaak genoemd: a strong medicine. Een panacee voor alle kwalen en... het levert ook nog aardige koopjes op voor de rijksten. Een snelweg veranderen in een tolweg, goed idee. Een waterleidingbedrijfje, pik in.
Ondertussen zijn er in heel Europa maatregelen genomen die tot voor een paar jaar geleden nog volkomen ondenkbaar zouden zijn. Allerlei landen hebben hun economie gedwongen gestroomlijnd naar de eisen van het WTO, IMF en de EU. Vrijwel overal komen collectieve voorzieningen in handen van Europese multinationals. De rol van de vakbonden wordt overal kapotgemaakt middels gedwongen loonmatigingen en keiharde maatregelen om arbeiders steeds "flexibeler" te maken. Een ander woord voor "bek houden & doorwerken". Overal gaat de pensioengerechtigde leeftijd omhoog, worden ontslagmogelijkheden versoepeld en gaan de werkloosheidsuitkeringen richting bijstand. Wonen is van een recht een marktobject geworden; en als het aan de WTO en EU ligt gaat het met ons (drink)water diezelfde kant op. Over de marktwerking in de zorg zullen we het maar niet hebben, wat dat oplevert is inmiddels wel bekend, maar terugdraaien ho maar. De moderniseerders van d66 willen dat het openbaar vervoer nog verder van de markt wordt; geheel in lijn van de wensen van de EU en WTO. Vrijhandel is ook zo'n toverwoord: in essentie komt het neer op het kunnen verplaatsen (en investeren) van kapitaal naar die plekken op de wereld waar de meeste winst gemaakt kan worden, zonder dat er van overheidswege belemmeringen zijn (geen controle op kapitaalsverkeer of lastige vakbonden en strenge overheidsregels tegen milieuvervuiling). Vrijheid in de mond van politieke leiders betekent vrijheid van kapitaal en geen vrijheid van mensen. Laten we de trackrecord van die kapitaalsvrijheid eens bekijken: tussen 1945 en 1982 nauwelijks een financiële crisis (dank zij controles op kapitaalsverkeer). Dan 1982: crisis in Mexico, Brazilië, Argentinië, Chili; 1991 in Finland en Zweden; in 1995 opnieuw Mexico; in 1998 in Thailand, Maleisië, Indonesië en Korea; in 2002 opnieuw Argentinië, en recentelijk in IJsland, Ierland, Griekenland, Portugal, Spanje, Italië en Cyprus. Aardig hè dat 1980 een waterscheiding bleek, met dank aan het duo Reagan & Thatcher. Weg met regels en leve de vrijheid van het kapitaal, leve het neo-liberalisme. Op naar de samenleving waarin taken en bevoegdheden van een democratische staat worden overgedragen aan het bedrijfsleven, die dan als semi feodale eenheden het leven van de werknemers bestieren. Ondertussen wordt onder het mom van deze "crisis" keihard gewerkt aan het verder optuigen van een Europese superstaat. Uiteraard niet met de bedoeling het bestaan voor iedere Europeaan beter te maken maar met de uitdrukkelijke intentie heel Europa te kunnen besturen en exploiteren als een gigantisch bedrijf met een centraal bestuur, zonder lastige locale nationale belemmeringen. Het Europa van het bedrijfsleven, met veel nieuwe bestuursbaantjes voor ambitieuze politici, die nog veel meer willen regelen, maar niks dat de macht van bedrijfsleven en financiële markten inperkt natuurlijk. Zo wordt er momenteel onderhandeld over een vrijhandelsverdrag tussen VS en EU. Wat hier uiteraard niet gevonden wordt zijn zaakjes als: genetisch gemodificeerde levensmiddelen, milieu, privacy zaken. Nee, onderwijs, gezondheidszorg, waterverzorging, energievoorziening en transport worden geopend voor de VS en de EU hoopt in ruil daarvoor toegang te krijgen tot de Amerikaanse defensie en luchtvaart markten. Volgens de EU is deze liberalisering een veelbelovende optie voor de EU wat groei, export, werkgelegenheid en lonen betreft. Aangezien de politieke elites het EU beleid steunen, zal ook dit wel door onze strot gedrongen worden. Tenzij...
Dit bericht is verschenen in Kleintje Muurkrant nr 442, 1 mei 2013
