Over Zoom en Teams

Aangezien zo'n beetje iedereen die wel eens vergaderingen bijwoont het afgelopen jaar gebruik maakt van digitale hulpmiddelen zoals 'zoom' en bijvoorbeeld 'teams', hieronder een citaat van arts en filosofe Marli Huijer uit de NRC van vandaag.

"(...) Het afgelopen jaar hebben we ik weet niet hoeveel ervaring opgedaan met hoe je een hele samenleving plat kunt leggen en hoe je mensen tot bepaald gedrag kunt brengen. Het toezicht, de surveillance, is toegenomen. Ten tijde van de pest bestond die nog uit rapportage aan de deur. Per straat of wijk was er een inspecteur die keek: wat doen mensen? Nu hebben we ZOOM en TEAMS. Die gaan veel verder, alle data worden opgeslagen en we hebben geen idee wat er mee gebeurt. Wie surveilleert er wat en waarom?
Wat je wel weet is dat hiermee gezichtsuitdrukkingen en lichaamstaal kunnen worden bestudeerd, en niet van tien mensen, maar van miljoenen, misschien wel van miljarden. Het vergroot de mogelijkheden voor nudging (*) en manipulatie gigantisch. Werkgevers kunnen met ZOOM en TEAMS en andere digitale technieken precies registreren wat werknemers doen, hoe laat ze in- en uitloggen, wat ze zeggen, óf ze iets zeggen. Alles is zichtbaar geworden en werknemers hebben onderling nauwelijks contact. Het doet denken aan de koepelgevangenis, het panopticum, waar Foucault zijn theorie over de gedisciplineerde samenleving op baseert: de cirkel waarin elke gevangene in zijn eigen cel zit, met in het midden een toren met een wachter. De gevangenen kunnen niets uitrichten, want contact is onmogelijk, de ultieme disciplinering.
Wanneer je het van die kant bekijkt, kun je zeggen: doordat we nu allemaal gedwongen thuiszitten, kunnen we niet in opstand komen en ons afvragen: moet dit wel zo en is dit een goede ontwikkeling?"

(*) "nudging" is een motivatietechniek waarbij mensen subtiel worden gestimuleerd om zich op een gewenste wijze te gedragen. Het klassieke voorbeeld is het plaatsen van een nepvlieg op urinoirs zodat mannen niet meer naast de pot plassen.